Η σχολική κουλτούρα στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

School culture is a key factor for school effectiveness and school improvement. Norms of beliefs and expectations are specific to school identity as a whole or to the subgroups that are formed within the school and can be useful tools for identifying behavior causes and results. School culture features are shared and perpetuated over time and they dictate the procedures or behaviors that are appropriate in any situation. School as an organization has characteristics of a community because relationships are based more on commitment to common goals and values rather than on convention. In this respect, students’ sense of belonging at school is connected to positive school culture. School culture is not associated only with school leadership. Established procedures, such as selecting a school principal, are also of significant importance because they constitute the pillars of stability and indicate school effectiveness as well as successful change management. School is a political system where cooperative and conflictual forces coexist. Various forms of power are used by groups or individuals for achieving their objectives and are evident in decision making. The effectiveness of a school meal available free of charge and to all school students as a factor that can improve school culture and strengthen the characteristics of the school as a community is the aim of the randomized controlled intervention conducted in 22 secondary schools. Schools were randomly allocated between receiving the school meal intervention (15 schools) and not receiving a school meal (7 schools). The results of this research demonstrate that by implementing school meals as a policy based on the principle of providing equal opportunities, school culture is improved in all four factors identified: students’ conformity to school expectations, students’ relations with their teachers, student relationships, educational opportunities provided by the school. The results indicate that in schools where a school meal is offered, students perceive improvement of school culture and, in particular, in aspects such as reducing bullying and violence, whereas in schools where no school meal was offered, students’ perception of school culture is that it worsens throughout the school year. Therefore, by implementing school meals as a consistent educational policy, school culture is improved and so is change management.

Η σχολική κουλτούρα αποτελεί παράγοντα καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα και τη βελτίωση του σχολείου. Τα πρότυπα πεποιθήσεων και προσδοκιών που χαρακτηρίζουν το σχολείο ως όλον ή τις επιμέρους ομάδες που συστήνονται εντός της σχολικής μονάδας είναι χρήσιμα εργαλεία για να εντοπιστούν τα αίτια και τα αποτελέσματα συμπεριφορών. Η σχολική κουλτούρα χαρακτηρίζεται από τη συλλογικότητα και από την επιβίωση στον χρόνο και υπαγορεύει το δέον γενέσθαι, δηλαδή τη διαδικασία ή τη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθείται σε κάθε περίπτωση. Το σχολείο ως οργανισμός διαθέτει τα χαρακτηριστικά της κοινότητας, καθώς οι σχέσεις που αναπτύσσονται βασίζονται περισσότερο στην αφοσίωση σε κοινούς στόχους και αξίες παρά στη σύμβαση. Σε αυτό το πλαίσιο, ο βαθμός κατά τον οποίο το σχολείο κάνει τους μαθητές να αισθάνονται ότι ανήκουν σε αυτό συνδέεται με την έννοια της θετικής σχολικής κουλτούρας. Η σχολική κουλτούρα δεν σχετίζεται μόνο με τη σχολική ηγεσία. Θεμελιακής σημασίας είναι επιπλέον οι θεσπισμένες διαδικασίες, όπως αυτή για την επιλογή διευθυντή σχολικής μονάδας, που διασφαλίζουν τη σταθερότητα και καταδεικνύουν τόσο τον βαθμό αποτελεσματικότητας του σχολείου όσο και την επιτυχία εφαρμογής και διαχείρισης αλλαγών. Το σχολείο ως οργανισμός είναι ένα πολιτικό σύστημα όπου συνυπάρχουν συνεργατικά και συγκρουσιακά στοιχεία. Η χρήση μορφών δύναμης γίνεται για την επικράτηση ομάδων ή ατόμων και την επίτευξη των στόχων τους, ενώ χαρακτηρίζει και τη λήψη αποφάσεων. Η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας του σχολικού γεύματος που διατίθεται δωρεάν και στο σύνολο των μαθητών του σχολείου, ως ενός από τους παράγοντες που βελτιώνουν τη σχολική κουλτούρα και ενδυναμώνουν τα χαρακτηριστικά του σχολείου ως κοινότητας, αποτέλεσε αντικείμενο της έρευνας με τη μέθοδο της τυχαιοποιημένης παρέμβασης που διεξήχθη σε 22 σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Δεκαπέντε εξ αυτών έλαβαν την παρέμβαση του σχολικού γεύματος ενώ τα υπόλοιπα επτά δεν συμμετείχαν σε πρόγραμμα διατροφής. Με την εφαρμογή του σχολικού γεύματος ως πολιτικής που βασίζεται στην αρχή της παροχής ίσων ευκαιριών, όπως προκύπτει από την έρευνα που διεξήχθη, βελτιώνεται η σχολική κουλτούρα και στους τέσσερις συντελεστές που προέκυψαν, δηλαδή ως προς την ανταπόκριση των μαθητών στους κανόνες του σχολείου, ως προς τις σχέσεις των μαθητών με τους εκπαιδευτικούς, ως προς τις σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους και ως προς τις παρεχόμενες ευκαιρίες μάθησης. Επιπλέον, στα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύεται ότι ενώ στα σχολεία που λαμβάνουν σχολικό γεύμα οι μαθητές αντιλαμβάνονται βελτίωση της σχολικής κουλτούρας, και μάλιστα σε ζητήματα όπως η μείωση του σχολικού εκφοβισμού και της άσκησης βίας, στο συγκριτικό δείγμα των σχολείων που δεν λαμβάνουν γεύμα, οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι η σχολική κουλτούρα επιδεινώνεται. Συνεπώς, η εφαρμογή του σχολικού γεύματος ως συνεκτικής εκπαιδευτικής πολιτικής, επιφέρει θετικά αποτελέσματα στη βελτίωση της σχολικής κουλτούρας και επομένως και στην εφαρμογή και διαχείριση αλλαγών.