Οι πεποιθήσεις των μαθητών λυκείου για τον έλεγχο της περιβαλλοντικής τους συμπεριφοράς και η σχέση τους με χαρακτηριστικά της άτυπης λειτουργίας του σχολείου

Abstract

The purpose of the dissertation is the study of the ‘locus of control of the environmental behavior’ that is considered to be one of the main factors of the environmental behavior and its possible relations to some characteristics of the non – typical operation of school, the so called hidden curriculum. The inquiry, the description and the better understanding of these relationships is the main purpose of the research. The basic strategy of the research is the one of the critical ethnography, while its approach is the hermeneutics. The research was conducted in the 1st Lyceum of Agios Dimitrios, Athens with the participation of all the school students. In the first phase of the research a certain number of interviews with students were conducted, which intended to the determination of a theoretical context as a basis for the next phase. In the second phase questionnaires were completed that included both intensity questions about environmental locus of control and free – response questions about the hidden curriculum issues. The analysis’ methods were content analysis, statistical analysis and case study. The most important results of the results of are: Five factors of environmental locus of control were extracted. Internal control concerning individual, political and legal action and external control concerning the ‘powerful others’ and the fate. A first important conclusion is the detection of the ‘environmental attitudes – environmental locus of control’ antithesis, which brings out the importance of the environmental locus of control towards the environmental behavior. Regarding the relationships between environmental locus of control and the school hidden curriculum, the relation between ‘collectivism’ and environmental locus of control is interesting. At the same time the verification that collectivism and individualism are different components of the individual’s perceptions concerning his priorities and his relations to others is also present, at least when they are examined in relation to environmental locus of control. This way the importance of the non – typical school operation for the enhancement of the environmental locus of control is evident. This can happen through the students’ empowerment and their engagement in collective choices for the society, not necessary by reducing their individualism but by increasing their collectivism. The need for the environmental locus of control to be an explicit goal of the Environmental Education becomes evident. This can happen when Environmental Education promotes not only personal identities of mediation and responsibility but the necessary characteristics of collectivism through the revealing of the individual’s relationships with the others. The present research is a paradigm of a synthesis of various scientific fields that are included in the field of Environmental Education. Finally, the results show the importance that the connection of Environmental Education to other types of education as Civil Education could have.

Ο σκοπός της διατριβής είναι η έρευνα ενός από τους κύριους παράγοντες της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς, τα ‘όρια ελέγχου της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς’ και οι πιθανές σχέσεις του με κάποια από τα χαρακτηριστικά της άτυπης λειτουργίας του σχολείου (που αποτελεί βασική παραδοχή της κριτικής θεωρίας). Η διερεύνηση, η περιγραφή και η πληρέστερη κατανόηση αυτών των σχέσεων είναι ο κύριος στόχος της έρευνας. Ως προς την μεθοδολογία η βασική στρατηγική της είναι αυτή της κριτικής εθνογραφίας και η προσέγγισή της είναι ερμηνευτική. Ο πληθυσμός της έρευνας ήταν οι μαθητές του 1ου Ενιαίου Λυκείου Αγίου Δημητρίου Αττικής. Το πρώτο στάδιο της έρευνας περιλάμβανε συνεντεύξεις με μαθητές που αποσκοπούσαν κυρίως στον καθορισμό ενός θεωρητικού πλαισίου ως βάση για την επόμενη φάση. Το δεύτερο στάδιο περιλάμβανε ερωτηματολόγια που περιείχαν ερωτήσεις κλίμακας για την μελέτη των πεποιθήσεων περί περιβαλλοντικού ελέγχου και ερωτήσεις ανοιχτής απάντησης για την μελέτη των απόψεων των μαθητών για τα χαρακτηριστικά της άτυπης λειτουργίας του σχολείου που ερευνώνται.Οι μέθοδοι ανάλυσης ήταν η στατιστική ανάλυση, η ανάλυση περιεχομένου και η μελέτη περιπτώσεων. Τα κυριότερα συμπεράσματα της έρευνας είναι τα εξής: Προέκυψαν πέντε παράγοντες περιβαλλοντικού ελέγχου. Ο εσωτερικός έλεγχος που σχετίζεται με ατομικές δράσεις, με πολιτική και με νομική δράση και ο εξωτερικός έλεγχος που σχετίζεται με τους ‘ισχυρούς άλλους’ και με την τύχη ή τη μοίρα. Σημαντικός είναι ο εντοπισμός της αντίθεσης περιβαλλοντικών στάσεων – περιβαλλοντικού ελέγχου γεγονός που αναδεικνύει την σημαντικότητα του περιβαλλοντικού ελέγχου ως προς την περιβαλλοντική συμπεριφορά. Ως προς τις σχέσεις περιβαλλοντικού ελέγχου και άτυπης λειτουργίας του σχολείου εντοπίστηκε η ύπαρξη της σχέσης συλλογικότητας - περιβαλλοντικού ελέγχου και συγχρόνως η επαλήθευση του ότι η ‘συλλογικότητα’ και η ‘ατομικότητα’ αποτελούν διαφορετικές διαστάσεις αντιλήψεων του ατόμου όσον αφορά στις προτεραιότητές του και στις σχέσεις του με τους άλλους και όταν εξετάζεται η σχέση τους με τον περιβαλλοντικό έλεγχο. Αναδεικνύεται έτσι η σημασία του όλου εκπαιδευτικού πλαισίου και κυρίως της άτυπης λειτουργίας του σχολείου ως προς την ενίσχυση του περιβαλλοντικού ελέγχου, όταν οι μαθητές εμπλέκονται στην διαδικασία δημιουργίας συλλογικών επιλογών για την κατεύθυνση της κοινωνίας, όχι απαραίτητα υπό την έννοια της μείωσης της ατομικότητας, αλλά υπό την έννοια της αύξησης της συλλογικότητας. Αναδεικνύεται επίσης η ανάγκη να αποτελεί ο περιβαλλοντικός έλεγχος σαφή στόχο της τυπικής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Και αυτό μπορεί να γίνει όταν η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση δεν προωθεί αποκλειστικά προσωπικές ιδιότητες ατομικής μεσολάβησης και ευθύνης, αλλά κυρίως χαρακτηριστικά της ‘συλλογικότητας’ μέσα από την ανακάλυψη των αιτίων της πραγματικότητας και την αποκατάσταση της σχέσης του ατόμου με τους ‘άλλους’. Τέλος, ως προς την έρευνα στον χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης η συγκεκριμένη έρευνα αποτελεί παράδειγμα σύνθεσης στοιχείων διαφορετικών προελεύσεων πάντα μέσα στο πεδίο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Πέραν αυτού, τα συμπεράσματα συνηγορούν υπέρ της σύνδεσης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με άλλες μορφές όπως η Εκπαίδευση για την Δημοκρατία κ.λ.π..