Πολιτικές, κοινωνικές, και οικονομικές συνιστώσες των ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας 1896 και 2004

Abstract

The subject of this thesis is research into the political, social and economic elements of the Athens Olympic Games of 1896 and 2004, and the tracing of their imprints on modern and contemporary Greek history. Its broad field of research encompasses: the conditions under which the Olympic endeavours adapted to contemporary circumstances; the chief characteristics of the two periods and the influences that, as national and at the same time international events, they received and exercised. The research is based on the methods of modern historiography, attempting an interpretation of the 1896 and 2004 Athens Olympic Games. An inter-disciplinary approach was judged to be necessary for a joint examination of the research questions. The thesis is structured into two parts: the first for 1896 and the second for 2004. Moreover, the research is focused on two levels of thematic analysis. The first concerns the development phases of the Olympic endeavour; and the second, its link with the realities of the years 1893 – 1896 and 1997 – 2004, and more generally its connection with its times. The aim of the research was to contribute to the new approach adopted on the 1st Olympics as a subject; and to offer a critical and systematic approach to the organization of the 28th Olympics, which has naturally had a greater influence on the country’s future. The voices and actions of the Olympic protagonists and the institutions and bodies involved constitute the core of the research material. Study of the organization of the Athens Olympics confirmed our work premise, since on both occasions their staging was related to the demands of prevailing ideologies, far beyond the scope of their obvious content. Hence their shaping into a hive of national and collective visions can be explained, and for this reason it seems that the successful hosting of the Games was regarded as a major challenge bringing temporary disruptions and circumstantial changes in the course and development of Greek affairs. In both cases, the endeavour expressed the national ambitions of the age, aiming firstly at the international acceptance and recognition of modern Greece. In 1896, the Games underpinned the Megali Idea (Great Idea), contributing to the contemporary emphasis on irredentism. In 2004, the Games took on national characteristics and a developmental significance, projecting the new face of a powerful member of the European Family and the Economic and Monetary Union. The Greek experience of the Games reveals two aspects associated with the nation’s interest to the Olympic institution. The first results from the recognition of the symbolic and prominent place of the country as the heir to Ancient Greece, striving and succeeding in putting its seal on the Olympic Games revival, and the second is connected to their willingness to accept the country as such.

Αντικείμενο της διατριβής αποτελεί η διερεύνηση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών συνιστωσών των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896 και του 2004 και ο εντοπισμός του αποτυπώματός τους στη νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία. Στο ευρύ ερευνητικό της πεδίο περιλαμβάνονται: οι όροι προσαρμογής της ολυμπιακής υπόθεσης στις τρέχουσες συνθήκες, τα κύρια χαρακτηριστικά των δύο περιόδων και οι επιδράσεις που δέχτηκε και άσκησε ως εθνικό και παράλληλα διεθνές γεγονός. Η έρευνα στηρίζεται στις μεθόδους της σύγχρονης ιστοριογραφίας επιχειρώντας μια συνθετική ερμηνευτική προσέγγιση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 1896 και του 2004. Ο διεπιστημονικός προσανατολισμός κρίθηκε αναγκαίος για την συνεξέταση των ερευνητικών ερωτημάτων. Η διατριβή δομείται σε δύο μέρη, το πρώτο για για το 1896 και το δεύτερο για το 2004. Εξάλλου η προβληματική της έρευνας διαρθρώνεται σε δύο επίπεδα θεματικής ανάλυσης. Το πρώτο επικεντρώνεται στην παρουσίαση των φάσεων εξέλιξης της ολυμπιακής υπόθεσης και το δεύτερο στην σύζευξή της με την πραγματικότητα των ετών 1893 – 1896 και 1997 – 2004 και γενικότερα στην σχέση με την εποχή της. Προσδοκία της έρευνας ήταν να συνεισφέρει στην επαναπροσέγγιση της θεματικής των 1ων Ολυμπιακών και να προσφέρει μια κριτική συστηματική προσέγγιση για τη διοργάνωση των 28ων η οποία και είχε φυσιολογικά μεγαλύτερη επίδραση στο γίγνεσθαι της χώρας. Ο λόγος και η πράξη των πρωταγωνιστών της ολυμπιακής υπόθεσης και των εμπλεκόμενων θεσμικών οργάνων και φορέων, συγκροτεί τον πυρήνα του ερευνητικού υλικού. Η μελέτη της διοργάνωσης των Αγώνων της Αθήνας επιβεβαίωσε την υπόθεση εργασίας μας, καθώς και τις δύο φορές, η τέλεσή τους σχετίστηκε με τα αιτήματα των κυρίαρχων ιδεολογιών, προσλαμβάνοντας όψεις και διαστάσεις μεγαλύτερες του αυτοτελούς περιεχομένου τους. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί η μορφοποίηση τους σε κυψέλη εθνικών και συλλογικών οραματισμών και για το λόγο αυτό φαίνεται ότι η επιτυχής φιλοξενία τους αντιμετωπίστηκε ως μείζονα πρόκληση που έφερε πρόσκαιρες αναταράξεις και συγκυριακές μεταβολές στην πορεία και εξέλιξη των ελληνικών πραγμάτων. Το εγχείρημα εξέφρασε και στις δύο περιπτώσεις τις εθνικές φιλοδοξίες της εποχής του, αποβλέποντας πρωτίστως στη διεθνή αποδοχή και καταξίωση της νεότερης Ελλάδας. Το 1896 οι Αγώνες πλαισίωσαν τη Μεγάλη Ιδέα, συμβάλλοντας στην τόνωση του ελληνικού αλυτρωτισμού της περιόδου. Το 2004 προσέλαβαν εθνικά χαρακτηριστικά και αναπτυξιακό νόημα, προβάλλοντας το νέο πρόσωπο μιας ισχυρής Ελλάδας της ευρωπαϊκής οικογένειας και της Οικονομικής και Νομισματικής της Ένωσης. Από την ελληνική εμπειρία των Αγώνων διαφαίνονται δύο απεικονίσεις του ελληνικού ενδιαφέροντος αναφορικά με τον ολυμπιακό θεσμό. Η μία είναι παράγωγο της αναγνώρισης της σημειολογικά υπερέχουσας θέσης της χώρας ως κληρονόμου της αρχαίας Ελλάδας που επεδίωξε και πέτυχε να βάλει την σφραγίδα της στην αναβίωσή τους και η άλλη εμφορείται από τη διάθεση αποδοχής της χώρας μέσω αυτών.