Οι σύγχρονες εικαστικές εκφάνσεις του υψηλού στη διαμόρφωση μιας νέας κουλτούρας στον καιρό της κρίσης

Abstract

Aim: The core of this research is the multi-layered and multifaceted presence of the Sublime in art today as analyzed through the works of four contemporary British painters who belong to the movement of Young British Artists, which developed in Great Britain in the decade of 1990, Peter Doig, Glenn Brown, Chris Ofili, Gary Hume. Methodology/theoretical framework: The present research begins with the definition of the idea of the Sublime and continues with a historical review of its manifestations in Western cultural production. Philosophical thought centered on the Sublime will be analyzed over time and its impact on art will be investigated through the most characteristic works of the Romantic Sublime of the 18th and 19th centuries. Questions that need thorough answers through the artworks analyzed are the following: What are the appropriate conditions and in what way is the Sublime constructed to express the present culture of a society of ideological contradictions and ruptures? What forms does it take on in a new age characterized by the absence of Myth? How is the 'back to the future' notion achieved through the use of traditional but also innovative techniques and materials? How, after the predominance of non-figurative and conceptual art, can the painted image become the idea? If, and in what ways, art reflects the conflict of positivism, which characterizes the time of the highest technological achievements, with the agnosticism of the Sublime, but also how are the unlimited possibilities of both matched?And how, in the modern storm of electronic information and the flattening effect of the media, can art immortalize the image of an era characterized by as much existential angst as it needs to be considered truly romantic, and at the same time be able to achieve its representation so that it still evokes the authentic feeling of surprise? The four contemporary British artists, Peter Doig, Glenn Brown, Chris Ofili, Gary Hume, are chosen because they are a suitable field of investigation of the current image of the Sublime and their work will be thoroughly examined so that it can be proven, through a critical analysis, interspersed with elements of literary writing, the narrative that opposes the ever-present 'eerie landscape out there' of the 19th century Romantics. That imaginary landscape that flooded the viewer with awe and fear, is now translated into a peculiar, internally experienced place that hovers on the edges of the established structures of artistic expression, attempting to seize elements from everyday life, and depict the unpresentable, the timeless, the transcendental, the terrifying, the illusory, the post-human elements that make up the landscape of Today. The selected works are analyzed based on the immediacy of representation as an independent energy carrier of human experience, which leads the artist to reuse the medium of painting to penetrate the recesses of his psyche and to explore the limits of human nature, from heroism and idealization, integral elements of the Romantic theme, to the dark, the absurd, the grotesque but also the invisibly heroic, which can lurk through the rythms of modern life. The research continues by examining the ways in which the artist uses the primary materiality of the medium to test how the seemingly closed boundaries of representation expand into many fields of feeling, reading and understanding, in a grid of questions and answers around the roles of life assumed by the contemporary art, as it reflects today. Result: The research concerns New British Art, its landmark exhibitions and the group of Young British Artists-YBAs that emerged in the early 90s as an attempt to create a multi-layered and complex artistic movement consisting of different artistic proposals and methods, which had as a common denominator the restoration and exploration of the new Sublime. The relationship of British art with the Romantic Sublime is a long-standing one, having created through specific political and social conditions, a characteristic British imprint which will be analyzed. The works of these particular contemporary British artists respond to a New Romanticism in terms of the dynamic that bears their mark on art today. The emphasis on the reappearance of painting draws specific conclusions about the most characteristic forms of expression of the contemporary Sublime. The research concludes with the criticism's predictions for the directions and the position that the Sublime can take, starting from the creative codes in the work of the specific artists in the history of art. The present research does not seek to build a position based on unshakable, definitive and non-negotiable conclusions, but to constitute an original and thorough academic springboard, with poetic coordinates of aesthetic consideration, in the research on the applications of the artistic Sublime today. Conclusion: In summary, the role of contemporary painting art will be discussed and to what extent it manages to articulate a new aesthetic proposal that will express itself politically and reflect the image of the society from which it originates, proposing an evolved Romanticism as a possible method of considering contemporary life. It examines how this art can create open images proposing a new humanistic model of thinking, expressing a world where awe will not have to concert with shock, but will always be there to remind us that the ceaseless flow of human imagination gives birth to the Sublime when lined up against its limits. This subject will be presented as the reason for existence, but also as the direct stake of the art of tomorrow against a globalized, homogenized condition.

