Διερευνητική στατιστική ανάλυση καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στο γεωργικό τομέα

Abstract

It is widely accepted that despite the great potential of the Greek agricultural sector, it is not performing as well as it could. Thus, the question arises, whether agricultural entrepreneurs who possess the appropriate entrepreneurial culture and orientation can innovate in the modern business environment of Greece. Entrepreneurial culture has been widely studied as a concept and there are a number of approaches that give the dimensions of entrepreneurial culture. This thesis utilizes the approach of Leal-Rodríguez et al. (2017) who summarized and analyzed entrepreneurial culture in six dimensions: willingness to take risks and initiatives, willingness to change, continuous pursuit of new challenges, effort to gain access to new resources, leadership, systematic and team pursuit of innovation. Similarly, for entrepreneurial orientation considering that firms in the agricultural sector are managed by individual owners, Wang (2008) approach is utilized, in which entrepreneurial orientation is analyzed into market proactivity, competitive aggressiveness, risk taking and innovativeness (Tan et al. 2021). Innovation is defined as the application of a new or significantly improved product (good or service) or process, a new marketing method or a new organizational method to business practices, workplace organization or external relations (OECD, 2005). Innovation is divided into technological and non-technological innovation. In turn, technological innovation is divided into product innovation and process innovation, while non-technological innovation is divided into organizational innovation and marketing innovation. Technological innovations are mainly observed in small and medium-sized enterprises (Porter, 1985). Precision agriculture and biosecurity fall under technological innovations. In order to answer the central question of the thesis, a number of sub-questions need to be answered first. Thus, an exploration of innovation in the agricultural sector in Greece must be carried out, from which information on the profile of innovating entrepreneurs will be extracted. In other words, to demonstrate the innovative farmers’ profile in terms of the agricultural characteristics of their holding, their demographic characteristics and entrepreneurial values. At the same time, it is important to explore, what are the most important barriers that the agricultural sector is currently facing. Based on this information, the analysis proceeds to apply a series of models, where innovation is the dependent variable, entrepreneurial culture or entrepreneurial orientation is the independent variable, while a number of barriers from the external business environment are tested as intermediate variable(s). In order to carry out the above analyses, it was necessary to collect data, which was made possible by the questionnaire technique. Four questionnaires were designed responding to four different populations. One for farmers, one for livestock farmers, one addressed to wine enterprises and one addressed to dairy enterprises. Utilizing the quota sampling technique, 1023 farmer responses, 279 livestock producer responses, 249 dairy business responses and 162 wine making business responses were collected over an eight-month period. The analysis of the farmers' data was carried out using multiple correspondence factor analysis and ascending hierarchical clustering. The remaining questionnaires, were analyzed as SEM models, using Smart PLS software. The results showed a specific profile of innovative producers, highlighting young, educated farmers with strong entrepreneurial skills. At the same time the obstacles of the hard business environment and the lack of cooperation with universities and research centers emerged as the most important problems in agriculture. The remaining questionnaires were analyzed as SEM models with entrepreneurial culture or entrepreneurial orientation as independent variable(s), innovation as dependent variable(s) and various variables expressing the external business environment of the firm as intermediate variable(s). The vast majority of the effects were statistically significant and of particular interest was the fact that the indirect effect of entrepreneurial culture or entrepreneurial orientation was statistically significant, indicating that despite the negative external environment, the right entrepreneurial culture and the right entrepreneurial orientation can lead to innovation.

