Η εμφάνιση και η υποδοχή της video art στην Ελλάδα

Abstract

This thesis aims at an in-depth study of the history of video art in Greece. Artworks were located, recorded and classified following a chronological axis, starting with the first video art productions in the 1970s and tracing all artistic research until 2003. In my research I examine how this form of art was received by art critics, historians and curators, and trace its gradual integration into the dominant cultural institutional framework, which marked a wider introduction of technological media in art production in Greece. At an international level video art has been closely linked with post-war developments in the growing field of audio-visual technology. The release of the first portable video camera (Sony Portapak) in 1967, led to the creation of the first video-artworks. Artists discovered, thus, a new medium and their first reactions were against the established televisual iconography. Over time, the expansion of the art market, the new economic status in the western world, the dominant presence of mass media, the development of the so-called new media technologies and the establishment of conceptual trends in art crystalized video as a contemporary artistic practice. It was no longer considered experimental. In Greece developments followed different paths. In the 1970s the "repatriation" of artists living abroad, as well as the simultaneous return of intellectuals and scientists, breathed new life into the art world and promoted new art forms such as installation art, performance art and happenings. Along with them, video art arrived in the country and can be seen as part of a broader artistic request to pair art with modern technology in Greece. This thesis investigates the conditions for the appearance of video art in the country and the degree to which its presence influenced the expanded field of visual creativity.

Ερευνητικός στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η εμπεριστατωμένη μελέτη της ιστορίας της video art στην Ελλάδα. Τα έργα εντοπίστηκαν, καταγράφηκαν και ταξινομήθηκαν με βάση έναν χρονολογικό άξονα, με αφετηρία τις πρώτες αναζητήσεις στον χώρο της video art στη δεκαετία του 1970 μέχρι και το 2003. Επιπλέον, εξετάζεται η υποδοχή αυτού του είδους τέχνης από τον τεχνοκριτικό, ιστορικό και εκθεσιακό λόγο, καθώς και η σταδιακή ενσωμάτωσή του στο κυρίαρχο θεσμικό πλαίσιο, γεγονός που σηματοδότησε την ευρύτερη εισαγωγή τεχνολογικών εφαρμογών στην ελληνική καλλιτεχνική δημιουργία. Οι ιστορίες για τη video art διεθνώς τη συνδέουν στενά με τις μεταπολεμικές εξελίξεις στον τομέα της διαρκώς αναπτυσσόμενης οπτικοακουστικής τεχνολογίας. Το 1967, με την κυκλοφορία της πρώτης φορητής βιντεοκάμερας (Sony Portapak) στην αγορά, οι καλλιτέχνες ανακάλυψαν ένα νέο εκφραστικό μέσο και δημιούργησαν τα πρώτα έργα video art, που χαρακτηρίστηκαν από τη διάθεση αντίδρασης στην εικονογραφία της τηλεόρασης. Με την πάροδο του χρόνου, η διεύρυνση της αγοράς της τέχνης, οι νέες οικονομικές συνθήκες στον δυτικό κόσμο, η κυριαρχική παρουσία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), η ανάπτυξη των λεγόμενων νέων τεχνολογιών και η επικράτηση των εννοιολογικών τάσεων στην τέχνη, «επισημοποίησαν» το video ως σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική και το απομάκρυναν από τον αρχικό πειραματικό χαρακτήρα του. Στην Ελλάδα οι εξελίξεις ακολούθησαν διαφορετική πορεία. Στη δεκαετία του 1970 η επιστροφή καλλιτεχνών, αλλά και διανοουμένων και επιστημόνων, που ζούσαν στο εξωτερικό, έδωσαν νέα πνοή στον «κόσμο» της τέχνης και έφεραν στο προσκήνιο μορφές τέχνης όπως τα περιβάλλοντα, οι εγκαταστάσεις, οι δράσεις, τα happening. Μαζί με αυτές έφτασε και η video art, η οποία εντάσσεται στις ευρύτερες καλλιτεχνικές αναζητήσεις για σύζευξη της τέχνης με τη σύγχρονη τεχνολογία στον ελληνικό χώρο. Η παρούσα διατριβή διερευνά τις συνθήκες της εμφάνισης της video art στη χώρα αλλά και τον βαθμό που επηρέασε με την παρουσία της το διευρυμένο εικαστικό πεδίο.