Η θρησκευτικότητα ως πολυτροπικό μέσο τουριστικής προβολής: μια διαθρησκευτική προσέγγιση στα ταξίδια θρησκευτικού τουρισμού στην Ελλάδα και την Τουρκία

Abstract

The aim of the present research is to study religiosity, as a means of tourist attraction but also to describe the content of travels by Turkish tourists in Greece and by Greek tourists in Turkey, regarding the religious monuments visited, (religious) experiences gathered during their trip, throughout the tour and their possible participation in various religious practices. The research questions examined are the following: a) how is the concept of religiosity projected, as a mechanism for attracting the tourist public from the tourism organizations of Greece and Turkey; b) which religious monuments, places and religious experiences do Greek tourists in Turkey and Turkish tourists in Greece respectively visit. The research pertains to the research fields of cultural/heritage and religious tourism. Quantitative research with a questionnaire was carried out, in a sample of 712 Greek tourists who visited Turkey and 455 Turkish tourists who visited Greece. The survey was conducted during the period October 2017 - August 2018. The data was analyzed with the statistical program SPSS 23.0 using descriptive statistics. The main research conclusions are the following: a) religious tourism is an important dimension of cultural tourism; b) religious tourism is not always associated with pilgrimage tourism; c) profiles of religious tourists are heterogeneous.Regarding profiles, the majority of Greek tourists are women, aged 46-55, while the majority of Turkish tourists are men, aged 36-45. The majority of both Greek and Turkish tourists organized the trip on their own and traveled individually. Both Greeks and Turkish tourists, for the most part, also visited monuments of Greek culture. This may indicate, on the one hand, the number of Greek monuments in Greece and Turkey, but also the interest in Greek culture. Both Greek and Turkish tourists were completely satisfied with their trip. However, a higher level of satisfaction was expressed by Greeks compared to Turkish tourists, which may be due to the fact that Greeks visited temples and monuments associated with the Orthodox faith and Hellenism. In addition, it has been found that religious tourism often involves visiting sacred cities and areas, which are important for travelers' religions. In addition to pilgrims, religious tourism is also attended by travelers who do not have pilgrimages as their main purpose, but wish to visit places that carry a religious, historical and cultural interest.Finally, the study of the two portals regarding the promotion of religion, as an element of national tourist identity, indicated that in both portals religion is projected as part of the wider culture, along with nature, classical/traditional architecture. However, in the case of Turkey, religion is strongly associated with history and it is presented as an alternative form of tourism, along with gastronomy, as well as health and wellness tourism. In addition, in both portals, there are few references to religious practices, while there are even fewer photos depicting people practicing them.However, further research is needed in other stakeholders, such as agencies of Tourism Ministries, as well as tourism market executives (e.g. tour operators), in order to draw more complete conclusions.

