Η ευρωπαϊκή διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος: η περίπτωση των νησιών του Αιγαίου

Abstract

Migration and the movement of refugees towards EU member states present an ongoing and persistent issue due to the underlying causes of migration that are not expected to cease. This dissertation investigates the mixed flows of Syrians and other displaced individuals from Turkey to Greece, destined for other European Union countries. This phenomenon that peaked in 2015-16 at the Greek-Turkish maritime borders, becoming a top priority on European agenda. To date, theory-based analysis has been unable to explain the factors that influenced the triggering of the refugee crisis, a situation characterized as sudden and wholly unpredictable. The doctoral thesis aims to explore the factors that influenced the attraction or repulsion of the 2015 refugee movement from well-established routes, specifically from Turkey to Greece along the Mediterranean migration route, in order to identify the qualitative impact of European management on the quantitative changes in crossings. It is demonstrated that, since March 2016, the establishment of Reception and Identification Centers and the EU-Turkey statement limited the phenomenon of numerous movements at the Greek-Turkish sea borders. For the purposes of the doctoral thesis, the phenomenon was examined on two dimensions. The first dimension concerns the case study of the Aegean Islands. The reception conditions in Lesvos, Samos, and Chios were analyzed. Monthly data were collected and dependent variable charts were created in R environment. The interventions - independent qualitative variables - were plotted on the charts and an intervention analysis was developed. The second dimension pertains to the development of a customized qualitative model on migration movements, aiming to highlight the factors that influenced the variation in monthly crossings from Turkey to Greece and then to other destinations, primarily focusing on Syrian migrants who found themselves in Germany and other EU member states. In summary, the dissertation successfully develops a comprehensive approach, offering a new analytical framework of study on the factors that ultimately impacted the quantitative fluctuations of flows from the East Mediterranean route, while simultaneously capturing the aspects of European Union management that influenced the boost and limitation of the phenomenon.

Οι μεταναστευτικές και προσφυγικές μετακινήσεις προς τα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελούν ένα επίκαιρο, μα και διαχρονικό ζήτημα, λόγω των γενεσιουργών αιτιών μετανάστευσης που δε θα πάψουν να υπάρχουν. Η διδακτορική διατριβή εξετάζει τις μικτές ροές, Σύριων και άλλων μετακινούμενων, που πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα με προορισμό άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το φαινόμενο κορυφώθηκε το 2015-16 στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα και αποτέλεσε κορυφαίο θέμα της ευρωπαϊκής ατζέντας. Μέχρι σήμερα, οι θεωρητικές προσεγγίσεις ανάλυσης δεν κατάφεραν να αναδείξουν τους παράγοντες, οι οποίοι επηρέασαν την πυροδότηση της προσφυγικής κρίσης, μία κατάσταση που χαρακτηρίστηκε ξαφνική και καθόλου προβλέψιμη. Σκοπός της διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των παραγόντων που επηρέασαν την προσφυγική μετακίνηση του 2015-16 από γνωστές οδούς, τμήμα της μεσογειακής μεταναστευτικής διαδρομής, εννοώντας από την Τουρκία στην Ελλάδα, προκειμένου να ανευρεθεί η ποιοτική επίδραση της ευρωπαϊκής διαχείρισης στις ποσοτικές μεταβολές των διελεύσεων. Αποδεικνύεται ότι από τον Μάρτιο του 2016, η δημιουργία των Κέντρων Καταγραφής και Ταυτοποίησης και η κοινή δήλωση ΕΕ – Τουρκίας περιόρισαν το φαινόμενο των πολυάριθμων μετακινήσεων από τα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα.Για τους σκοπούς της διατριβής το φαινόμενο εξετάστηκε σε δύο διαστάσεις. Η πρώτη αφορά την περιπτωσιολογική μελέτη των νησιών του Αιγαίου. Εξετάστηκαν οι συνθήκες υποδοχής στη Λέσβο, στη Σάμο και στη Χίο. Συλλέχθηκαν μηνιαία δεδομένα και δημιουργήθηκαν διαγράμματα εξαρτημένων μεταβλητών στο περιβάλλον της R. Πάνω στα διαγράμματα αποτυπώθηκαν οι παρεμβάσεις - ανεξάρτητες ποιοτικές μεταβλητές και ακολούθησε η ποιοτική ανάλυση των παρεμβάσεων. Η δεύτερη διάσταση σχετίζεται με την ανάπτυξη ενός προσαρμοσμένου ποιοτικού μοντέλου στις μεταναστευτικές μετακινήσεις, προκειμένου να αναδειχθούν οι παράγοντες, οι οποίοι επηρέασαν τις μεταβολές των διελεύσεων από την Τουρκία στην Ελλάδα και στη συνέχεια σε άλλους προορισμούς, εξετάζοντας την περίπτωση κυρίως Σύριων μετακινούμενων που βρέθηκαν στη Γερμανία και σε άλλα κράτη μέλη. Εν ολίγοις, η διατριβή επιτυγχάνει να αναπτύξει ένα νέο αναλυτικό πλαίσιο μελέτης περί των παραγόντων που τελικά επέδρασαν στις ποσοτικές μεταβολές των ροών από το τμήμα της ανατολικής μεσογειακής διαδρομής υπό μελέτη, εντοπίζοντας τις πρωτοβουλίες της ΕΕ, οι οποίες επηρέασαν την τόνωση και τον περιορισμό του φαινομένου.

Les mouvements migratoires et de réfugiés vers les États membres de l'UE constituent une question d'actualité mais aussi intemporelle, en raison des causes sous-jacentes de la migration qui ne cesseront jamais d'exister. La thèse examine les flux mixtes de Syriens et d'autres personnes en déplacement, ayant traversé la Turquie pour se rendre en Grèce en route vers d'autres pays de l'Union européenne. Ce phénomène a culminé en 2015-2016 aux frontières maritimes gréco-turques et est devenu un sujet central de l'agenda européen. À ce jour, les approches théoriques d'analyse n'ont pas réussi à identifier les facteurs ayant contribué à l'émergence de la crise des réfugiés, une situation caractérisée par son caractère soudain et imprévisible. L'objectif de cette thèse est d'examiner les facteurs ayant influencé le déplacement des réfugiés en 2015-2016 par des voies connues, faisant partie de l'itinéraire migratoire méditerranéen, c'est-à-dire de la Turquie vers la Grèce, afin de déterminer l'impact qualitatif de la gestion européenne sur les variations quantitatives des traversées. Il est démontré qu'à partir de mars 2016, la création des Centres d'Enregistrement et d'Identification et la Déclaration Conjointe UE-Turquie ont limité le phénomène des nombreux déplacements depuis les frontières maritimes gréco-turques. Pour les besoins de la thèse, le phénomène a été examiné sous deux dimensions. La première concerne l'étude de cas des îles de la mer Égée. Les conditions d'accueil à Lesbos, Samos et Chios ont été analysées. Des données mensuelles ont été collectées et des graphiques des variables dépendantes ont été créés dans l'environnement R. Les graphiques ont illustré les interventions – variables qualitatives indépendantes – suivies d'une analyse qualitative des interventions. La deuxième dimension est liée au développement d'un modèle qualitatif adapté aux mouvements migratoires, afin de mettre en lumière les facteurs ayant influencé les variations des traversées de la Turquie vers la Grèce, puis vers d'autres destinations, en se concentrant principalement sur les Syriens déplacés qui se sont retrouvés en Allemagne et dans d'autres États membres. En résumé, la thèse parvient à développer un nouveau cadre analytique pour l'étude des facteurs ayant finalement influencé les variations quantitatives des flux depuis la route de l'Est Méditerranéen, tout en mettant en lumière les aspects de la gestion de l'Union Européenne ayant affecté l'intensification et la limitation du phénomène.