Είναι ευρέως αποδεκτό πως παρά τις μεγάλες δυνατότητες του γεωργικού τομέα της Ελλάδας, αυτός δεν αποδίδει στο βαθμό που θα μπορούσε. Έτσι τίθεται το ερώτημα, αν ο/η επιχειρηματίας του αγροτικού τομέα με την κατάλληλη επιχειρηματική κουλτούρα/ και προσανατολισμό μπορεί, να καινοτομήσει στο σύγχρονο επιχειρηματικό γίγνεσθαι της Ελλάδας. Η επιχειρηματική κουλτούρα έχει μελετηθεί ευρέως σαν έννοια και υπάρχουν μία σειρά από προσεγγίσεις που δίνουν τις διαστάσεις της επιχειρηματικής κουλτούρας. Η παρούσα διατριβή αξιοποιεί την προσέγγιση των Leal-Rodríguez et al. (2017) που συνόψισαν και ανέλυσαν την επιχειρηματική κουλτούρα σε έξι διαστάσεις: προθυμία ανάληψης κινδύνων και πρωτοβουλιών, διάθεση για αλλαγή, συνεχής επιδίωξη νέων προκλήσεων, προσπάθεια απόκτησης πρόσβασης σε νέους πόρους, ηγεσία, συστηματική και ομαδική επιδίωξη της καινοτομίας. Αντίστοιχα για τον επιχειρηματικός προσανατολισμό λαμβάνοντας υπόψη πως οι επιχειρήσεις στο γεωργικό τομέα διαχειρίζονται από μεμονωμένους ιδιοκτήτες, αξιοποιείται προσέγγιση της Wang (2008), κατά την οποία ο επιχειρηματικός προσανατολισμός αναλύεται στην προορατικότητα της αγοράς, την ανταγωνιστική επιθετικότητα, την ανάληψη ρίσκου και την καινοτομικότητα (Tan et al. 2021). Καινοτομία ορίζεται η εφαρμογή ενός νέου ή σημαντικά βελτιωμένου προϊόντος (αγαθού ή υπηρεσίας) ή διαδικασίας, μιας νέας μεθόδου μάρκετινγκ ή μιας νέας οργανωτικής μεθόδου στις επιχειρηματικές πρακτικές, στην οργάνωση του χώρου εργασίας ή στις εξωτερικές σχέσεις (OECD, 2005). Η καινοτομία χωρίζεται στην τεχνολογική και τη μη τεχνολογική καινοτομία. Με τη σειρά τους η τεχνολογική καινοτομία χωρίζεται στην καινοτομία προϊόντος και την καινοτομία διαδικασίας, ενώ η μη τεχνολογική καινοτομία χωρίζεται στην οργανωσιακή καινοτομία και την καινοτομία marketing. Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις παρατηρούνται κυρίως οι τεχνολογικές καινοτομίες (Porter, 1985). Στο πλαίσιο των τεχνολογικών καινοτομιών εντάσσονται η γεωργία ακριβείας και η βιοασφάλεια. Για να απαντηθεί το κεντρικό ερώτημα της διατριβής, χρειάζεται πρώτα να απαντηθούν μια σειρά από επιμέρους ερωτήματα. Έτσι πρέπει να γίνει μια διερεύνηση της καινοτομία στον αγροτικό τομέα στην Ελλάδα, από την οποία θα εξαχθεί πληροφορία σχετικά με το προφίλ των επιχειρηματιών που καινοτομούν. Να φανεί δηλαδή ποιοι/ες είναι οι αγρότες/σσες που καινοτομούν ως προς τα στοιχεία της γεωργικής τους εκμετάλλευσης, τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά και τις αξίας ενός/μιας επιχειρηματία. Παράλληλα είναι σημαντικό να διερευνηθεί ποια είναι τα πιο σημαντικά εμπόδια που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή ο γεωργικός τομέας. Με βάση αυτές τις πληροφορίες η ανάλυση προχωράει στην εφαρμογή μιας σειράς μοντέλων, όπου εξαρτώμενη μεταβλητή είναι η καινοτομία, ανεξάρτητη η επιχειρηματική κουλτούρα ή ο επιχειρηματικός προσανατολισμός, ενώ ως ενδιάμεση/ες μεταβλητή/ές δοκιμάζονται μια σειρά από εμπόδια του εξωτερικού περιβάλλοντος. Για να έρθουν εις πέρας οι παραπάνω αναλύσεις χρειάστηκε να συλλεχθούν δεδομένα, κάτι που κατέστη δυνατό με την τεχνική του ερωτηματολογίου. Σχεδιάστηκαν 4 ερωτηματολόγια αποκρινόμενα σε τέσσερις διαφορετικούς πληθυσμούς. Ένα για τους/τις αγρότες/σσες, ένα για τους/τις κτηνοτρόφους, ένα απευθυνόμενο σε επιχειρήσεις κρασιού και ένα απευθυνόμενο σε επιχειρήσεις γαλακτοκομικών τυροκομικών. Αξιοποιώντας την τεχνική της δειγματοληψίας της ποσόστωσης, μέσα σε διάστημα οκτώ μηνών συλλέχθηκαν 1023 απαντήσεις αγροτών, 279 απαντήσεις κτηνοτρόφων, 249 απαντήσεις γαλακτοκομικών/τυροκομικών επιχειρήσεων και 162 απαντήσεις επιχειρήσεων παρασκευής κρασιού. Η ανάλυση των δεδομένων των αγροτών έγινε με την παραγοντική ανάλυση των πολλαπλών αντιστοιχιών και την ανιούσα ιεραρχική ομαδοποίηση. Τα υπόλοιπα ερωτηματολόγια, αναλύθηκαν ως μοντέλα SEM, με τη βοήθεια του λογισμικού Smart PLS. Τα αποτελέσματα έδειξαν συγκεκριμένο προφίλ καινοτόμων παραγωγών, αναδεικνύοντας αγρότες/σσες νέους/ες, μορφωμένους/ες και με ισχυρές επιχειρηματικές δεξιότητες. Παράλληλα τα εμπόδια του δυσμενούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της έλλειψης συνεργασίας με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα αναδείχθηκαν ως τα πιο σημαντικά προβλήματα της γεωργίας. Τα υπόλοιπα ερωτηματολόγια αναλύθηκαν ως μοντέλα SEM με ανεξάρτητη μεταβλητή την επιχειρηματική κουλτούρα ή τον επιχειρηματικό προσανατολισμό, εξαρτημένη την καινοτομία και ως ενδιάμεση/ες διάφορες μεταβλητές που εκφράζουν το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιδράσεων ήταν στατιστικά σημαντική και ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το γεγονός, πως η έμμεση επίδραση της επιχειρηματικής κουλτούρας ή του επιχειρηματικού προσανατολισμού ήταν στατιστικά σημαντικές δείχνοντας, πως παρά το αρνητικό εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, η σωστή επιχειρηματική κουλτούρα και ο σωστός επιχειρηματικός προσανατολισμός μπορεί να οδηγήσει στην καινοτομία παρά το αρνητικό εξωτερικό περιβάλλον.