Κεντρική Προβληματική: Τον πυρήνα της παρούσας έρευνας καταλαμβάνει η πολυεπίπεδη και πολυσχιδής παρουσία του Υψηλού στην τέχνη σήμερα όπως αναλύεται μέσα από τα έργα τεσσάρων σύγχρονων Βρετανών ζωγράφων που ανήκουν στο ρεύμα των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών-Young British Artists, το οποίο αναπτύχθηκε στη Μεγάλη Βρετανία την δεκαετία του 1990, των Peter Doig, Glenn Brown, Chris Ofili, Gary Hume. Μεθοδολογία/θεωρητικός σκελετός: Η παρούσα έρευνα ξεκινά με τον ορισμό της ιδέας του Υψηλού και συνεχίζει με ιστορική αναδρομή των εκφάνσεων του στη δυτική πολιτιστική παραγωγή. Η φιλοσοφική σκέψη που έχει ως επίκεντρο το Υψηλό θα αναλυθεί διαχρονικά και θα ερευνηθεί ο αντίκτυπός της στην τέχνη μέσα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Ρομαντικού Υψηλού του 18ου και 19ου αιώνα. Ερωτήματα που χρήζουν εμπεριστατωμένων απαντήσεων μέσα από τα έργα τέχνης που αναλύονται είναι τα ακόλουθα: Ποιες είναι οι κατάλληλες συνθήκες και με ποιον τρόπο το Υψηλό κατασκευάζεται για να εκφράσει την παρούσα κουλτούρα μίας κοινωνίας ιδεολογικών αντιφάσεων και ρήξεων; Ποιες μορφές ενδύεται το Υψηλό μέσα σε μία νέα εποχή που χαρακτηρίζεται από την απουσία του Μύθου; Πώς επιτυγχάνεται η ‘επιστροφή στο μέλλον’ μέσα από τη χρήση παραδοσιακών αλλά και καινοτόμων τεχνικών και υλικών; Πώς, μετά την επικράτηση της ανεικονικής και εννοιολογικής τέχνης, δύναται η ζωγραφική εικόνα να γίνει η ιδέα; Εάν, και με ποιους τρόπους, αντανακλάται στην τέχνη η σύγκρουση του θετικισμού, που χαρακτηρίζει τον καιρό των ύψιστων τεχνολογικών επιτευγμάτων, με τον αγνωστικισμό του Sublime, αλλά και πώς αντιστοιχίζονται οι απεριόριστες δυνατότητες και των δύο; Και πώς, μέσα στο σύγχρονο καταιγισμό της ηλεκτρονικής πληροφορίας και της ισοπεδωτικής επίδρασης των media, μπορεί η τέχνη να αποθανατίσει την εικόνα μιας εποχής που χαρακτηρίζεται από όσο υπαρξιακό angst χρειάζεται για να θεωρηθεί αληθινά ρομαντική, και ταυτόχρονα να μπορέσει να επιτύχει την εκ νέου αναπαράστασή του ώστε να προκαλεί ακόμα το αυθεντικό αίσθημα της έκπληξης; Οι τέσσερις σύγχρονοι Βρετανοί καλλιτέχνες, Peter Doig, Glenn Brown, Chris Ofili, Gary Hume, επιλέγονται γιατί αποτελούν ένα πρόσφορο πεδίο έρευνας της σημερινής εικόνας του Υψηλού και το έργο τους θα εξεταστεί διεξοδικά ώστε να μπορέσει να αποδειχτεί, μέσα από την κατασκευή ενός προσωπικού ιδανικού και μέσα από μία κριτική ανάλυση, διανθισμένη με στοιχεία λογοτεχνικής γραφής, το αφήγημα που αντιτείνουν στο πάλαι ποτέ ‘απόκοσμο τοπίο εκεί μακριά’ των Ρομαντικών του 19ου αιώνα. Εκείνο το ιδεατό τοπίο που πλημμύριζε με δέος και φόβο τον θεατή, τώρα μεταφράζεται σε έναν ιδιόμορφο, εσωτερικά βιωμένο τόπο που ακροβατεί στις παρυφές των καθιερωμένων δομών καλλιτεχνικής έκφρασης, επιχειρώντας να αδράξει από την καθημερινότητα, και να απεικονίσει τα μη-παρουσιάσιμα, τα άχρονα, τα υπερβατικά, τα τρομαχτικά, τα ψευδαισθησιακά, τα μετά-ανθρώπινα στοιχεία που κατασκευάζουν το τοπίο του Σήμερα. Τα έργα που έχουν επιλεχθεί αναλύονται με βάση την αμεσότητα της παράστασης σαν ανεξάρτητος φορέας ενέργειας της ανθρώπινης εμπειρίας, η οποία οδηγεί τον καλλιτέχνη να ξαναχρησιμοποιήσει το μέσο της ζωγραφικής για να