Ο τρόπος ζωής και το ηθικό των ηλικιωμένων: διαπολιτισμική μελέτη

Abstract

The present intercultural study intended to investigate the various life models, if they exist, related to the morale of the third age in the various cultures among the various cultures of Greece and Syria. Under the term “life models”, the study refers to the place and the way the elders live (divided into two categories of nursing home, visitors of the Open Care Center for the elderly, within the family and working framework). In the theoretical introduction we dealt with the concept of moral in the third age, the main problems of the elder people, their institutionalization procedure, the experiences of the elders in the nursing home and the Open Care Centers for the elderly. There was analyzed the concept and the consequences of the retirement and the work of the elder. Moreover, there was examined the role of the elder man within the family and the society of every country. According to the basic hypothesis, what was expected was the existence of a relationship between the cultural framework, the sex and the life model and the morale of the elders who participated in the sample group for each country. According to the second main hypothesis, there are expected to be correlations among the third moral factors (the stance towards the experiences of the elder age, the stress and satisfaction by the present situation) and the factors of the questionnaire of general health (physical symptoms, social malfunction and serious suicidal idealism). In the investigation participated 400 elders, 200 from each country. Among them there were: 1) N=50 residents of the A class nursery home, 2) N=50 residents of B class nursery home, 3) N = retired users of the Open Care Center for the elders, and 4) N = 50 working elders with families. Their age was 60-80+ years old, 50% were men and 50% were women. They received: a) a questionnaire about demographic information and their way of living, b) the Philadelphia Geriatric Center Morale Scale PGCMS (Lawton, 1975) and c) the General Health Questionnaire G.H.Q (Moutzoukis, Adamopoulou, Garifallos & Karastergiou, 1990). The control of the hypothesis was implemented through the multivariate analysis of variate (MANOVA). The results showed that the elder people who live in Greece appeared to have a higher moral comparing to the elders living in Syria. In Greece the life model affected in a statistical manner the morale of the elders. More specifically: The working elders, who lived with their families had higher morale, they were followed by the retired elder users of the Open Care Center for the elders, next were the elder residents of A class nursing homes, while the lower morale had the elder people who lived in the B class nursing homes. The sample of the Syrian elders presented the same results. As far as the sex factor is concerned, it was observed that men appeared to have a higher morale in comparison to the women of the sample, in both countries. In the following, there was checked the correlation between the morale factors and the “general health” factors, as they were measured by the General Health Questionnaire. There was a negative correlation, which is considered to be statistically important, between the whole of the morale factors and the factors of the General Health Questionnaire. More specifically, the positive stance towards the experiences of the elder age, the less stress and the satisfaction from the present situation was accompanied negatively by the appearance of physical symptoms, the social malfunction and the appearance of a serious suicidal idealism. The results are analyzed in detail on the basis of the existing intercultural studies, which were fulfilled in other countries. More specifically, there are confirmed the results of previous studies, which dealt with comparisons among countries, like the present study, but there were not confirmed the findings of other studies concerning countries with absolutely different cultural environments.