Σκοπός της εργασίας είναι η μελέτη της θρησκευτικότητας, ως μέσου τουριστικής προσέλκυσης αλλά και η περιγραφή του περιεχομένου των ταξιδιών που γίνονται από Τούρκους τουρίστες στην Ελλάδα και από Έλληνες τουρίστες στην Τουρκία, αναφορικά με τα θρησκευτικά μνημεία που επισκέπτονται, τις (θρησκευτικές) εμπειρίες που συλλέγουν κατά το ταξίδι τους, μέσα από την περιήγηση και την πιθανή συμμετοχή τους σε διάφορες θρησκευτικές πρακτικές. Η έρευνα εντάσσεται στο επιστημονικό πεδίο του πολιτιστικού και θρησκευτικού τουρισμού. Τα ερευνητικά ερωτήματα τα οποία εξετάστηκαν είναι τα εξής: α) πώς προβάλλεται η έννοια της θρησκευτικότητας, ως μηχανισμός προσέλκυσης τουριστικού κοινού από τους οργανισμούς τουρισμού της Ελλάδας και της Τουρκίας, β) ποια είναι τα θρησκευτικά μνημεία, μέρη και εμπειρίες θρησκευτικού χαρακτήρα που επισκέπτονται και βιώνουν Έλληνες τουρίστες στην Τουρκία και αντίστοιχα Τούρκοι τουρίστες στην Ελλάδα. Επιλέχθηκε η ποσοτική έρευνα με ερωτηματολόγιο σε ένα δείγμα 712 Ελλήνων τουριστών που ταξίδεψαν στην Τουρκία και 455 Τούρκων τουριστών που ταξίδεψαν στην Ελλάδα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα Οκτώβριος 2017 - Αύγουστος 2018. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 23.0 με τη χρήση της περιγραφικής στατιστικής. Τα βασικά συμπεράσματα αυτής της έρευνας είναι τα εξής: α) ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί μία σημαντική διάσταση του πολιτιστικού τουρισμού, β) ο θρησκευτικός τουρισμός δεν συνδέεται πάντοτε με τον προσκυνηματικό τουρισμό, γ) το προφίλ των θρησκευτικών τουριστών είναι ετερογενές.Αναφορικά με το προφίλ, η πλειοψηφία των Ελλήνων τουριστών είναι γυναίκες, ηλικίας 46-55 ετών, ενώ η πλειοψηφία των Τούρκων τουριστών είναι άντρες, ηλικίας 36-45 ετών. Η πλειοψηφία τόσο των Ελλήνων όσο και των Τούρκων τουριστών οργάνωσε μόνη της το ταξίδι και ταξίδεψε ατομικά. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι στην πλειοψηφία τους επισκέφθηκαν επίσης μνημεία του ελληνικού πολιτισμού. Αυτό,ενδεχομένως, να δηλώνει αφενός τον αριθμό των ελληνικών μνημείων στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και το ενδιαφέρον για τον ελληνικό πολιτισμό. Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι τουρίστες έμειναν απόλυτα ικανοποιημένοι από το ταξίδι τους. Ωστόσο, υψηλότερο επίπεδο ικανοποίησης εκφράστηκε από τους Έλληνες σε σύγκριση με τους Τούρκους τουρίστες, κάτι το οποίο ίσως να οφείλεται στο ότι οι Έλληνες επισκέφθηκαν ναούς και μνημεία τα οποία συνδέονται με την Ορθόδοξη πίστη και τον Ελληνισμό. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε ότι ο θρησκευτικός τουρισμός συχνά περιλαμβάνει την επίσκεψη ιερών πόλεων και περιοχών, που είναι σημαντικές για τις θρησκείες των ταξιδιωτών. Εκτός των προσκυνητών, στον θρησκευτικό τουρισμό συμμετέχουν επίσης και ταξιδιώτες που δεν έχουν ως κύριο στόχο του ταξιδίου τους το προσκύνημα, αλλά την επίσκεψη σε τόπους που έχουν τόσο θρησκευτικό όσο και ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.Τέλος, από τη μελέτη των δύο δικτυακών πυλών σχετικά με την προώθηση της θρησκείας ως στοιχείου εθνικής τουριστικής ταυτότητας, διαπιστώθηκε ότι,και στις δύο δικτυακές πύλες, η θρησκεία προβάλλεται ως κομμάτι του ευρύτερου πολιτισμού, μαζί με τη φύση και την κλασική/παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ωστόσο, στην περίπτωση της Τουρκίας, η θρησκεία συνδέεται έντονα και με το κομμάτι της ιστορίας και παρουσιάζεται ως εναλλακτική μορφή τουρισμού, μαζί με τη γαστρονομία και τον τουρισμό υγείας και ευεξίας. Επίσης, και στις δύο δικτυακές πύλες, είναι λίγες οι αναφορές σε θρησκευτικές πρακτικές, ενώ ακόμα λιγότερες είναι οι φωτογραφίες με ανθρώπους να εξασκούν αυτές τις πρακτικές. Ωστόσο, περαιτέρω έρευνα είναι απαραίτητη και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως φορείς των Υπουργείων Τουρισμού, αλλά και στελέχη της τουριστικής αγοράς (π.χ. tour operators), ούτως ώστε να εξαχθούν πιο ολοκληρωμένα συμπεράσματα.