Πρόγραμμα εκτίμησης αναγκών υγείας στους ηλικιωμένους κατοίκους της περιοχής ευθύνης του Κέντρου Υγείας Βιάννου, Ηρακλείου, Κρήτης

Abstract

Objective: The purpose of the proposed study is the health evaluation of the elderlies residing in a rural area of Crete and the planning of intervention in prevention matters and health promotion. Some aims of the study were (a) to evaluate the dependency in elderly’s every day life, (b) to assess their mental and mood status, (c) to analyze elderly’s health status by taking into account morbidity data and by bringing emphasis on risk factors and determinants of the most common diseases, (d) to explore the role of spirituality/religiousness and sense of coherence with the socio-demographic characteristics of the study population and (e) to compare Cretan elderly’s health status with European equivalents. This doctoral thesis has joined a European collaborative network (Tipping the Balance Towards Primary Health Care/TTB). Study population and methods: It is a cross sectional study. Six hundred subjects aged 65 years and over living in 4 rural villages were eligible and 411 people (179 men and 232 women) have participated. Details of the population (sex/age) were taken from the archives of Municipality of Viannos and were based on the census of 2001. We contacted these people by inviting them in the Primary Care Unit of Viannos or in the Rural Surgery of Emparos or by visiting them in their houses. Data were collected over a 2-year period (2007-2009). Medical and family history data were recorded with a standardized physical examination. Cognitive and mood disorders were assessed by GDS and MMSE. Urinary incontinence in women was assessed by a specific questionnaire. The quality of life of the elderly, their orientation to life and their religiousness/spirituality was evaluated by using self-completed tests that they have been validated into Greek language (QWB-SA scale, SOC scale and RFI-SRB). The dependency of daily life activities has been assessed by using the Barthel index. Results: From the 411 people, the 43,6% (N=179) were men and 56,4% (N=232) were women. The 175 participants (42,7%) were 75 years and over. The majority were married (71,5%), retired (70,7%) with a low educational level (61,3%). The most important behavioral risk factors were found physical inactivity (73%), low consumption of fruit and vegetables (22,8%) and smoking (18,8%). The most common diagnoses were hypertension in 55.8%, musculoskeletal disorders in 28,2%, diabetes mellitus in 21,2%, COPD in 14,4% and thyroid disorders in 9,2%. The majority of the elderly did not have difficulties in daily living activities assessed by Barthel index (mean value 96,9±8) and presented with a good cognitive status (MMSE score mean value 25,2±4,3, p<0.001) and low prevalence of mood disorders (GDS mean value 3,9%). A strong positive correlation of SOC with the spiritual scale as measured by the RFI-SRB (p=0,039) was ascertained. Mood disorders were found more frequent among women (GDS=4,6±3,5, P<0.001). Our study showed that men present higher SOC scores (128,2, p=0.032) compared to women (117,9, p=0.032). More than one third of the elderly (37,7%) rated their health as very good. Females rated their health worse than males (9,5% vs 4,5%,p=0,002). Elderly men reported higher frequency of visits to a physician than women, as well as with the hospitalization rates. Conclusion: This doctoral thesis presents a part of findings on health needs of elderly living in a rural area of Crete. Future research could explore the effects of psycho-social determinants and their links between possible protective health assets and status of the population in rural areas. Also can contribute to the standardization of the organization and implementation of health needs assessment program in the rural primary care setting. Constructing a database of the diseases and the needs of the elderly will aid health policy makers to plan prevention programs and to promote primary health care in isolated areas.

Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η εκτίμηση της κατάστασης υγείας των κατοίκων της τρίτης ηλικίας σε μια αγροτική περιοχή της Κρήτης και ο σχεδιασμός παρέμβασης σε θέματα πρόληψης και προαγωγής της υγείας, με τη χρήση σταθμισμένων εργαλείων στη Γενική Ιατρική. Ανάμεσα στους αντικειμενικούς στόχους περιλαμβάνονταν (α) η εκτίμηση της κινητικότητας και της ικανότητας αυτονομίας και της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων, (β) η εκτίμηση της ψυχικής τους υγείας και της γνωστικής τους κατάστασης καθώς και η ανάλυση της ικανότητας τους να διαχειρίζονται το stress και η συσχέτιση της με χρόνια νοσήματα, (γ) η ανάλυση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων με αναφορά σε δεδομένα νοσηρότητας με ιδιαίτερη έμφαση στους παράγοντες κινδύνου (προσδιοριστές/determinants) των συχνότερων νοσημάτων, (δ) η αξιολόγηση της θρησκευτικότητας/πνευματικότητας και άλλων τοπικών κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων και του ρόλου τους ως προσδιοριστές της υγείας και (ε) η σύγκριση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων κατοίκων της περιοχής αυτής με άλλους πληθυσμούς της Ευρώπης. Η μελέτη έχει ενταχθεί σε ένα Ευρωπαϊκό δίκτυο (Tipping the Balance Towards Primary Health Care/TTB) που εστιάζει στην έρευνα και στην ανάπτυξη της ΠΦΥ. Πληθυσμός μελέτης και μέθοδοι: Πρόκειται για συγχρονική μελέτη με πληθυσμό αναφοράς όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών που διαβιούσαν σε 4 επιλεγμένα χωριά του δήμου Βιάννου (Ν=600 άτομα). Οι πληροφορίες για τη δομή του πληθυσμού (σύνθεση κατά φύλο και ηλικία) δόθηκαν με βάση την απογραφή του 2001 από τον Δήμο Βιάννου. Οι επαφές με τα άτομα αυτά πραγματοποιήθηκαν μετά από πρόσκληση στο Κέντρο Υγείας Βιάννου και στο Περιφερειακό Ιατρείο Εμπάρου ή κυρίως με κατ’ οίκον επίσκεψη δύο ιατρών Γενικής Ιατρικής, κατά τη χρονική περίοδο 2007-2009. Το σύνολο εκείνων που ολοκλήρωσαν τον έλεγχο υγείας ανήλθε σε 411 άτομα (179 άνδρες, 232 γυναίκες). Ο έλεγχος περιλάμβανε λεπτομερή λήψη ιατρικού ιστορικού, κλινική εξέταση και λήψη σωματομετρήσεων, ανίχνευση των γνωστικών/συναισθηματικών διαταραχών με την χρήση των Mini Mental State Examination (MMSE) και Geriatric Depression Scale (GDS), της ικανότητας διαχείρισης του stress, της ακράτειας ούρων, των διαταραχών κινητικότητας/ποιότητας ζωής με σταθμισμένες κλίμακες (SOC scale, Barthel index, QWB-SA scale) καθώς και εργαστηριακό έλεγχο. Τέλος μελετήθηκε ο βαθμός θρησκευτικότητας/πνευματικότητας με τη χρήση ειδικού ερωτηματολόγιου σταθμισμένο στα Ελληνικά (RFI-SRB). Αποτελέσματα: Από τους 411 συμμετέχοντες στη μελέτη, το 43,6% (Ν=179) ήταν άνδρες και 56,4% (Ν=232) γυναίκες. Το 42,7% (175 άτομα) ανήκε στην ηλικιακή ομάδα άνω των 75 ετών. Η πλειοψηφία των ατόμων ήταν έγγαμοι (71,5%), απόφοιτοι δημοτικού (61,3%) και συνταξιούχοι (70,7%). Βρέθηκε να έχουν υιοθετήσει συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου για χρόνια νοσήματα, όπως η συνήθεια καπνίσματος (18,8%), η χαμηλή κατανάλωση φρούτων & λαχανικών (22,8%) και η σωματική αδράνεια (73,2%). Τα κυριότερα χρόνια νοσήματα όπως αυτά καταγράφηκαν από το ιστορικό τους διαπιστώθηκαν να είναι η αρτηριακή υπέρταση (55,8%), τα μυοσκελετικά νοσήματα (28,2%), ο σακχαρώδης διαβήτης (21,2%), η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (14,4%) και η θυρεοειδοπάθεια (9,2%). Επίσης διαπιστώθηκε υψηλή βαθμολογία της κλίμακας Βarthel (μέση τιμή 96,9) και χαμηλά επίπεδα έκπτωσης γνωστικών διαταραχών (μέση βαθμολογία κλίμακας MMSE25.2±4.3, p<0.001) και συναισθηματικών διαταραχών (μέση βαθμολογία κλίμακας GDS 3,9). Ένα από τα κύρια ευρήματα της μελέτης ήταν ότι οι συμμετέχοντες εμφάνιζαν υψηλή ικανότητα διαχείρισης του stress της καθημερινότητας και συγχρόνως υψηλή πνευματικότητα (θρησκευτικότητα) (p=0,039). Οι γυναίκες εμφάνιζαν έναντι των ανδρών σημαντικά μεγαλύτερη μέση βαθμολογία συναισθηματικών διαταραχών – GDS (4,6 έναντι 3,2, p=0,001) και χαμηλότερη γνωσιακών διαταραχών - MMSE (24,6 έναντι 26,0, p=0,001) ή αίσθησης της συνεκτικότητας - SOC (117,9 έναντι 128,4, p=0,032). Πάνω από το 1/3 των ατόμων (37,3%) θεωρούσε ότι έχει καλό επίπεδο γενικής υγείας και μόλις το 7,5% ανέφερε κακή υγεία ενώ σημαντικά υψηλότερο ποσοστό των γυναικών έναντι των ανδρών θεωρούσαν ότι έχουν κακή υγεία (9,5% έναντι 4,5%, p=0,002). Μεγαλύτερη χρήση των υπηρεσιών υγείας αναφορικά με τις επισκέψεις στον Γενικό Ιατρό και τις παραπομπές για νοσηλεία, φαίνεται να έκαναν οι άνδρες που διαβιούσαν μόνοι. Συμπέρασμα: Το παρόν διδακτορικό πόνημα παρουσιάζει ένα μέρος των αναγκών υγείας και του επιπέδου υγείας ηλικιωμένων κατοίκων σε μια αγροτική περιοχή της Κρήτης. Περαιτέρω μελέτη θεωρείται απαραίτητη για την διερεύνηση της αλληλεπίδρασης ψυχοκοινωνικών, βιολογικών ή άλλων παραγόντων στη διατήρηση της καλής γενικής υγείας του πληθυσμού, παρά την ύπαρξη πολλαπλών παραγόντων κινδύνου. Η μελέτη αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους σχεδιαστές των υπηρεσιών υγείας ως αναφορά για την υιοθέτηση μέτρων και εργαλείων στην καθημερινή πρακτική.