Το αναπτυξιακό πλαίσιο του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας

Abstract

Since ancient times, religious tourism has been a special form of tourism, meaning a trip to places of religious interest and cultural heritage, in order to satisfy deeper religious and spiritual needs. In modern times, Religious Tourism is part of cultural tourism, which combined with other forms of tourism, is inextricably linked to the theory and practices of sustainability, as well as regional and internal development. In Greece, religious tourism is a specialized target of domestic tourism policy, as it is part of the touristic economy. The purpose of this doctoral thesis is to examine the broader thematic units related to Religious Tourism in Western Thessaly, regarding sustainability, regional and internal development, both in terms of demand and supply of the tourist product. The structure of this doctoral thesis includes: the first part, which focuses on the theoretical approach of the subject through an extensive review of the international literature, the second part, which lists the methodology, results and commentary on the results and the third part, which includes the recapitulation and the summing up of the most important conclusions and the submission of proposals for achieving the interconnection of Religious Tourism in Western Thessaly with sustainability and regional and internal development. The research of this doctoral thesis was based on the statistical processing of questionnaires given to religious tourists of the wider regional unit of Western Thessaly, as well as to providers of tourist services in the area. The statistical processing of the questionnaires was carried out through the SPSS 20.0 program. Correlation tests were performed with the x2 and ANOVA methods, Τhe participatory observation method and the descriptive and inductive statistical methods were used. The above research showed that: in the area of Western Thessaly there is no oriented plan for the development of tourism with an emphasis on religious tourism. Given that the region of Western Thessaly is one of the regions of the country with the lowest rates of prosperity, research has shown that sustainable development can be a process of economic and social development and in this direction Religious Tourism contributesin an effective way. The present study also found that the choice of these areas by visitors is not only due to religious and pilgrimage motives, but also to the fact that these places have become places of world heritage. The on-site research with the providers of the tourist product of the area pointed out that the promotion of the area is not done collectively for the whole Region of Western Thessaly, there is no total project for the promotion of the area, which using religious tourism can extends the tourist season throughout the whole year. It is also noteworthy that religious tourism providers in the region consider that Church can be the bearer of the wider development action of the region, which can be an important pillar of local development. Also a common point of the respondents was the view that care should be taken by all relevant carriers to predispose the localpopulation to tourists-pilgrims and to make an effort to change the mentality towards the development of religious tourism in general.In a general context, the present research shows that there is space for expansion of the tourist season in the region of Western Thessaly and that religious tourism can be an important tool in the development of this region, but also in the formation of sustainable tourism and development culture. This doctoral research is of paramount importance as it contributes to the development of modern policies for the domestic tourism product, in order to achieve the mitigation of regional inequalities, the promotion of local development and sustainability. Especially the region of Western Thessaly, is an area with several peculiarities as on the one hand it gathers many characteristics of economic subdevelopment, while on the other hand it has a wide range of cultural, religious, natural and human resources, which can be the growth lever to strengthen it. Finally, the issue of the interconnection of Religious Tourism with regional and internal development is now a major issue, as the onset of the economic crisis may trigger a regional convergence through the transfer of economic activity and human capital to the regions and away from large urban and industrial centers, where alternative tourism and in particular Religious Tourism can be a key development factor in this direction.

