Ο G.W.F. Hegel και η κριτική της υπερβατικότητας

Abstract

The thesis attempts to shed light on the Hegelian critique of transcendence which constitutes the epistemological-logical condition of the critique of domination. Addressing this topic in Hegel’s work suggests a turn to methodological issues concerning the constitution of dialectics in the Hegelian corpus, the commentary of which recommends a crucial node in order to grasp the very nature of dialectics as well as the attempt to connect it with contemporary problems of social and political theory. A central issue of the research is to clarify the way in which, on the one hand, Hegel’s immanent method is constituted and, on the other hand, to trace the shifts in the content of immanence as the philosopher’s thought matures and is applied to different objects. Chapters one and two reconstruct the main points that emerge from transcendence and its critique through concepts that span the spectrum from the early writings to the Phenomenology of Spirit and the Science of Logic. The third chapter draws on the hermeneutical contributions of Th. W. Adorno to highlight the limits to which the Hegelian method itself points, as well as the limits of Adorno’s own critique of Hegel. The set of questions developed in the thesis is part of a broader project of approaching modern dialectical thought and its central importance for the understanding of contemporary theoretical and practical issues such as that of domination.

Η διατριβή επιχειρεί να αποσαφηνίσει την εγελιανή κριτική της υπερβατικότητας η οποία αποτελεί τη γνωσιολογική-λογική προϋπόθεση της κριτικής της κυριαρχίας. Η ενασχόληση με το θέμα αυτό στο έργο του Χέγκελ υποδηλώνει μια στροφή σε μεθοδολογικά ζητήματα συγκρότησης της διαλεκτικής στο εγελιανό corpus ο σχολιασμός των οποίων αποτελεί κρίσιμο κόμβο για την κατανόηση της φύσης της ίδιας της διαλεκτικής όσο και για την προσπάθεια σύνδεσής της με σύγχρονα προβλήματα της κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας. Κεντρικό ζήτημα της έρευνας αποτελεί η διασαφήνιση του τρόπου με τον οποίο, αφενός, συγκροτείται η εμμενής πραγμάτευση του Χέγκελ και, αφετέρου, η παρακολούθηση των επιμέρους μετατοπίσεων του περιεχομένου της εμμένειας καθώς η σκέψη του φιλοσόφου ωριμάζει και εφαρμόζεται σε διαφορετικά αντικείμενα. Στο πρώτο και το δεύτερο κεφάλαιο ανασυγκροτούνται τα βασικά σημεία που ανακύπτουν από την υπερβατικότητα και την κριτική της μέσα από έννοιες που καλύπτουν το φάσμα από τα πρώιμα γραπτά μέχρι και τη Φαινομενολογία του Νου και την Επιστήμη της Λογικής. Στο τρίτο κεφάλαιο αξιοποιείται η ερμηνευτική συνεισφορά του Αντόρνο ώστε να αναδειχθούν τα όρια στα οποία παραπέμπει η ίδια η εγελιανή μέθοδος καθώς και τα όρια της ίδιας της κριτικής του Αντόρνο στον Χέγκελ. Το σύνολο των ερωτημάτων που αναπτύσσονται στη διατριβή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου εγχειρήματος προσέγγισης της νεωτερικής διαλεκτικής σκέψης και της κεντρικής της σημασίας για την κατανόηση σύγχρονων θεωρητικών αλλά και πρακτικών ζητημάτων όπως εκείνο της κυριαρχίας.