Εκπαίδευση παιδιών με αυτισμό στην αυτοδιαχείριση: μια συμπεριφοριοαναλυτική παρέμβαση για την ένταξή τους στο σχολείο

Abstract

It is well documented in the literature that children with autism experience severe difficulties in social interactions with their peers in inclusive educational settings. Various self-management procedures have been used with children with autism to enhance their independent use of skills that they have already acquired. The present study aimed at making use of such procedures in helping children with autism to use their social skills independently when interacting with peers in regular preschools. Specifically, a multiple baseline across subjects experimental design was used to investigate the efficacy of self-management procedures on teaching three preschool boys with autism to take the initiative to interact with their classmates as well as to respond to their classmates’ efforts for interaction, independently - without the assistance of a shadow teacher. The treatment package was multi-component including self-monitoring, prompting, and fading procedures. All sessions were conducted in regular education preschool settings during free-play activities. The results showed that children with autism could implement self-management procedures accurately and the use of such procedures resulted in high levels of social interactions with their classmates without requiring assistance from a shadow teacher. Children maintained their gains 3 and 9 months following the termination of treatment. A comparison of the treatment outcome with normative data indicated that the frequency of the three participants’ initiations toward their classmates as well as the frequency of their replies to classmates’ initiations were within the range of those made by their typically developing counterparts.

Η βιβλιογραφική ανασκόπηση καταδεικνύει πως τα παιδιά με αυτισμό, όποτε εγγράφονται και φοιτούν στο γενικό σχολείο, αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες κατά την κοινωνική τους αλληλεπίδραση με τους τυπικής ανάπτυξης συμμαθητές τους. Επίσης, τα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν πως η απόκτηση δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης από τα παιδιά αυτά προάγει τη γενίκευση, τη διατήρηση και την αυτόνομη εφαρμογή και άσκηση των κεκτημένων τους δεξιοτήτων. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διδαχθούν δεξιότητες αυτοδιαχείρισης σε παιδιά με αυτισμό, με τελικό στόχο την αυτόνομη εκδήλωση δεξιοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης με τους συμμαθητές τους, στο πλαίσιο του γενικού σχολείου. Διερευνήθηκε η επίδραση της συμπεριφοριοαναλυτικής παρέμβασης μέσω ενός πειραματικού σχεδιασμού με πολλαπλές γραμμές βάσης. Τρία αγόρια προσχολικής ηλικίας με αυτισμό εκπαιδεύτηκαν έτσι ώστε να λαμβάνουν ανεξάρτητες πρωτοβουλίες για αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους, αλλά και να ανταποκρίνονται στις προσπάθειες των συνομηλίκων τους για αλληλεπίδραση, χωρίς να καθοδηγούνται από τη συνοδό-θεραπεύτρια. Το πρόγραμμα παρέμβασης περιελάμβανε τμηματική βοήθεια, κοινωνική ενίσχυση, καθώς και τις διαδικασίες αυτοκαταγραφής και αναζήτησης ενίσχυσης. Όλες οι συνεδρίες διεξήχθησαν σε γενικά νηπιαγωγεία και παιδικούς σταθμούς της Αθήνας, κατά τη διάρκεια του ελεύθερου παιχνιδιού. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να εφαρμόζουν με ακρίβεια τις διαδικασίες αυτοδιαχείρισης και πως το πρόγραμμα παρέμβασης είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί η συχνότητα των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων με τους συμμαθητές τους και να αρθεί η καθοδήγηση του ενήλικα. Τα αποτελέσματα διατηρήθηκαν σε βάθος χρόνου 3 μηνών, έως 1 έτους, παρά την απόσυρση του συστήματος αυτοκαταγραφής. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων της παρέμβασης με κανονιστικά δεδομένα, έδειξε πως η συχνότητα των πρωτοβουλιών και των ανταποκρίσεων των παιδιών με αυτισμό, κυμαινόταν στα ίδια επίπεδα με εκείνα των τυπικής ανάπτυξης συνομηλίκων τους.