Αξιοποίηση αθλητικών εγκαταστάσεων μετά από την έκβαση μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων: πολίτευμα και «λευκοί ελέφαντες»

Abstract

The effort to balance social and economic interests has always been a critical issue for the post-Games usage of Olympic venues. The planning, the construction but also the selection of the post-Games usage of a facility is a socioeconomic and most notably a political issue since it concerns how the public inherits capital goods and assets from mega-events. Using a multiple case study design four consecutive Olympic cities (Beijing 2008, Vancouver 2010, London 2012, Sochi 2014); which operate under different political regimes are studied. By examining the way they dealt with the designing of their Olympic facilities and their post-Games utilization the thesis attempts to detect the emergence of patterns in order to answer a main question: Are the democratic or the non-democratic states more effective in avoiding the creation of “white elephants”? Addressing the difficulty of generating rich and consistent primary data in the field of mega-events the thesis proposes an approach based on the analysis of secondary data. Principal source was published academic studies and additionally official reports and releases, conference minutes and proceedings, directives and guidelines of official bodies and relevant news coverage were used. Mindful of the limits of conventional forms of comparison, especially the restrictions it places on comparability across diverse cities, but also acknowledging that the focus of this current examination is the detection of emerging patterns regarding the creation of urban projects (i.e. the Olympic facilities) the reasoning of “comparison at a minimum” (Robinson, 2015) was applied. According to the analysis mega-events in non- democratic states are predominately used as landmarks of strategic importance offering legitimatization for megalomaniac developmental agendas which result in the creation of large-scale facilities with more symbolic than functional qualities. Furthermore, since in non-democratic states the mechanisms of accountability and the institutional constraints are weaker (or absent) instances of corruption occur. However, in the context of mega-events and particularly during the development of the mega-projects they entail, exists a counterbalancing factor between democratic and non-democratic states, the so called “state of exception” which leads to more authoritative, privatized forms of decision-making, resulting in lack of transparency, lack of democratic control and progressive increase of corruption even in the most well-established democracies, leading amongst others to the global rise of the white elephants herd.

Η προσπάθεια εξισορρόπησης κοινωνικών και οικονομικών συμφερόντων ήταν πάντοτε ένα κρίσιμο ζήτημα αναφορικά με τη μετά-αγωνιστική χρήση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Ο σχεδιασμός, η κατασκευή, αλλά και η επιλογή του είδους της μετά- αγωνιστικής χρήσης μιας εγκατάστασης είναι ένα κοινωνικοοικονομικό και κυρίως ένα πολιτικό θέμα, καθώς αφορά στον τρόπο που το κοινωνικό σύνολο κληρονομεί επενδυτικά αγαθά και περιουσιακά στοιχεία από τις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Μέσω συλλογικής μελέτης τεσσάρων διαδοχικών διοργανωτριών χωρών Ολυμπιακών Αγώνων (Πεκίνο 2008, Βανκούβερ 2010, Λονδίνο 2012, Σότσι 2014), που λειτουργούν υπό διαφορετική μορφή διακυβέρνησης, διερευνάται ο τρόπος που αντιμετώπισαν το ζήτημα του σχεδιασμού των αθλητικών τους εγκαταστάσεων και εξετάζονται οι στρατηγικές μετά-αγωνιστικής αξιοποίησης που χρησιμοποιήθηκαν προς ανάδειξη μοτίβων ομοιότητας και διαφοράς ώστε να απαντηθεί το ερώτημα: Είναι οι δημοκρατικές ή οι μη-δημοκρατικές χώρες πιο αποτελεσματικές στην αποφυγή δημιουργίας «λευκών ελεφάντων»; Λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη αδυναμία παραγωγής πλούσιων και συνεπών πρωτογενών δεδομένων στο πεδίο των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων, προτείνεται μια προσέγγιση που στηρίζεται στην ανάλυση δευτερογενών δεδομένων. Κύρια πηγή στοιχείων αποτέλεσαν δημοσιευμένες ακαδημαϊκές μελέτες και συμπληρωματικώς έγινε χρήση επίσημων αναφορών και ανακοινώσεων, πρακτικών συνεδρίων, αποφάσεων, οδηγιών των επισήμων φορέων των διοργανώσεων, καθώς και σχετικής ειδησεογραφικής αρθογραφίας. Αναγνωρίζοντας τα όρια των συμβατικών μεθόδων σύγκρισης, ειδικά τους περιορισμούς που τίθενται σε σχέση με τη συγκρισιμότητα μεταξύ διαφορετικών πόλεων, αλλά και το γεγονός ότι η διερεύνηση προς ανάδειξη μοτίβων ομοιότητας και διαφοράς της παρούσας μελέτης αφορά στην παραγωγή αστικών έργων (οι ολυμπιακές αθλητικές εγκαταστάσεις) ακολουθήθηκε η συλλογιστική της Robinson (2015) περί της κατ’ελάχιστον σύγκρισης (comparison at a minimum). Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της μελέτης η διεξαγωγή μεγάλων διοργανώσεων στα απολυταρχικά κράτη γίνεται αντιληπτή ως στρατηγικής σημασίας ορόσημο και χρησιμοποιείται πρωταρχικώς ως νομιμοποίηση μεγαλομανών αναπτυξιακών σχεδίων, με συνέπεια να προκρίνεται η κατασκευή εμβληματικών κτηρίων που διαθέτουν κυρίως συμβολικές και όχι χρηστικές ιδιότητες. Περαιτέρω δε, καθόσον στα μη-δημοκρατικά κράτη οι μηχανισμοί λογοδοσίας και οι θεσμικοί περιορισμοί είναι ασθενείς (ή ανύπαρκτοι) εμφανίζονται πολλαπλά φαινόμενα διαφθοράς. Στο πλαίσιο όμως των μεγάλων διοργανώσεων και δη κατά την εκτέλεση των μεγάλων έργων που συνεπάγονται, υφίσταται ένας εξισορροπητικός παράγοντας μεταξύ δημοκρατικών και απολυταρχικών κρατών, η λεγόμενη "κατάσταση εξαίρεσης" η οποία οδηγεί στη δημιουργία πιο εξουσιαστικών, ιδιωτικών μορφών λήψης αποφάσεων με συνέπεια έλλειψη διαφάνειας, έλλειμμα δημοκρατικού ελέγχου και προϊούσα αύξηση των φαινομένων διαφθοράς, ακόμα και στις πιο θεμελιωμένες δημοκρατίες, με συνέπεια, μεταξύ άλλων, την αύξηση του κοπαδιού των «λευκών ελεφάντων» ανά τον κόσμο.