Διερεύνηση παραγόντων που συμβάλλουν στην επιτυχημένη σχολική και κοινωνική ενσωμάτωση και ένταξη των μαθητών με σύνδρομο down στη γενική εκπαίδευση στην Ελλάδα

Abstract

Title: Investigation of factors contributing to successful school and social integration and inclusion of students with Down Syndrome in general education in Greece. The purpose of this thesis is to study the opinions and attitudes of teachers of primary and secondary schools on the integration of children with Down Syndrome to Greek mainstream school and by extension in society. It is also exploring the possible change in attitudes and behavior of pupils who had the experience of inclusive education of a child with Down Syndrome. The survey involved 93 teachers of elementary and secondary education of District of Attica and 30 peers (11-12 years) of a child with Down Syndrome who attended the sixth grade of general elementary school. The research was carried out in two parts: The first part examined attitudes, opinions, concerns, needs and potential difficulties of teacher participants as to their involvement in inclusive education of students with and without Down Syndrome. As a research tool we used improvised questionnaire-interview. In the second part, we examined the attitudes, opinions, reactions, behaviors and interactions between the child with the Syndrome, which was under inclusive status, and his peers, in Greek general elementary school. As a research tool we used improvised questionnaire-interview. This was followed by a four-month Intervention which was applied to these peers, through in-school and extracurricular activities in the cognitive and social field. Objective of our Intervention was to change attitudes and behaviors of students towards their classmate with Down Syndrome and their orientation towards acceptance. After the Intervention, we examined again the attitudes, opinions and behaviors of peers and we compared them 25 with the original ones. As a research tool we used the same improvised questionnaire-interview. In addition to our collection of data we also used two other tools, systematic observation and particular technique of sampling time and sociometric test to detect interpersonal relations of students of the same class with their classmate with Down Syndrome. Data analysis showed that teachers need accurate and timely information, appropriate training and support from the state in order to participate actively in the inclusion of children with Down Syndrome. As for the students, our findings showed that after the intervention they changed attitudes and behaviors towards the acceptance direction of their classmate. The conclusions drawn from the statistical analysis of the results, as to the factors that contribute to the integration, can be categorized into groups related to: a) teachers’ attitudes, perceptions and prejudices, b) their timely and accurate information, their preparation and support from organizations associated with the school, c) the deeper understanding and effective communication between students and d) the mutual benefits of inclusion. Briefly, these factors are farsighted school management, allocation of time to cooperation between all involved, creating a positive atmosphere in the school, implementation of alternative forms of assessment, support of faculty and students, adequate funding, appropriate legislative changes, parental involvement , access to the curriculum, effective adaptation and implementation of programs and educational practices for each case and finally the interactive benefits, accruing to all students and teachers, such as the redefinition of values, emotional development and character formation through the development of social skills with tolerance, patience, acceptance, solidarity, maturity, responsibility, sensitivity, interest and reduction of hostility, mistrust, compassion and negative patterns.