Η συμπεριληπτική εκπαίδευση στην Ελλάδα: στατιστική ανάλυση των απόψεων και των στάσεων μαθητών, εκπαιδευτικών και φοιτητών σχετικά με την ένταξη μαθητών με αναπηρία ή / και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολικό πλαίσιο γενικής αγωγής

Abstract

The education of future citizens, which is implemented in the school context, follows a continuous course in academic level and it is developed and extended during working living, in the context of long life learning. The institution of inclusive education involves equal participation of all the students in school community, regardless of their different and / or special educational needs that they display. In the current research, which aims to examine opinions and attitudes of typically developing students, teachers and university teachers, toward inclusion and students with special educational needs, participated 396 preschoolers, 1066 primary education students, 1348 secondary education students, 373 teachers or preschool, primary and secondary education and 348 preschool and primary pedagogy university students. In order for the preschoolers’ views, sentiments and expressions toward people and peers with disabilities to be examined, it was used the method of interviewing with open – ended questions (PSSHP, Esposito & Peach, 1983; Dyson, 2005). Primary students’ attitudes were investigated with the use of a self reported measure, the “Attitudes toward inclusion scale” (Gash, 1993; Gash & Coffey, 1995; Gash, 1996). Secondary students completed the Chedoke-McMaster Attitudes Towards Children with Handicaps questionnaire, (CATCH) (Rosenbaum, et al., 1986a). Teachers’ and students teachers’ attitudes were assessed using “Attitudes toward Inclusive Education Scale” (Wilczenski, 1992; 1995). Students express less favourable attitudes, with a tendency to accept the inclusion of students with disabilities and / or special educational needs in the general school, they declare their acceptance in a typical, social level and they are presented as receptive to expand their social interaction, especially when they attend the preschool context and the first grades of primary school. Teachers and university students are disposed positive toward the inclusion of students with social deficits and behavioral problems, but they tend to be less favored toward the inclusion of students with physical disabilities and academic difficulties. Results are discussed according to the effect of demographic variables, which, based on the literature, exercise an influence on the formation of attitudes. The present survey will contribute to the research of the views and attitudes of the members, who constitute the educational system, in order to identify their availability for accepting students with special educational needs and the conditions for the improvement of the attitudes they express.

Η μόρφωση των μελλοντικών πολιτών η οποία υλοποιείται στο σχολικό πλαίσιο, συνεχίζεται σε ακαδημαϊκό επίπεδο, καλλιεργείται και επεκτείνεται και κατά τη διάρκεια της εργασιακής απασχόλησης, στα πλαίσια της δια βίου μάθησης. Ο θεσμός της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης περιλαμβάνει την ισότιμη συμμετοχή, στο σχολικό πλαίσιο, όλων των μαθητών, ανεξαρτήτως των ιδιαίτερων εκπαιδευτικών αναγκών που παρουσιάζουν. Στην παρούσα έρευνα, που έχει σκοπό να μελετήσει τις απόψεις και τις στάσεις μαθητών, εκπαιδευτικών και φοιτητών παιδαγωγικών σχολών συμμετείχαν 396 παιδιά προσχολικής ηλικίας, 1066 μαθητές, που φοιτούν σε σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, 1348 μαθητές που φοιτούν σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, 373 εκπαιδευτικοί των τριών βαθμίδων εκπαίδευσης και 348 φοιτητές παιδαγωγικών σχολών, προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για τη διερεύνηση των απόψεων των μαθητών προσχολικής ηλικίας εφαρμόστηκε η μέθοδος της συνέντευξης, με ερωτήσεις ανοιχτού τύπου (PSSHP, Esposito & Peach, 1983; Dyson, 2005). Για την εξέταση των στάσεων των μαθητών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης χορηγήθηκε το ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς για μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης σχετικά με τις στάσεις τους για τους μαθητές με αναπηρία ή / και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (Gash, 1993; Gash & Coffey, 1995; Gash, 1996). Επίσης, για τους μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα αυτοαναφοράς σχετικά με τις στάσεις των μαθητών απέναντι στους μαθητές με αναπηρία ή / και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (CATCH), (Rosenbaum, et al., 1986). Οι στάσεις των εκπαιδευτικών και των φοιτητών παιδαγωγικών σχολών διερευνήθηκαν με την Κλίμακα Στάσεων σχετικά με τη συμπεριληπτική εκπαίδευση μαθητών με αναπηρία ή / και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (Wilczenski, 1992; 1995). Οι μαθητές εκφράζουν γενικά λιγότερο θετικές στάσεις, οι οποίες τείνουν προς την αποδοχή της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, δηλώνουν τη δεκτική τους διάθεση τους σε ένα τυπικό, κοινωνικό πλαίσιο, και εμφανίζουν πρόθυμη στάση, ώστε να επεκτείνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, όταν πρόκειται για μαθητές που φοιτούν στον νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Εκπαιδευτικοί και φοιτητές διάκεινται γενικά θετικά στη συμπερίληψη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, κυρίως όταν πρόκειται για μαθητές με προβλήματα συμπεριφοράς και κοινωνικές δυσκολίες, ενώ εμφανίζουν λιγότερο θετική στάση, για μαθητές που παρουσιάζουν σωματική αναπηρία και προβλήματα σχολικής επίδοσης. Τα αποτελέσματα μελετώνται με βάση δημογραφικές μεταβλητές, που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ασκούν επίδραση και επηρεάζουν τη διαμόρφωση των στάσεων. Η παρούσα έρευνα συμβάλλει στη διερεύνηση των απόψεων και των στάσεων των μελών του εκπαιδευτικού συστήματος, προκειμένου να εντοπιστεί η διαθεσιμότητά τους για την αποδοχή των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και οι προϋποθέσεις για την βελτίωση των στάσεων που εκφράζουν.