Η ποίηση για παιδιά των Γιάννη Ρίτσου και Κώστα Μόντη υπό το φως της συναλλακτικής θεωρίας της L. M. Rosenblatt: θεωρητικές και διδακτικές προσεγγίσεις

Abstract

Through this thesis we aim to contribute to the field of studies in poetry for children. We study the work of two great writers of Greece and Cyprus, Giannis Ritsos and Costas Montis respectively. The focus of our study is the children's poetry books of these poets, as well as other poems by Ritsos and Montis that could be read by children. For this thesis we examined the modern views on the child-reader, poetry for children (theory and pedagogy), as well as the chronological context in which the two poets lived and wrote. The theoretical tool for our study is the Transactional Theory of Louise Michelle Rosenblatt, which is based on the equal text-reader transaction. Without ignoring the text, emphasis is placed on the reader's subjective response, which is based on his/her structured experiences from life, language and literature, as well as his/her emotional and mental participation in the recration of the text. Also, according to the pedagogic context of Transactional Theory, the child-reader is encouraged to focus on his/her personal reactions in relation to text. Therefore, the teacher-student-text relationship is redefined; it is set as equal and reciprocal communication and is free from traditional formalist approaches to the one and only meaning. To approach our theme, firstly, we highlight aspects of the text about form and content, in relation to the child-reader who is called to play a part in the reading process with his/her experiences, emotional and mental activation, in order to live the literary experience offered to him. Secondly, guided by our theoretical tool, we suggest ways of creatively teaching on the poetry of Ritsos and Montis in the context of primary school classroom and we present approaching proposals on selected poems. Finally, we cite two examples of implementation with students of the 4th grade of a primary school.

Με την παρούσα διατριβή επιδιώκουμε να συνεισφέρουμε στο πεδίο μελέτης για την ποίηση για παιδιά. Εξετάζουμε το έργο δύο σπουδαίων λογοτεχνών της Ελλάδας και της Κύπρου, των Γιάννη Ρίτσου και Κώστα Μόντη, αντίστοιχα. Αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι παιδικές ποιητικές συλλογές των εν λόγω ποιητών, καθώς και άλλα ποιήματά τους που μπορούν να διαβαστούν από παιδιά. Για τις ανάγκες εκπόνησης αυτής της διατριβής, λάβαμε υπόψη μας τις σύγχρονες απόψεις για το παιδί-αναγνώστη, την ποίηση για παιδιά (θεωρία και διδακτική), καθώς και το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο της εποχής στο οποίο έζησαν και δημιούργησαν οι δύο ποιητές. Το θεωρητικό εργαλείο για την ανάλυσή μας αποτελεί η Συναλλακτική θεωρία τής Louise Michelle Rosenblatt, βάση τής οποίας αποτελεί η ισότιμη συναλλαγή κειμένου-αναγνώστη. Δίχως να παραμερίζεται το κείμενο, δίνεται έμφαση στην υποκειμενική ανταπόκριση του αναγνώστη η οποία πραγματοποιείται με βάση τις δομημένες εμπειρίες του/βιώματα από τη ζωή, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία, καθώς και τη συναισθηματική και διανοητική εμπλοκή του για την αναδημιουργία τού κειμένου. Επίσης, σύμφωνα με τις διδακτικές προεκτάσεις τής Συναλλακτικής Θεωρίας το παιδί-αναγνώστης προτρέπεται να εστιάσει την προσοχή του στις προσωπικές αντιδράσεις σε σχέση με το κείμενο. Συνεπώς, η σχέση δασκάλου-μαθητή-κειμένου επαναπροσδιορίζεται· τίθεται ως ισότιμη και αμφίπλευρη επικοινωνία και απαλλάσσεται από παραδοσιακές φορμαλιστικές προσεγγίσεις για το ένα και μοναδικό νόημα. Για την προσέγγιση του θέματός μας, σε ένα πρώτο επίπεδο, αναδεικνύουμε πτυχές του κειμένου, μορφής και περιεχομένου, σε συνάρτηση με τον ρόλο τού παιδιού-αναγνώστη το οποίο καλείται να εμπλακεί στην αναγνωστική διαδικασία, με βάση τις εμπειρίες, τη συναισθηματική και διανοητική του ενεργοποίηση, ώστε να βιώσει τη λογοτεχνική εμπειρία που του προσφέρεται. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, και με γνώμονα το θεωρητικό μας εργαλείο, προτείνουμε τρόπους δημιουργικής διδασκαλίας τής ποίησης των Ρίτσου και Μόντη στο πλαίσιο διδασκαλίας σε τάξη τού δημοτικού σχολείου και παραθέτουμε προτάσεις προσέγγισης σε επιλεγμένα ποιήματα. Τέλος, παραθέτουμε δύο παραδείγματα εφαρμογής με μαθητές της Δ΄ τάξης τού δημοτικού σχολείου.