εισχωρήσει στα άδυτα του ψυχισμού του και για να εξερευνήσει τα όρια της ανθρώπινης φύσης, από τον ηρωισμό και την εξιδανίκευση, στοιχεία αναπόσπαστα της Ρομαντικής θεματολογίας, στο σκοτεινό, το παράλογο, το γκροτέσκο αλλά και το αδιόρατα ηρωικό, που δύναται να ελλοχεύει μέσα από τη φαινομενικά τακτοποιημένη καθημερινότητα της σύγχρονης διαβίωσης. Η έρευνα συνεχίζεται εξετάζοντας τους τρόπους με τους οποίους ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί την πρωτογενή υλικότητα του μέσου για να δοκιμάσει πως τα φαινομενικά κλειστά όρια της αναπαράστασης επεκτείνονται σε πολλά πεδία αίσθησης, ανάγνωσης και κατανόησης, σε ένα πλέγμα ερωταποκρίσεων γύρω από τους ρόλους ζωής που ενδύεται η σύγχρονη τέχνη, καθώς αντανακλά το σήμερα. Αποτέλεσμα: Η έρευνα αφορά τη Νέα Βρετανική Τέχνη, τις εκθέσεις ορόσημα και στο γκρουπ των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών-YBAs που αναδύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 90 ως η πιο πρόσφατη απόπειρα δημιουργίας ενός πολυεπίπεδου και πολυσύνθετου καλλιτεχνικού κινήματος αποτελούμενο από διαφορετικές καλλιτεχνικές προτάσεις και μεθόδους, οι οποίες είχαν σαν κοινό παρανομαστή την επαναφορά και εξερεύνηση του νέου Υψηλού. Η σχέση της Βρετανικής τέχνης με το ρομαντικό Υψηλό είναι μακρόχρονη, έχοντας δημιουργήσει, μέσα από συγκεκριμένες πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, ένα χαρακτηριστικό βρετανικό αποτύπωμα το οποίο και θα αναλυθεί. Τα έργα των συγκεκριμένων σύγχρονων Βρετανών καλλιτεχνών ανταποκρίνονται σε έναν Νέο Ρομαντισμό αναφορικά με τη δυναμική που φέρει το στίγμα τους στην τέχνη σήμερα. Η έμφαση στην επανεμφάνιση της ζωγραφικής αντλεί συγκεκριμένα συμπεράσματα σχετικά με τις πιο χαρακτηριστικές μορφές έκφανσης του σύγχρονου Υψηλού. Η έρευνα ολοκληρώνεται με τις προβλέψεις της κριτικής για τις κατευθύνσεις και τη θέση που δύναται να πάρει το Υψηλό, με αφετηρία τους δημιουργικούς κώδικες στο έργο των συγκεκριμένων καλλιτεχνών, στην ιστορία της τέχνης. Η παρούσα έρευνα δεν επιδιώκει να κατασκευάσει μία θέση δομημένη επάνω σε αδιάσειστα, καταληκτικά και αδιαπραγμάτευτα συμπεράσματα, αλλά να αποτελέσει ένα πρωτότυπο και εμπεριστατωμένο ακαδημαϊκό εφαλτήριο, με ποιητικές συντεταγμένες αισθητικής θεώρησης, στην έρευνα για τις εφαρμογές του καλλιτεχνικού Υψηλού στο σήμερα. Συμπέρασμα: Συνοψίζοντας, θα συζητηθεί ο ρόλος της σύγχρονης ζωγραφικής τέχνης και το κατά πόσο κατορθώνει να αρθρώσει μία νέα αισθητική πρόταση που θα εκφράζεται πολιτικά και θα αντανακλά την εικόνα της κοινωνίας μέσα από την οποία προέρχεται, προτείνοντας έναν εξελιγμένο Ρομαντισμό ως μία πιθανή μέθοδο θεώρησης των πραγμάτων. Εξετάζεται πως αυτή η τέχνη δύναται να δημιουργεί ανοιχτές εικόνες προτείνοντας ένα νέο ουμανιστικό μοντέλο τρόπου σκέψης, εκφράζοντας έναν κόσμο όπου το δέος δεν θα χρειάζεται να συναυλίζεται με το σοκ, αλλά θα είναι πάντα εκεί να μας θυμίζει ότι η ακατάπαυστη ροή της ανθρώπινης φαντασίας γεννά το Υψηλό όταν αντιπαρατάσσεται των ορίων της. Αυτό το προκείμενο θα προβληθεί ως το άμεσο διακύβευμα της τέχνης του αύριο απέναντι σε μία παγκοσμιοποιημένη, ομογενοποιημένη συνθήκη, όπου η τέχνη θα ψάχνει το λόγο ύπαρξης της.