Δήμητρα εν άστει: συμβολή στη λατρεία των γονιμικών θεοτήτων στην Αττική από τους κλασικούς χρόνους έως την ύστερη αρχαιότητα

Abstract

This particular study concerns the sanctuaries and cults of the goddess Demeter in the wider area of Athens from the classical to the late imperial times, with emphasis on the agrarian and political status of the goddess, according to literary sources, epigraphic testimonies, excavations and iconography. More specifically, it attempts to contribute to the investigation of the cult of Demeter mainly in the city-state of Athens but also in the municipalities of Attica, with emphasis on the sanctuary of Eleusis and the Eleusinian Mysteries, as well as the Thesmophoria, aiming at: a. The demonstration of the importance of the worship of Demeter in all areas of the city-state, since the goddess, with the spread and protection of agriculture, as well as the establishment of institutions (especially maternity, that is marriage and childbirth), has created the necessary conditions for the development of culture and the proper organization and operation of the state and society; b. The promotion of the political dimension of the cult of Demeter, which was used as a helper for the hegemonic policy of the Athenian city-state, as evidenced by the «Resolution of the offering of the Beginnings», that certifies the inextricable link between religion and state; and c. The enrichment of data, which in the future can provide an adequate background for further research.

Η συγκεκριμένη μελέτη αφορά στα ιερά και τις λατρείες της θεάς Δήμητρας στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών από τους κλασικούς έως τους ύστερους αυτοκρατορικούς χρόνους, με έμφαση στην αγροτική και πολιτική υπόσταση της θεάς, σύμφωνα με τις φιλολογικές πηγές, τις επιγραφικές μαρτυρίες, τα ανασκαφικά ευρήματα και την εικονογραφία της. Πιο συγκεκριμένα, επιχειρεί να συμβάλει στη διερεύνηση της λατρείας της Δήμητρας κυρίως εν άστει αλλά και στους δήμους της Αττικής, με γνώμονα το ιερό της Ελευσίνας και τα Ελευσίνια Μυστήρια, καθώς και τα Θεσμοφόρια, με σκοπό: α. την ανάδειξη της σημασίας της λατρείας της Δήμητρας σε όλους τους τομείς της πόλης - κράτους, διότι η θεά με την διάδοση και την προστασία της γεωργίας, καθώς και την καθιέρωση των θεσμών (κυρίως της μητρότητας δηλ. του γάμου και της τεκνοποιίας), διαμόρφωσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του πολιτισμού και την ορθή οργάνωση και λειτουργία κοινωνίας και πολιτείας· β. την προβολή της πολιτικής διάστασης της λατρείας της Δήμητρας, η οποία αξιοποιήθηκε ως αρωγός της ηγεμονικής πολιτικής της αθηναϊκής πόλης-κράτους, όπως καταδεικνύει το ψήφισμα των απαρχών που πιστοποιεί τον άρρηκτο δεσμό μεταξύ θρησκείας και πολιτείας και γ. τον εμπλουτισμό των δεδομένων, τα οποία μελλοντικά μπορεί να αποτελέσουν επαρκές υπόβαθρο για την περαιτέρω έρευνα.