Η διδασκαλία του μαθήματος της αρχαίας ιστορίας στο γυμνάσιο με την αξιοποίηση αρχαιολογικών δεδομένων

Abstract

This thesis aims to explore ways in which archaeological data, i.e. the material remains of the past, as well as reconstructions of monuments and archaeological maps can be used for the teaching of ancient history in the first years of secondary education. This is a qualitative research, conducted as a teaching intervention in five schools in Athens, Greece during the school year 2009-2010 using the method of Multiple Case Study. As research tools were used: a) teaching material specifically designed for this research, b) field observation before and during the teaching intervention, c) questionnaires before and after the teaching intervention and d) interviews of teachers and students who participated in the research. The main findings that are directly related to the research hypotheses are: a) the effective use of the teaching material depended not only on the teachers’ expertise in history but also on their desire to change some of their well-established instructional practices, b) the familiarisation of students with historical methodology showed rapid improvement, c) there was evident improvement of historical thinking of many students, particularly in understanding the dating system and forming conclusions using evidence, in both written and spoken word, d) large percentage of students increased their participation in the teaching process and their persistence in solving exercises that presupposed complex historical thinking, e) despite their positive attitude during the research, a significant number of students continued to feel negative about history as a discipline and did not consider it useful unless they wanted to become historians or archaeologists. In conclusion, according to the findings of the research, the archaeological data can contribute to an effective and enjoyable teaching process if they: a) support the active and inquire-based learning, b) support historical methodology, c) are organized according to the principles of multimodality and d) are associated with a Curriculum that sets and analyses teaching objectives according to the needs and requirements of the Greek educational system.

Σκοπός της διατριβής είναι να διερευνήσει τρόπους με τους οποίους τα αρχαιολογικά δεδομένα, δηλαδή τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος, καθώς επίσης οι αναπαραστάσεις μνημείων και οι χάρτες αρχαιολογικού περιεχομένου μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διδασκαλία της αρχαίας ιστορίας στις πρώτες τάξεις της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Πρόκειται για μία έρευνα ποιοτικού χαρακτήρα, η οποία πραγματοποιήθηκε ως διδακτική παρέμβαση σε πέντε σχολεία του νομού Αττικής κατά το σχολικό έτος 2009-2010 με τη μέθοδο της Μελέτης Πολλαπλών Περιπτώσεων. Ως ερευνητικά εργαλεία χρησιμοποιήθηκαν: α) διδακτικό υλικό ειδικά σχεδιασμένο για την έρευνα, β) η μέθοδος της παρατήρησης πεδίου πριν και κατά τη διάρκεια της διδακτικής παρέμβασης, γ) ερωτηματολόγια πριν και μετά από τη διεξαγωγή της διδακτικής παρέμβασης και δ) συνεντεύξεις εκπαιδευτικών και μαθητών/-τριών που έλαβαν μέρος στη διδακτική παρέμβαση. Τα κύρια ευρήματα που σχετίζονται άμεσα με τις ερευνητικές υποθέσεις είναι τα εξής: α) η αποτελεσματική αξιοποίηση του διδακτικού υλικού από τις εμπλεκόμενες στην έρευνα εκπαιδευτικούς υπήρξε ανάλογη μεν με την εξειδίκευσή τους στην ιστορία, αλλά επίσης με την επιθυμία τους να αλλάξουν τις παγιωμένες διδακτικές πρακτικές τους, β) η εξοικείωση των μαθητών/-τριών με την ιστορική μεθοδολογία παρουσίασε αλματώδη βελτίωση, γ) εμφανής υπήρξε η βελτίωση της ιστορικής σκέψης πολλών μαθητών/-τριών, ιδιαίτερα ως προς την κατανόηση του χρονολογικού συστήματος και την εξαγωγή τεκμηριωμένων συμπερασμάτων, τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο, δ) μεγάλο ποσοστό μαθητών/-τριών σημείωσε αύξηση της συμμετοχής στη διδακτική διαδικασία, καθώς και αυξανόμενη επιμονή στην επίλυση ασκήσεων που προϋπέθεταν σύνθετη ιστορική σκέψη, ε) παρά τη θετική στάση τους κατά τη διάρκεια της διδακτικής παρέμβασης, πολλοί/-ές μαθητές/-τριες εξακολούθησαν να αντιμετωπίζουν αρνητικά την ιστορία ως γνωστικό αντικείμενο και να συνδέουν τη χρησιμότητά της αποκλειστικά με μία ενδεχόμενη επαγγελματική αποκατάσταση. Συμπερασματικά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, τα αρχαιολογικά δεδομένα μπορούν να συμβάλουν σε μια διδασκαλία αποτελεσματική και ευχάριστη για τους μαθητές εφόσον: α) υποστηρίζουν την ενεργητική και διερευνητική μάθηση, β) υποστηρίζουν τη μεθοδολογία της ιστορίας, γ) οργανώνονται με βάση τις αρχές της πολυτροπικότητας και δ) συνδέονται με τη μεθοδική εξειδίκευση των σκοπών της διδασκαλίας μέσω ενός Αναλυτικού Προγράμματος προσαρμοσμένου στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της ελληνικής εκπαιδευτικής πραγματικότητας.