Three essays on inequality and poverty in Greece

Abstract

The economic crisis of 2008 seemed to change the socio- economic context in many countries all over Europe but its effects on the Southern European countries are the most remarkable. Thus, this dissertation consists of three essays examining income inequality and poverty in Greece between 2007 and 2019. In particular, the first essay provides a detailed picture of the evolution of the level and the structure of income inequality during the period 2007-2019, in which Greece faced one of the most severe debt crises among developed countries. The aim is to examine how changes in overall income distribution affected inequality “between” and “within” different socioeconomic groups as well as different income sources. The results show that inequality rose at the beginning and the peak of the crisis, but the magnitude of the change varies across different indices, while it declined considerably between 2015 and 2018. The recorded increases are larger when the indices used are relatively more sensitive to changes close to the lower tail of the income distribution. The increase in unemployment played the most substantial role for the decrease in income of a large share of the population, in combination with the absence of an adequate safety net. Inequality “within” population groups was far more important in shaping aggregate inequality than inequality “between” population groups. The contribution of disparities between educational groups to aggregate inequality declined, while that of disparities between different occupational groups rose. Moreover, the increase in the income shares of taxes and social insurance contributions over time is followed by a declining relative progressivity. The second essay examines the effect of the crisis on the structure and the level of poverty of various population groups as well as the determinants of being poor or non-poor using SILC data for the period 2007-2019. When “anchored” poverty lines and distribution-sensitive poverty indices are employed, the level of poverty rises to incredibly high levels. When the poverty lines used are “relative”, the poverty rate does not change considerably but when distribution-sensitive indices are used, the increase in poverty is again very substantial. The most interesting results are related to the changes in the structure of poverty. The crisis was associated with a very significant increase in unemployment. Unemployment protection in Greece was inadequate, while there was no “benefit of last resort”, at least until 2017 when a guaranteed minimum income scheme was introduced. Consequently, the relative position of households with unemployed members (and, especially, with unemployed heads) deteriorated sharply, while their contribution to aggregate poverty skyrocketed. Unlike what is often claimed in the Greek public discourse, the relative position of pensioner-headed households improved, although they also experienced a considerable decline in their living standards. Last, although the decomposition of income inequality by traditional methods has been widely used in distributional studies, it does have limitations. In the wake of those limitations, the third essay intends to contribute to the identification of the main driving factors for the income inequality levels in Greece between 2007 and 2019, through the application of a regression-based decomposition using the Shapley value. This approach enables us to quantify the contribution of a set of factors to overall inequality taking the correlation among them into account. Τhe Gini coefficient and the Mean Logarithmic Deviation (MLD) are used to measure income inequality; the regression model explains 43.0% to 48.0% (26.0%-30.0%) of the actual income inequality when the Gini index (MLD) is employed. The educational level and the occupational status of household head are the main determinants in shaping aggregate inequality during the whole period under examination. However, there are differences in their percentage contribution between 2007 and 2013; while the educational level of household head appears to have the highest relative weight in shaping inequality in 2007, the occupational status of household head is the one that dominates in terms of relative importance in the following years since 2013.

