Πηγές διαμόρφωσης των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας σε μαθητές με δυσκολίες μάθησης

Abstract

The purpose of this study is to explore the implementation of Bandura’s self-efficacy theory in the Greek educational reality. The interest is focused on the identification and confirmation of the primary sources through which self-efficacy beliefs are acquired and modified. Collection and analysis of empirical data allowed the exploration of the complex relations between self-efficacy, Bandura’s hypothesized informational sources of efficacy and academic achievement. The study of this phenomenon took place among students with and without learning difficulties who attended the educational level of the secondary school. Participants were 1121 middle school students (1032 without learning disabilities and 89 with learning difficulties) drawn from 26 schools of Ioannina, Arta, Preveza and Thesprotia. In order to assess students’ self-efficacy beliefs and to estimate students’ evaluations of the four sources theorized to inform those beliefs, a questionnaire was constructed. The survey results indicated high rates of reliability in the sub-sections of the questionnaire. The exploratory factor analysis conducted to identify the latent constructs underlying the sources items suggests a new factor model, which to some extent differs from the one proposed in theory. More specific, four factors were revealed: performance and social persuasions, emotional and physiological states, vicarious experiences from adults and, vicarious experiences from peers. For both groups, self-efficacy is significantly related to the sources of efficacy information except vicarious experiences from peers for students with learning disabilities. In regard of performance our study indicates a statistically significant positive relationship between self-efficacy and academic outcomes for both groups. As compared to their non learning disabilities counterparts, students with learning disabilities had fewer sources of self-efficacy and lower self-efficacy expectations. Furthermore the results of a regression analysis indicated that each of the sources predicted self-efficacy, with an exception of vicarious experiences from peers for students with learning disabilities. For both groups perceived performance and social persuasions accounted for the greatest proportion of the variance. Moreover, the results of a regression analysis conducted with academic performance as the dependent variable revealed the independent contribution of self-efficacy in the regression model for both groups. In especial for students with learning disabilities self-efficacy was the unique predictive variable of academic performance. Overall, findings of the current study largely support Bandura’s theoretical assumptions regarding the antecedents of self-efficacy expectations and the impact of these expectations on academic achievement. At the same time it sheds light on the identification of potential mechanisms that contribute to differences in self-efficacy beliefs between students with and without learning disabilities. In parallel, it reveals an alternative four-factor model of the efficacy sources which is influenced by the characteristics of the modern Greek society.

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η μεταφορά και η εξέταση της θεωρίας περί αυτοαποτελεσματικότητας του Bandura στην ελληνική σχολική πραγματικότητα. Κεντρικό σημείο αποτελεί ο τρόπος δόμησης των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας. Η συλλογή και ανάλυση εμπειρικών δεδομένων επέτρεψε τη διερεύνηση του πλέγματος των σχέσεων ανάμεσα στην αυτοαποτελεσματικότητα, τους παράγοντες διαμόρφωσής της και τις επιδόσεις των μαθητών. Η μελέτη του φαινομένου διεξήχθη σε μαθητές με και χωρίς δυσκολίες μάθησης, που φοιτούν στην εκπαιδευτική βαθμίδα του Γυμνασίου. Στην έρευνα συμμετείχαν 1121 μαθητές (1032 τυπικώς αναπτυσσόμενοι και 89 με μαθησιακές δυσκολίες) από 26 Γυμνάσια των νομών Ιωαννίνων, Άρτας, Πρέβεζας και Θεσπρωτίας. Για την εκτίμηση της αυτοαποτελεσματικότητας και των παραγόντων διαμόρφωσή της κατασκευάστηκε ερωτηματολόγιο. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν υψηλούς δείκτες αξιοπιστίας στις επιμέρους ενότητες του ερωτηματολογίου. Η ανάλυση παραγόντων που πραγματοποιήθηκε προτείνει ένα νέο μοντέλο δόμησης των πηγών διαμόρφωσης της αυτοαποτελεσματικότητας, που ως ένα βαθμό διαφοροποιείται από εκείνο που προτείνεται σε επίπεδο θεωρίας. Συγκεκριμένα ανεδείχθησαν τέσσερις παράγοντες: οι Επιδόσεις και η Λεκτική Υποστήριξη, η Σωματική και Συναισθηματική Διέγερση, τα Πρότυπα από το Φιλικό Περιβάλλον και τα Πρότυπα από το Οικογενειακό και Ευρύτερο Περιβάλλον.Για τους τυπικώς αναπτυσσόμενους μαθητές προέκυψε στατιστικώς σημαντική θετική σχέση μεταξύ της αυτοαποτελεσματικότητας και των τεσσάρων παραγόντων. Ανάλογα είναι τα αποτελέσματα για τους μαθητές με δυσκολίες μάθησης, με εξαίρεση τον παράγοντα που αφορά στα Πρότυπα από το Φιλικό Περιβάλλον, όπου δε διαπιστώθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση. Όσον αφορά την επίδοση και για τις δύο πληθυσμιακές ομάδες διαπιστώσαμε στατιστικώς σημαντική θετική σχέση μεταξύ της αυτοαποτελεσματικότητας και της επίδοσης. Επιπροσθέτως, οι τυπικώς αναπτυσσόμενοι μαθητές έχουν σημαντικά υψηλότερη αυτοαποτελεσματικότητα και σημαντικά υψηλότερη βαθμολογία στις κλίμακες που αφορούν στους τέσσερις παράγοντες σε σχέση με τους μαθητές με δυσκολίες μάθησης. Όσον αφορά την προβλεπτική δύναμη των τεσσάρων παραγόντων τα αποτελέσματα της ανάλυσης παλινδρόμησης έδειξαν ότι και οι τέσσερις παράγοντες αποτελούσαν θετικό παράγοντα πρόβλεψης της αυτοαποτελεσματικότητας. Εξαίρεση αποτελούν τα Πρότυπα από το Φιλικό Περιβάλλον για τους μαθητές με δυσκολίες μάθησης. Και για τις δύο πληθυσμιακές ομάδες οι Επιδόσεις και η Λεκτική Υποστήριξη αποτελούν τον ισχυρότερο παράγοντα πρόβλεψης. Επιπλέον, η ανάλυση παλινδρόμησης που πραγματοποιήθηκε με μεταβλητή κριτήριο την επίδοση ανέδειξε την προβλεπτική δύναμη της αυτοαποτελεσματικότητας και στις δύο ομάδες συμμετεχόντων. Μάλιστα για τους μαθητές με δυσκολίες μάθησης η αυτοαποτελεσματικότητα αποτελεί το μοναδικό θετικό παράγοντα πρόβλεψης της επίδοσης. Συνοψίζοντας, τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαιώνουν σε γενικές γραμμές τις θεωρητικές θέσεις του Bandura για τους παράγοντες διαμόρφωσης των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας και για την επίδραση που οι προσδοκίες αυτές ασκούν στην επίδοση του ατόμου. Ταυτόχρονα αναδεικνύονται οι διαφορές στους μηχανισμούς διαμόρφωσης των προσδοκιών αυτοαποτελεσματικότητας ανάμεσα σε μαθητές με και χωρίς δυσκολίες μάθησης. Παράλληλα, προτείνεται ένα νέο μοντέλο δόμησης των πηγών διαμόρφωσης της αυτοαποτελεσματικότητας, το οποίο επηρεάζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.