Επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών: σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση ενός προγράμματος με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας στην προσχολική εκπαίδευση

Abstract

The importance of the quality of pre-school education in modern societies is undeniable, as research findings show that high-quality preschool education programs can improve and enhance the overall development of children in the short and long term. One of the most important factors that affect the quality of preschool education seems to be teachers. Teachers’ qualifications can lead to high-quality preschool education and positive developmental outcomes for the children. In the Greek reality there is a paucity of studies on organized efforts to improve the overall quality of Kindergartens through professional development programs for teachers. For this reason, the purpose of this research was twofold: a) To design and implement an PDP for kindergarten teachers, in accordance with international standards for effective PDP, which will aim to improve the quality of the preschool environment and b) To evaluate the effectiveness of the program. The research followed a quasi-experimental design and included 26 kindergarten teachers from 23 public Greek kindergartens, who were divided into an Experimental and a Control Group. Initially, the quality of the kindergartens was evaluated using the ECERS-R scale and the educational needs of the kindergarten teachers were surveyed through a questionnaire. Based on the results, a five-month professional development program was designed. At the end of the program, the quality of kindergartens was re-evaluated using the ECERS-R scale. Our results show that although the mean scores of quality before the implementation of the program did not differ significantly, after the intervention the mean scores for the Experimental Group were significantly higher than those of the Control Group. The follow up evaluation one and a half years later showed the maintenance and further improvement of the results of the program in the quality of the kindergartens. In addition, teachers evaluated their experience of participating in the program. From the point of view of the participating teachers, they were evaluated positively: the program as a whole, the collaborative methods used, the acquisition of knowledge and skills and the possibility of their application in teaching practice. The importance of a supportive framework in the application of new knowledge and practices was also highlighted. The program seems to have been successful in improving the quality of the participating Kindergartens because: it took into account the training needs of the teachers themselves, treated the teachers as adult learners and as professionals, utilizing their pre-existing experience, linking the theoretical knowledge of daily school practice, had sufficient duration, provided time for collaboration and space for experimentation and reflection on new approaches to teaching and learning. Most of all, however, it relied on collaborative practices and a climate of parity, and led to the shift from independent practice to a community of practice. Our findings show that the quality of the preschool environment can be improved through the professional development of preschool teachers. In addition, they can enhance our knowledge of the design and implementation of effective teacher professional development programs, with the aim of improving the quality of the education.

Η σπουδαιότητα της ποιότητας της προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης στις σύγχρονες κοινωνίες είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι τα υψηλής ποιότητας προσχολικά προγράμματα μπορούν να βελτιώσουν και να ενισχύσουν την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα στην προσχολική εκπαίδευση φαίνεται πως είναι οι εκπαιδευτικοί. Η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα αναβάθμισης του εκπαιδευτικού έργου και, κατ΄ επέκταση, βελτίωσης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Στην ελληνική πραγματικότητα υπάρχει ένδεια μελετών σχετικά με οργανωμένες προσπάθειες βελτίωσης της ποιότητας των Νηπιαγωγείων μέσα από προγράμματα επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Για το λόγο αυτό, ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν διττός: α) Να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα επαγγελματικής ανάπτυξης νηπιαγωγών, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα αποτελεσματικά προγράμματα επαγγελματικής ανάπτυξης εκπαιδευτικών, το οποίο θα στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας του προσχολικού περιβάλλοντος και β) Να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του προγράμματος. Η έρευνα ακολούθησε έναν ημι-πειραματικό σχεδιασμό μικτών μεθόδων. Συμμετείχαν 26 νηπιαγωγοί από 23 Νηπιαγωγεία του νομού Πιερίας, οι οποίοι χωρίσθηκαν σε Πειραματική ομάδα και oμάδα Ελέγχου. Αρχικά αξιολογήθηκε η ποιότητα των Νηπιαγωγείων με τη χρήση της κλίμακας ECERS-R και διερευνήθηκαν οι εκπαιδευτικές ανάγκες των νηπιαγωγών. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά σχεδιάστηκε ένα πεντάμηνο πρόγραμμα επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Στο τέλος του προγράμματος η ποιότητα των Νηπιαγωγείων επανεκτιμήθηκε και συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα πριν και μετά την εφαρμογή του, ώστε να εξακριβωθεί η αποτελεσματικότητά του στη βελτίωση της. Τα αποτελέσματα μας έδειξαν ότι αν και οι μέσοι όροι της ποιότητας των Νηπιαγωγείων της Πειραματικής ομάδας και της ομάδας Ελέγχου πριν την εφαρμογή του προγράμματος δε διέφεραν σημαντικά, ο μέσος όρος της ποιότητας μετά την παρέμβαση για την Πειραματική ομάδα ήταν σημαντικά υψηλότερος από αυτόν της ομάδας Ελέγχου. Η follow up αξιολόγηση, ενάμιση χρόνο μετά, έδειξε τη διατήρηση και περαιτέρω βελτίωση των αποτελεσμάτων του προγράμματος στην ποιότητα των Νηπιαγωγείων. Επιπλέον, οι εκπαιδευτικοί αξιολόγησαν την εμπειρία τους από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα. Από τις/τον συμμετέχουσες/ντα εκπαιδευτικούς/ό, αξιολογήθηκαν θετικά το πρόγραμμα στο σύνολό του, οι συνεργατικές μέθοδοι που αξιοποιήθηκαν, η απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων και η δυνατότητα εφαρμογής τους στη διδακτική πρακτική. Αναδείχθηκε, επίσης, η σημασία ενός υποστηρικτικού πλαισίου στην εφαρμογή των νέων γνώσεων και πρακτικών. Το πρόγραμμα επαγγελματικής ανάπτυξης φαίνεται να ήταν επιτυχές στη βελτίωση της ποιότητας των Νηπιαγωγείων επειδή: έλαβε υπόψη τις επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών, αντιμετώπισε τους εκπαιδευτικούς ως ενήλικες εκπαιδευόμενους και ως επαγγελματίες, συνέδεσε τη θεωρητική γνώση με την καθημερινή πρακτική, είχε επαρκή διάρκεια, διασφάλιζε χρόνο για συνεργασία και για πειραματισμό και αναστοχασμό σχετικά με νέες προσεγγίσεις στη διδασκαλία και τη μάθηση. Κυρίως, όμως, στηρίχθηκε σε συνεργατικές πρακτικές και κλίμα ισοτιμίας, και οδήγησε στη μετατόπιση από την ανεξάρτητη πρακτική σε μια Κοινότητα πρακτικής. Τα ευρήματα μας δείχνουν ότι η ποιότητα του προσχολικού περιβάλλοντος μπορεί να βελτιωθεί μέσω της επαγγελματικής ανάπτυξης των νηπιαγωγών. Επιπλέον, ενισχύουν τις γνώσεις μας για το σχεδιασμό και την εφαρμογή αποτελεσματικών προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού συστήματος.