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η µελέτη των απόψεων και στάσεων εκπαιδευτικών πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης ως προς την ένταξη παιδιών µε Σύνδροµο Down στο ελληνικό γενικό σχολείο και κατ’ επέκταση στην κοινωνία. Επίσης, είναι η διερεύνηση της πιθανής αλλαγής στάσεων και συµπεριφορών µαθητών που είχαν την εµπειρία συνεκπαίδευσης µε παιδί µε Σύνδροµο Down. Στην έρευνα συµµετείχαν 93 εκπαιδευτικοί πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης του Ν. Αττικής και 30 συµµαθητές (11-12 ετών) ενός παιδιού µε Σύνδροµο Down που φοιτούσαν στην έκτη τάξη γενικού δηµοτικού σχολείου. Η έρευνα υλοποιήθηκε σε δύο µέρη: Στο πρώτο µέρος εξετάστηκαν στάσεις, απόψεις, επιφυλάξεις, ανάγκες και πιθανές δυσκολίες των συµµετεχόντων εκπαιδευτικών ως προς την εµπλοκή τους σε συνεκπαίδευση µαθητών µε και χωρίς Σύνδροµο Down. Ως ερευνητικό εργαλείο χρησιµοποιήθηκε αυτοσχέδιο ερωτηµατολόγιο-συνέντευξη. Στο δεύτερο µέρος εξετάστηκαν οι στάσεις, απόψεις, αντιδράσεις, συµπεριφορές και αλληλεπιδράσεις των συµµαθητών µε το παιδί µε το Σύνδροµο, το οποίο βρισκόταν υπό καθεστώς ένταξης σε ελληνικό γενικό δηµοτικό σχολείο. Ως ερευνητικό εργαλείο χρησιµοποιήθηκε αυτοσχέδιο ερωτηµατολόγιο-συνέντευξη. Ακολούθησε τετράµηνη Παρέµβαση στους µαθητές αυτούς, µέσω ενδοσχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων σε γνωστικό και κοινωνικό πεδίο. Στόχος της Παρέµβασης ήταν η αλλαγή στάσεων και συµπεριφορών των µαθητών προς το συµµαθητή τους µε 22 Σύνδροµο Down και ο προσανατολισµός τους προς την κατεύθυνση της αποδοχής του. Μετά το πέρας της Παρέµβασης εξετάστηκαν εκ νέου οι στάσεις, απόψεις και συµπεριφορές των συµµαθητών και συγκρίθηκαν µε τις αρχικές. Ως ερευνητικό εργαλείο χρησιµοποιήθηκε το ίδιο αυτοσχέδιο ερωτηµατολόγιο-συνέντευξη. Επίσης, για τη συλλογή των δεδοµένων µας χρησιµοποιήθηκαν δύο ακόµη εργαλεία, η συστηµατική παρατήρηση και ειδικότερα η τεχνική του δειγµατοληπτικού χρόνου και το κοινωνικοµετρικό τεστ για να εξακριβώσουµε τις διαπροσωπικές σχέσεις των µαθητών του τµήµατος µε το συµµαθητή τους µε το Σύνδροµο Down. Η ανάλυση των δεδοµένων έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται έγκυρη και έγκαιρη ενηµέρωση, κατάλληλη επιµόρφωση και υποστήριξη από την πολιτεία προκειµένου να συµµετέχουν ενεργά στη συνεκπαίδευση παιδιών µε Σύνδροµο Down. Ως προς τους µαθητές, τα ευρήµατά µας έδειξαν ότι µετά την Παρέµβαση υπήρξε αλλαγή στάσεων και συµπεριφορών προς την κατεύθυνση αποδοχής του συµµαθητή τους. Τα συµπεράσµατα ως προς τους παράγοντες που συµβάλλουν στην ένταξη, µπορούν να συνοψισθούν σε οµάδες, που σχετίζονται µε: α) τη νοοτροπία, αντιλήψεις και προκαταλήψεις εκπαιδευτικών, β) την έγκαιρη και έγκυρη ενηµέρωσή τους, την προετοιµασία και στήριξή τους από φορείς που σχετίζονται µε το σχολείο, γ) τη βαθύτερη γνωριµία και ουσιαστική επικοινωνία µεταξύ των µαθητών και δ) τα αµοιβαία οφέλη που προκύπτουν από τη συνεκπαίδευση. Επιγραµµατικά, οι παράγοντες αυτοί είναι η διορατικότητα της διοίκησης του σχολείου, η διάθεση χρόνου συνεργασίας µεταξύ όλων των εµπλεκόµενων, η δηµιουργία θετικής ατµόσφαιρας στο σχολείο, η εφαρµογή εναλλακτικών µορφών αξιολόγησης, η υποστήριξη του εκπαιδευτικού προσωπικού και των µαθητών, η ικανοποιητική χρηµατοδότηση, οι κατάλληλες νοµοθετικές αλλαγές, η εµπλοκή των γονέων, η πρόσβαση όλων στο αναλυτικό πρόγραµµα, η αποτελεσµατική προσαρµογή και εφαρµογή προγραµµάτων και εκπαιδευτικών πρακτικών για κάθε περίπτωση και τέλος οι αµφίδροµες ωφέλειες που προκύπτουν για όλους µαθητές και εκπαιδευτικούς, όπως είναι ο επαναπροσδιορισµός αξιών, η συναισθηµατική εξέλιξη και η διαµόρφωση χαρακτήρων µέσω της ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων µε ανεκτικότητα, υποµονή, αποδοχή, αλληλεγγύη, ωριµότητα, υπευθυνότητα, ευαισθησία, ενδιαφέρον και µείωση της εχθρότητας, επιφυλακτικότητας, οίκτου και αρνητικών προτύπων.