Η παραδοσιακή μουσική των περιοχών ΄Εδεσσας και Αλμωπίας: εντοπισμός και έρευνα του τοπικού ρεπερτορίου

Abstract

The main vehicle for local music in the areas of Edessa and Almopia (Northern Greece) are the brass bands, where the rarity of song is characteristic, a fact that is related to the prohibitions on the use of the local Slavic dialects during the 20th century. The objective of this dissertation is to study the local music repertoire, to trace and investigate the extinct vocal tradition as well as to examine its relationship with instrumental music.The research was based on qualitative fieldwork that involved the targeted collection of material, whose study and processing led to the final findings. The author’s comments, which derive from exploring the music material and using the relevant bibliography, are combined with the interpretations of meaning that informers provide in specific cases and situations. The 48 songs that were recorded during the field research are studied from a literary and musicological perspective and are compared to the transcriptions found mainly in the foreign bibliography. This process is based on methods of various researchers that have been used before both in the Greek and in the international scholarship, which, however, are modified on a number of occasions so as to analyse new phenomena. As concerns the instrumental repertoire, the way the traditional brass bands are formed in Greek central west Macedonia is examined at first, as well as their development in the 20th century, while particular attention is given to the leading musicians of the last 40 years in the regions concerned. Then, seven local dances are analysed and divided into three categories according to whether they are associated to local songs or not.The fieldwork showed that in the areas examined there was a rich vocal tradition with distinct musicopoetic features. Due to the language prohibitions, most songs were forgotten in the Greek areas, while new Slavic songs were introduced from the neighbouring countries of Greece. These songs entered the instrumental repertoire and were adapted to the skills of the players and the distinctive qualities of the musical instruments, but on several occasions they maintained their special features. A number of factors and events played an important role in the formation of the local instrumental repertoire, such as the establishment of local dance groups that led to the folklorization of the local tradition.

Φορέας της τοπικής μουσικής των περιοχών Έδεσσας και Αλμωπίας είναι τα συγκροτήματα χάλκινων πνευστών, ενώ χαρακτηριστική είναι η σπανιότητα του τραγουδιού, γεγονός που σχετίζεται με τις απαγορεύσεις των τοπικών σλαβικών ιδιωμάτων κατά τον 20ό αιώνα. Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη του τοπικού μουσικού ρεπερτορίου, η αναζήτηση και διερεύνηση της εκλιπούσας φωνητικής παράδοσης, καθώς και ο εντοπισμός της σχέσης της με την οργανική μουσική. Η επιτόπια έρευνα είχε ποιοτικό χαρακτήρα και αφορούσε στη στοχευμένη συλλογή υλικού, η επεξεργασία και μελέτη του οποίου οδήγησε στα τελικά αποτελέσματα. Οι παρατηρήσεις της γράφουσας μέσα από τη μελέτη του μουσικού υλικού και τη χρήση της σχετικής βιβλιογραφίας («ητική» προσέγγιση) συνδυάστηκαν με τις νοηματικές τυποποιήσεις που οι πληροφορητές δίνουν σε συγκεκριμένες καταστάσεις και περιπτώσεις («ημική» προσέγγιση).Τα 48 τραγούδια που ηχογραφήθηκαν κατά την επιτόπια έρευνα μελετώνται φιλολογικά, μουσικολογικά και σε σύγκριση με τις μεταγραφές που βρέθηκαν στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία. Αυτή η διαδικασία βασίζεται μεν σε μεθόδους διαφόρων μελετητών που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν τόσο στον ελληνικό, όσο και στον διεθνή χώρο, οι οποίες όμως σε αρκετές περιπτώσεις τροποποιούνται ώστε να μπορέσουν να αναλύσουν νέα φαινόμενα. Όσον αφορά το οργανικό ρεπερτόριο, αρχικά ερευνάται ο τρόπος σχηματισμού των παραδοσιακών συγκροτημάτων χάλκινων πνευστών στην Κεντροδυτική Μακεδονία και η εξέλιξή τους στον 20ό αιώνα, ενώ ιδιαίτερο βάρος δίνεται στους επιφανέστερους μουσικούς των τελευταίων 40 χρόνων στις εξεταζόμενες περιοχές. Έπειτα αναλύονται 7 τοπικοί χοροί, οι οποίοι διαχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες σύμφωνα με το αν σχετίζονται ή όχι με τοπικά τραγούδια. Η επιτόπια έρευνα απέδειξε πως στις περιοχές που εξετάζονται υπήρχε πλούσια φωνητική παράδοση με ιδιαίτερα μουσικοποιητικά χαρακτηριστικά. Λόγω των γλωσσικών απαγορεύσεων, τα περισσότερα τραγούδια ξεχάστηκαν στον ελληνικό χώρο, ενώ παράλληλα εισήχθησαν νέα σλαβόφωνα τραγούδια από γειτονικές της Ελλάδας χώρες. Τα τραγούδια που πέρασαν στο οργανικό ρεπερτόριο προσαρμόστηκαν στις δυνατότητες των οργανοπαιχτών και στις ιδιαιτερότητες των μουσικών οργάνων, διατηρώντας όμως σε αρκετές περιπτώσεις τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του τοπικού οργανικού ρεπερτορίου έπαιξε μια σειρά παραγόντων και γεγονότων, όπως ο σχηματισμός των τοπικών χορευτικών συγκροτημάτων, που οδήγησαν στην φολκλοροποίηση της τοπικής παράδοσης.