H παρούσα διαπολιτισμική μελέτη αποσκοπούσε στο να διερευνήσει αν και κατά πόσο διαφορετικά μοντέλα τρόπου ζωής σχετίζονται με το ηθικό των ατόμων της τρίτης ηλικίας στις διαφορετικές κουλτούρες της Ελλάδας και της Συρίας. Με τον όρο «μοντέλα τρόπου ζωής», η μελέτη αναφέρεται στο πού και πώς διαβιούν οι ηλικιωμένοι (σε δύο κατηγορίες γηροκομείων, επισκεπτόμενοι Κ.Α.Π.Η, στο οικογενειακό και εργασιακό πλαίσιο). Η θεωρητική εισαγωγή πραγματεύτηκε την έννοια του ηθικού στην τρίτη ηλικία, τα κυριότερα προβλήματα των ηλικιωμένων, τη διαδικασία της ιδρυματοποίησης, τα βιώματα των ηλικιωμένων στο γηροκομείο και τα κέντρα ανοιχτής προστασίας των ηλικιωμένων (Κ.Α.Π.Η). Αναλύθηκε το νόημα και οι συνέπειες της συνταξιοδότησης και της εργασίας των ηλικιωμένων. Επίσης, εξετάστηκε ο ρόλος του ηλικιωμένου ανθρώπου μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία της κάθε χώρας. Σύμφωνα με την κύρια υπόθεση αναμένεται να υπάρξει συνάφεια μεταξύ του πολιτισμικού πλαισίου, του φύλου και του μοντέλου τρόπου ζωής πάνω στο ηθικό των ηλικιωμένων του δείγματος σε κάθε χώρα χωριστά. Σύμφωνα με τη δεύτερη κύρια υπόθεση αναμένεται να υπάρξουν συσχετίσεις μεταξύ των τριών παραγόντων του ηθικού (στάση απέναντι στο βίωμα των γηρατειών, άγχος, και ικανοποίηση με την παρούσα κατάσταση) και των παραγόντων του ερωτηματολογίου γενικής υγείας (σωματικά συμπτώματα, κοινωνική δυσλειτουργία, και σοβαρός αυτοκτονικός ιδεασμός). Στην έρευνα συμμετείχαν 400 ηλικιωμένοι, 200 από κάθε χώρα. Από αυτούς ήταν: 1) Ν=50 κάτοικοι γηροκομείου Α΄ κατηγορίας, 2) Ν=50 κάτοικοι γηροκομείου Β΄ κατηγορίας, 3) Ν=50 συνταξιούχοι χρήστες Κ.Α.Π.Η, και 4) Ν=50 εργαζόμενοι ηλικιωμένοι με οικογένεια. Η ηλικία τους ήταν 60-80+ ετών, 50% άντρες και 50% γυναίκες. Τους χορηγήθηκαν: α) Ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων και τρόπου ζωής, β) η κλίμακα Μέτρησης του Ηθικού (The Philadelphia Geriatric Center Morale Scale PGCMS) (Lawton, 1975) και γ) το Ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας (General Health Questionnaire GHQ) (Μουτζούκης, Αδαμοπούλου, Γαρύφαλλος, & Καραστεργίου, 1990). Για τον έλεγχο των υποθέσεων εφαρμόστηκε πολυμεταβλητή ανάλυση διακύμανσης (MANOVA). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ηλικιωμένοι που κατοικούσαν στην Ελλάδα παρουσίαζαν υψηλότερο ηθικό από τους ηλικιωμένους που κατοικούσαν στη Συρία. Στην Ελλάδα το μοντέλο τρόπου ζωής είχε στατιστική επίδραση στο ηθικό των ηλικιωμένων ως εξής: Το υψηλότερο ηθικό το είχαν οι εργαζόμενοι ηλικιωμένοι που κατοικούσαν με τις οικογένειές τους, δεύτεροι στη σειρά έρχονταν οι συνταξιούχοι ηλικιωμένοι χρήστες Κ.Α.Π.Η, και ακολουθούσαν οι ηλικιωμένοι που κατοικούσαν στα γηροκομεία Α΄ κατηγορίας, καθώς το χαμηλότερο ηθικό το είχαν οι ηλικιωμένοι που κατοικούσαν στα γηροκομεία Β΄ κατηγορίας. Τα ίδια αποτελέσματα παρουσιάστηκαν και στο δείγμα των Σύριων ηλικιωμένων. Όσον αφορά τον παράγοντα φύλο παρατηρήθηκε ότι οι άνδρες εμφάνισαν υψηλότερο ηθικό σε σύγκριση με τις γυναίκες του δείγματος και στις δύο χώρες. Στη συνέχεια ελέγχθηκε η ύπαρξη συσχέτισης των διαστάσεων του ηθικού με τους παράγοντες της «γενικής υγείας», όπως τους μετράει το Ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας. Παρουσιάστηκε στατιστικώς σημαντική αρνητική συσχέτιση όλων των διαστάσεων του ηθικού, με όλους τους παράγοντες του Ερωτηματολογίου Γενικής Υγείας. Πιο συγκεκριμένα η θετική στάση στο βίωμα των γηρατειών, το λιγότερο άγχος, και η ικανοποίηση με την παρούσα κατάσταση συνδέονταν αρνητικά με περισσότερα σωματικά συμπτώματα, με μεγαλύτερη κοινωνική δυσλειτουργία και με την εμφάνιση σοβαρού αυτοκτονικού ιδεασμού. Τα αποτελέσματα συζητούνται διεξοδικά σύμφωνα με αντίστοιχες διαπολιτισμικές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε άλλες χώρες. Ειδικότερα, επιβεβαιώθηκαν ευρήματα προηγούμενων ερευνών που αφορούσαν συγκρίσεις χωρών αντίστοιχων με αυτές της παρούσας έρευνας, αλλά δεν επιβεβαιώθηκαν ευρήματα ερευνών που αφορούσαν χώρες με τελείως διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα.