Ποιήματα των Ελλήνων ποιητών για ('Ελληνες) ποιητές κατά την περίοδο 1850-1980

Abstract

The subject of the thesis is the study of poems written about or refer directly to the poets D. Solomos, A. Calvos, C.G. Karyotakis and C.P. Cavafy during the period 1850-1980. The purpose of the thesis is to examine the functions the poems have and interpret their role in literature. At the same time books, articles and reviews written by the later poets about their colleagues were studied in order to determine the relationship between them, whether this relationship is one of admiration or competition. The basic methodology used was the theory of intertextuality as it was formulated by Gerard Genette in his books Palimpsests – Literature in the Second Degree (1982) and Paratexts: thresholds of interpretation (1987). According to Genette, intertextuality is the actual presence of a text within another text in the form of quotation, hint or plagiarism. Metatextuality is the commentary of a text by another text. Hypertextuality is the transformation or the imitation of a previous text (hypotext) by a later text (hypertext). The transformation of a text is considered the parody of the text. While the imitation is the creation of a pastiche. The thesis focused only on these two hypertextual type of texts. Paratextuality is the relationship between the text and the various elements that are around it such as dedication, title, motto etc. or that lie outside a book e.g. pre-texts, diaries. Thus the poems that were studied were classified in the corresponding categories. The poems that exert metatextual function comment either positively or negatively on the poetry of the poets they are dedicated to and contribute to the creation of literary canon. Of course, the majority of the dedicatory poems praise the poet to whom the poem is dedicated whereas in fewer cases one can detect a form of antagonism between the poets. Those poems which include the poetics of the later poets and reveal the poet’s indebtedness to his poetic predecessors belong to the main intertextual function. These poems are recognizable because they contain many intertextual references to the poetry of the previous poets. It is clear in these poems that the later poet has studied the traditional poets. Through the dedicatory poems the later poets express their recognition of certain poets as the forerunners of the whole generation in which the later poets belong. The parodies and the pastiches that were studied had as their aim the revival of the poetic tradition and not its degradation. The paratextual elements of poems – dedications, titles, subtitles, mottoes – also serve the intertextual relationships of the poems and contribute to the textual dialogue. It is clear that in practice every poem can be multi-functional and work as metatextual, hypertextual etc. The thesis analyses, wherever possible, the influence that each of the four poets exerted on the work of the later poet who wrote the dedicatory poems. It also examines how the work of Solomos, Calvos, Karyotakis and Cavafy was received by the subsequent generations in which the later poets belong.

Θέμα της διατριβής αποτελεί η εξέταση των ποιημάτων που αφιερώνονται ή απευθύνονται άμεσα στους ποιητές Δ. Σολωμό, Α. Κάλβο, Κ.Γ. Καρυωτάκη και Κ.Π. Καβάφη κατά την περίοδο 1850-1980. Σκοπός της είναι να διερευνηθούν οι λειτουργίες που ασκούν τα ποιήματα για ποιητές και να ερμηνευτεί ο ρόλος τους στη λογοτεχνία. Παράλληλα, μελετήθηκαν τα βιβλία, τα άρθρα, οι κριτικές των ποιητών για τους ομότεχνους στους οποίους αφιερώνουν τα ποιήματά τους, προκειμένου να καταστεί σαφής η σχέση που ενώνει τους δύο ποιητές, σχέση μαθητείας και θαυμασμού, ή αντίθετα, σχέση ανταγωνισμού. Ως βασικό μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιήθηκε η θεωρία της διακειμενικότητας όπως διατυπώθηκε από τον Gerard Genette στα βιβλία του Palimpsests - Literature in the Second Degree (1982) και Paratexts: thresholds of interpretation (1987). Σύμφωνα με τον Genette, η διακειμενικότητα είναι η πραγματική παρουσία ενός κειμένου μέσα σε ένα άλλο κείμενο με τη μορφή του παραθέματος, του υπαινιγμού ή της λογοκλοπής. Η μετακειμενικότητα είναι ο σχολιασμός ενός κειμένου από ένα άλλο κείμενο. Η υπερκειμενικότητα είναι ο μετασχηματισμός ή η μίμηση ενός προηγούμενου έργου (υποκείμενο) από ένα μεταγενέστερο (υπερκείμενο). Ως μετασχηματισμός ενός κειμένου θεωρείται η παρωδία του κειμένου αυτού ενώ ως μίμηση, η δημιουργία ενός pastiche. Η διατριβή εστιάστηκε μόνο σε αυτά τα δύο υπερκειμενικά είδη. Η παρακειμενικότητα είναι η σχέση του κειμένου με ό,τι βρίσκεται γύρω από ένα κείμενο όπως η αφιέρωση, ο τίτλος, ένα μότο κ.ά. αλλά και έξω από ένα βιβλίο π.χ. προσχέδια, ημερολόγια. Έτσι, τα ποιήματα που μελετήθηκαν κατατάχθηκαν στις αντίστοιχες κατηγορίες. Τα ποιήματα που ασκούν μετακειμενική λειτουργία σχολιάζουν θετικά ή αρνητικά την ποίηση των ποιητών στους οποίους αφιερώνονται και συμβάλλουν στη δημιουργία του λογοτεχνικού κανόνα. Στην πλειοψηφία τους, βέβαια, τα αφιερωματικά ποιήματα επαινούν τον ποιητή στον οποίον αφιερώνονται, ενώ σε λιγότερες περιπτώσεις διαφαίνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των ποιητών. Τα ποιήματα τα οποία περιλαμβάνουν στοιχεία της ποιητικής του μεταγενέστερου ποιητή που οφείλονται στον ποιητικό του πρόγονο ανήκουν στην καθαυτό διακειμενική λειτουργία και περιλαμβάνουν πολλές διακειμενικές αναφορές στην ποίηση του προγενέστερου ποιητή. Σε αυτά, ο νεότερος ποιητής κάνει σαφή τη μαθητεία του στους ποιητές της ποιητικής παράδοσης. Μέσω αυτών των αφιερωματικών ποιημάτων εκφράζεται και η αναγνώριση κάποιων ποιητών ως πρόδρομων όλης της γενιάς στην οποία ανήκει ο επίγονος ποιητής. Οι παρωδίες και τα pastiche που μελετήθηκαν είχαν ως στόχο τον «διάλογο» με την ποιητική παράδοση και όχι τον ευτελισμό της. Τα παρακειμενικά στοιχεία των ποιημάτων –αφιερώσεις, τίτλοι, υπότιτλοι, μότο – υπηρετούν και αυτά τις διακειμενικές σχέσεις των ποιημάτων και συμβάλλουν στη διεξαγωγή του «διαλόγου» μεταξύ των ποιητικών έργων. Είναι σαφές ότι στην πράξη κάθε ποίημα μπορεί να ασκεί περισσότερες από μία από τις παραπάνω λειτουργίες. Στη διατριβή μελετήθηκαν, όπου ήταν δυνατόν, τόσο η επιρροή που άσκησε καθένας από τους τέσσερις ποιητές στο έργο του ποιητή που έγραψε τα αφιερωματικά ποιήματα όσο και το ποια υπήρξε η πρόσληψη του έργου του Σολωμού, του Κάλβου, του Καρυωτάκη και του Καβάφη από την ποιητική γενιά στην οποία ανήκει ο μεταγενέστερος ποιητής.