Από την αρχαιότητα ακόμη ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί μία ιδιαίτερη μορφή τουρισμού, δηλαδή ένα ταξίδι σε χώρους θρησκευτικού ενδιαφέροντος και πολιτιστικής κληρονομιάς, με σκοπό την ικανοποίηση βαθύτερων θρησκευτικών και πνευματικών αναγκών. Στη σύγχρονη εποχή ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί τμήμα του πολιτισμικού τουρισμού, ο οποίος, συνδυαζόμενος και με άλλες μορφές τουρισμού, συνδέεται άρρηκτα με τις έννοιες και τις πρακτικές της αειφορίας, καθώς και της περιφερειακής και ενδογενούς ανάπτυξης. Στην Ελλάδα ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί έναν εξειδικευμένο στόχο της εγχώριας τουριστικής πολιτικής, καθώς εντάσσεται στους νευραλγικούς τομείς της τουριστικής οικονομίας. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η εξέταση των ευρύτερων θεματικών ενοτήτων που αφορούν στον θρησκευτικό τουρισμό στη Δυτική Θεσσαλία, αναφορικά με την αειφορία, την περιφερειακή και την ενδογενή ανάπτυξη, τόσο από την πλευρά της ζήτησης, όσο και από την πλευρά της προσφοράς του αντίστοιχου τουριστικού προϊόντος. Η διάρθρωση της παρούσας διδακτορικής διατριβής περιλαμβάνει: το πρώτο μέρος, το οποίο εστιάζει στη θεωρητική προσέγγιση του θέματος μέσω εκτενούς ανασκόπησης της διεθνούς βιβλιογραφίας, το δεύτερο μέρος, όπου παρατίθενται η μεθοδολογία, τα αποτελέσματα και ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων και το τρίτο μέρος, στο οποίο περιλαμβάνεται η ανακεφαλαίωση, η καταγραφή των σημαντικότερων συμπερασμάτων και η υποβολή προτάσεων προς την επίτευξη της διασύνδεσης του θρησκευτικού τουρισμού στη Δυτική Θεσσαλία με την αειφορία και την περιφερειακή και ενδογενής ανάπτυξη. Η έρευνα της παρούσας διδακτορικής διατριβής βασίστηκε στη στατιστική επεξεργασία ερωτηματολογίων που δόθηκαν σε θρησκευτικούς τουρίστες της ευρύτερης περιφερειακής ενότητας της Δυτικής Θεσσαλίας, καθώς και σε παρόχους των τουριστικών υπηρεσιών της περιοχής. Η στατιστική επεξεργασία των ερωτηματολογίων υλοποιήθηκε μέσω του προγράμματος SPSS 20.0. Έγιναν έλεγχοι συσχετίσεων με τη μέθοδο του x2 και ANOVA και αξιοποιήθηκαν η μέθοδος της συμμετοχικής παρατήρησης και οι μέθοδοι περιγραφικής και επαγωγικής στατιστικής. Η διεξαγωγή της ανωτέρω έρευνας κατέδειξε ότι στην περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας δεν υπάρχει προσανατολισμένο σχέδιο ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας με έμφαση στον θρησκευτικό τουρισμό. Δεδομένου ότι η περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας αποτελεί μία από τις περιφέρειες της χώρας με τα χαμηλότερα ποσοστά ευημερίας, η έρευνα κατέδειξε ότι η αειφόρος ανάπτυξη μπορεί να αποτελέσει μία διαδικασία οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει ο θρησκευτικός τουρισμός. Επίσης από την παρούσα έρευνα προέκυψε ότι, η επιλογή των εν λόγω περιοχών από τους επισκέπτες, δεν πηγάζει μόνο από θρησκευτικά και προσκυνηματικά κίνητρα, αλλά και από το γεγονός ότι οι τόποι αυτοί έχουν αναδειχθεί σε τόπους παγκόσμιας κληρονομιάς. Η επιτόπια έρευνα με τους παρόχους του τουριστικού προϊόντος της περιοχής επισήμανε ότι η προβολή της περιοχής δεν γίνεται στοχευμένα και συλλογικά για όλη την Περιφέρεια της Δυτικής Θεσσαλίας, δεν υπάρχει δηλαδή ένα συλλογικό σχέδιο προβολής της περιοχής, η οποία μάλιστα αξιοποιώντας τον θρησκευτικό τουρισμό μπορεί να επεκτείνει την τουριστική περίοδο καθόλη τη διάρκεια του έτους. Ιδιαίτερο είναι επίσης το εύρημα ότι οι πάροχοι του θρησκευτικού τουρισμού στην περιοχή θεωρούν την Εκκλησία ως φορέα της ευρύτερης δράσης της ανάπτυξης της περιοχής, η οποία μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης. Επίσης κοινός τόπος των ερωτηθέντων παρόχων αποτέλεσε η άποψη ότι πρέπει να ληφθεί μέριμνα από τους εμπλεκόμενους φορείς για την προδιάθεση των ντόπιων απέναντι στους τουρίστες-προσκυνητές και να γίνει μια προσπάθεια αλλαγής της νοοτροπίας απέναντι στην ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού γενικότερα. Σε ένα γενικό πλαίσιο, η παρούσα έρευνα κατέδειξε ότι υπάρχουν περιθώρια διεύρυνσης της τουριστικής περιόδου στην περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας και ότι ο θρησκευτικός τουρισμός μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στην ανάπτυξη της εν λόγω περιοχής, αλλά και στη διαμόρφωση αειφόρου τουριστικής και αναπτυξιακής κουλτούρας. Η εν λόγω διδακτορική έρευνα είναι εξέχουσας σημασίας καθώς συμβάλλει στην ανάδειξη σύγχρονων πολιτικών ανάπτυξης του εγχώριου τουριστικού προϊόντος, προκειμένου να επιτευχθεί η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, η προώθηση της ενδογενούς ανάπτυξης και η αειφορία. Ιδιαίτερα δε η περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας, αποτελεί μια περιοχή με αρκετές ιδιαιτερότητες καθώς από τη μια πλευρά συγκεντρώνει πολλά χαρακτηριστικά οικονομικής υπανάπτυξης, ενώ από την άλλη διαθέτει ένα ευρύ φάσμα πολιτιστικών, θρησκευτικών, φυσικών και ανθρώπινων πόρων, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν τον αναπτυξιακό μοχλό για την ενίσχυσή της. Τέλος, το ζήτημα της διασύνδεσης του θρησκευτικού τουρισμού με την περιφερειακή και ενδογενή ανάπτυξη αποτελεί σήμερα ζήτημα μείζονος σημασίας, καθώς η έλευση της οικονομικής κρίσης πιθανόν να αποτελέσει έναυσμα για μια περιφερειακή σύγκλιση μέσω της μεταφοράς της οικονομική δραστηριότητας και του ανθρώπινου κεφαλαίου στις περιφέρειες και μακριά από τα μεγάλα αστικά και βιομηχανικά κέντρα, όπου ο εναλλακτικός τουρισμός και συγκεκριμένα ο θρησκευτικός τουρισμός μπορούν να αποτελέσουν βασικό αναπτυξιακό παράγοντα προς αυτήν την κατεύθυνση.