Αρχαιολογία και φωτογραφία στην Ελλάδα έως την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας (1839-περ.1980): η φωτογράφιση αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και γλυπτών: η περίπτωση της αθηναϊκής Ακρόπολης, της Αρχαίας Ολυμπίας και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών

Abstract

H PhD thesis of Ms. Hellner examines the archaeological photography in Greece until the introduction of digital technology in Greece and examined the historical and archaeological data of each period. In individual chapters addressed specific issues concerning the appearance of archaeological photography, photography like a historical evidence or the means of artistic expression and its objectivity nor not. This paper fills a gap in research, the history of photography in Greece has been studied extensively, but not archaeological photography. The work consists of two parts and an appendix. Part I discusses in six chapters the history of photography and particular display ancient monuments from the invention of photography onwards, photographers and antiquities deal of archaeological photography by archaeologists. Part II is the most important part of the study, personal contribution of writing, and includes analysis of three sub-working cases, corresponding to areas of archaeological photography, the photographing of monuments with the case of the Athenian Acropolis, photographing excavations by case of ancient Olympia and finally photographing sculptures, one of the toughest areas of archaeological photography, with the example of the sculptures of the National Archaeological Museum of Athens. The paper concludes with a summary of conclusions.

H διδακτορική διατριβή της κ. Hellner εξετάζει την αρχαιολογική φωτογραφία στην Ελλάδα έως την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας . Πραγματεύεται διεξοδικά την εξέλιξη της αρχαιολογικής φωτογραφίας στην Ελλάδα από την εμφάνιση της έως πρόσφατα, δηλ. έως την αντικατάστασή της αναλογικής φωτογραφίας από την ψηφιακή, και συνεξετάζει τα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα της εκάστοτε εποχής, εφόσον η φωτογραφία αντικατοπτρίζει τη χρονική στιγμή της λήψης και τις κοινωνικές αντιλήψεις της εκάστοτε εποχής. Σε επιμέρους κεφάλαια εξετάζονται ειδικότερα θέματα αναφορικά με την εμφάνιση της αρχαιολογικής φωτογραφίας, τον σκοπό της ανά εποχή, την αλληλεπίδραση φωτογραφίας/εποχής, τη συμβολή τη συμβολή φωτογράφου και αρχαιολόγου στην εξέλιξη της, την εξέλιξη της φωτογραφίας σε ιστορικό τεκμήριο και μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης ή τέλος την αντικειμενικότητά της. Η παρούσα εργασία καλύπτει ένα κενό στην έρευνα, καθώς η ιστορία της φωτογραφίας στην Ελλάδα έχει μελετηθεί διεξοδικά, όχι όμως και η αρχαιολογική φωτογραφία. Η εργασία αποτελείται από δυο μέρη και ένα επίμετρο. Το Μέρος Ι πραγματεύεται σε έξι κεφάλαια την ιστορία της φωτογραφίας και ειδικότερα την απεικόνιση αρχαιοελληνικών μνημείων από την ανακάλυψη της φωτογραφίας και εξής, τους φωτογράφους αρχαιοτήτων και την αντιμετώπιση της αρχαιολογικής φωτογραφίας από τους αρχαιολόγους. Το Μέρος ΙΙ συνιστά το σημαντικότερο τμήμα της μελέτης, προσωπική συμβολή της γράφουσας, και περιλαμβάνει την ανάλυση τριών επιμέρους περιπτώσεων εργασίας, που αντιστοιχούν σε τομείς της αρχαιολογικής φωτογραφίας, δηλ. την φωτογράφιση μνημείων με την περίπτωση της αθηναϊκής Ακρόπολης, την φωτογράφιση ανασκαφικών εργασιών με την περίπτωση της αρχαίας Ολυμπίας και τέλος την φωτογράφιση γλυπτών, έναν από τους δυσκολότερους τομείς της αρχαιολογικής φωτογραφίας, με την περίπτωση του Εθνικού αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των συμπερασμάτων.

ZusammenfassungDie Geschichte der Photographie erfreut sich als Untersuchungsobjekt der Forschungsgeschichte in den letzten Jahre immer mehr an Ansehen. Eine allgemeine Darstellung der griechischen Photographie lieferte in den 1980ern A. Xanthakis. Sie beschränkt sich zeitlich auf die Jahre vom Anbeginn der Photographie bis 1960, allerdings ohne den Bereich der Archäologie besonders zu focussieren. Auf Griechenland und die Archäologie bezogene Untersuchungen entstanden erst nach 1988.Die hier vorgelegte Arbeit versucht sowohl eine allgemeine Darstellung der „archäologischen Photographie“ im griechischen Raum seit ihren Anfängen vorzustellen, wie auch spezifische Bereiche genauer zu untersuchen und zu deuten. Mit dem Begriff „archäologische Photographie“ wird die Photographie bezeichnet, die im direkten Zusammenhang mit der Archäologie steht und Gegenstände wie Museumsobjekte (Museumsphotographie), Grabungsfunde oder Skulpturen (Skulpturenphotographie), Denkmäler und archäologische Stätten ablichtet.Die Untersuchung beginnt mit der Erfindung der Photographie im Jahre 1839 und endet in den 1980er, als mit dem Aufkommen und der Verbreitung der digitalen Photographie, eine neue „Sichtweise“ auf die Welt der Antike sich durchzusetzen beginnt.Betrachtet werden photographische Beispiele von griechischen Grabungsstätten und Ausgrabungen (speziell Olympia), Monumenten (besonders der Baukomplex der Akropolis in Athen), sowie Skulpturen (eine Auswahl aus dem Athener Nationalmuseum). Untersucht wird u.a., ab wann die „archäologische Photographie” in Griechenland begonnen hat, von welchen Photographen sie ausgeübt wurde; welche Ziele wurden in der jeweiligen Epoche verfolgt und wie unterscheiden sich diese von Epoche zu Epoche und falls ja, weshalb; hat der Zeitgeist die photografische „Mode“ beeinflusst oder die Photographie den Zeitgeist? Welche war die Rolle des Photographen innerhalb der Archäologie; wurde der Photograph vom Archäologen beeinflusst oder umgekehrt; haben bestimmte Persönlichkeiten die „archäologische Photographie“ geprägt; in welchen Fällen kann man von einem „historischen Photo“ sprechen; wann wird ein Photo als „objektiv“ bezeichnet und wann als „künstlerischer Ausdruck“ wahrgenommen?Für die vorliegende Arbeit wurde vorwiegend photografisches Material der ausländischen archäologischen Institute in Griechenland untersucht, sowie des Photoarchivs des Athener Nationalmuseums, des Photoarchivs des Benaki Museums, der Athener Archäologischen „Eteria“, von privaten oder musealen Photosammlungen etc.