Η οικονομική κρίση του 2008 φάνηκε να αλλάζει το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο σε πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη, αλλά οι επιπτώσεις της στις χώρες της Νότιας Ευρώπης είναι οι πιο αξιοσημείωτες. Έτσι, η παρούσα διατριβή αποτελείται από τρία δοκίμια που εξετάζουν την εισοδηματική ανισότητα και τη φτώχεια στην Ελλάδα μεταξύ της περιόδου 2007-2019. Ειδικότερα, το πρώτο δοκίμιο παρέχει μια λεπτομερή περιγραφή της εξέλιξης του επιπέδου και της δομής της εισοδηματικής ανισότητας κατά την περίοδο 2007-2019, κατά την οποία η Ελλάδα αντιμετώπισε μία από τις σοβαρότερες κρίσεις χρέους μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών. Στόχος είναι να εξεταστεί πώς οι αλλαγές στη συνολική κατανομή εισοδήματος επηρέασαν την ανισότητα «μεταξύ» και «εντός» των διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών ομάδων, καθώς και των διαφορετικών πηγών εισοδήματος. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ανισότητα αυξήθηκε στην αρχή και στην κορύφωση της κρίσης, αλλά το μέγεθος της μεταβολής ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων δεικτών, ενώ μειώθηκε σημαντικά μεταξύ των ετών 2015 και 2018. Οι καταγεγραμμένες αυξήσεις είναι μεγαλύτερες όταν οι δείκτες που χρησιμοποιούνται είναι σχετικά πιο ευαίσθητοι σε μεταβολές κοντά στο κατώτερο μέρος της κατανομής εισοδήματος. Η αύξηση της ανεργίας διαδραμάτισε τον ουσιαστικότερο ρόλο στη μείωση του εισοδήματος μεγάλου μέρους του πληθυσμού, σε συνδυασμό με την απουσία ενός επαρκούς διχτυού κοινωνικής ασφάλειας. Η ανισότητα «εντός» των εξεταζόμενων πληθυσμιακών ομάδων ήταν πολύ πιο σημαντική στη διαμόρφωση της συνολικής ανισότητας από την ανισότητα «μεταξύ» των πληθυσμιακών ομάδων. Η συμβολή των ανισοτήτων που υπάρχουν «μεταξύ» εκπαιδευτικών ομάδων στη συνολική ανισότητα μειώθηκε, ενώ η συμβολή των ανισοτήτων μεταξύ διαφορετικών επαγγελματικών ομάδων αυξήθηκε. Επιπλέον, η αύξηση των φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης ως μερίδια του συνολικού ακαθάριστου εισοδήματος συνοδεύτηκε από φθίνουσα σχετική προοδευτικότητα με την πάροδο του χρόνου.Το δεύτερο δοκίμιο εξετάζει την επίδραση της κρίσης στη δομή και το επίπεδο της φτώχειας διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων καθώς και τους προσδιοριστικούς παράγοντες του να είσαι ή όχι φτωχός χρησιμοποιώντας δεδομένα SILC για την περίοδο 2007-2019. Όταν χρησιμοποιούνται «αγκυροβολημένα» όρια φτώχειας και δείκτες φτώχειας ευαίσθητοι σε διαφορετικά μέρη της εισοδηματικής κατανομής, το επίπεδο φτώχειας αυξάνεται σε απίστευτα υψηλά επίπεδα κατά την υπό εξέταση περίοδο. Όταν τα όρια φτώχειας που χρησιμοποιούνται είναι «σχετικά» (δηλ. ανάλογα με το τρέχον διάμεσο εισόδημα), το ποσοστό φτώχειας δεν μεταβάλλεται σημαντικά, ωστόσο όταν χρησιμοποιούνται και πάλι δείκτες ευαίσθητοι σε διαφορετικά μέρη της κατανομής, η αύξηση της φτώχειας είναι και πάλι πολύ σημαντική. Τα πιο ενδιαφέροντα αποτελέσματα σχετίζονται με τις αλλαγές στη δομή της φτώχειας. Η κρίση συνδέθηκε με πολύ σημαντική αύξηση της ανεργίας. Η προστασία από την ανεργία στην Ελλάδα ήταν ανεπαρκής, ενώ δεν υπήρχε καμία «παροχή έσχατης ανάγκης», τουλάχιστον μέχρι το 2017, όταν εφαρμόστηκε το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Κατά συνέπεια, η σχετική θέση των νοικοκυριών με άνεργα μέλη (και, ιδίως, με άνεργους «αρχηγούς» νοικοκυριών) επιδεινώθηκε απότομα, ενώ η συμβολή τους στη συνολική φτώχεια εκτινάχθηκε. Σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζεται συχνά στον ελληνικό δημόσιο λόγο, η σχετική θέση των νοικοκυριών με «αρχηγό» συνταξιούχο βελτιώθηκε, αν και βίωσαν επίσης σημαντική μείωση του βιοτικού τους επιπέδου.Τέλος, αν και η αποσύνθεση της εισοδηματικής ανισότητας με παραδοσιακές μεθόδους έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε μελέτες διανομής και αναδιανομής εισοδήματος, έχει περιορισμούς και μειονεκτήματα. Ως συνέπεια αυτών των περιορισμών, το τρίτο δοκίμιο σκοπεύει να συμβάλει στον εντοπισμό των κύριων παραγόντων που οδηγούν στη μεταβολή του επιπέδου της εισοδηματικής ανισότητας στην Ελλάδα κατά την περίοδο μεταξύ 2007-2019, μέσω της εφαρμογής μιας αποσύνθεσης της ανισότητας με βάση την παλινδρόμηση χρησιμοποιώντας την τιμή Shapley. Αυτή η προσέγγιση μας επιτρέπει να ποσοτικοποιήσουμε τη συμβολή ενός συνόλου παραγόντων στη συνολική ανισότητα λαμβάνοντας υπόψη τη συσχέτιση μεταξύ τους. Ο συντελεστής Gini και η μέση λογαριθμική απόκλιση (MLD) χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της εισοδηματικής ανισότητας ενώ, τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν πως το μοντέλο παλινδρόμησης εξηγεί το 43,0% έως 48,0% (26,0%-30,0%) της πραγματικής εισοδηματικής ανισότητας όταν χρησιμοποιείται ο δείκτης Gini (MLD). Το μορφωτικό επίπεδο και η επαγγελματική κατάσταση του αρχηγού του νοικοκυριού είναι οι κύριοι παράγοντες στη διαμόρφωση της συνολικής ανισότητας καθ' όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές στην ποσοστιαία συνεισφορά τους μεταξύ των ετών 2007 και 2013. Ενώ το μορφωτικό επίπεδο του αρχηγού ενός νοικοκυριού φαίνεται να έχει το υψηλότερο σχετικό βάρος στη διαμόρφωση της ανισότητας το 2007, το επαγγελματικό καθεστώς του αρχηγού του νοικοκυριού είναι αυτό που κυριαρχεί για τα επόμενα χρόνια από το 2013 και έπειτα.