Issues in utility theory: on the possibility of normative economics in the spirit of classical utilitarianism

Abstract

The aim of the thesis is to assess issues related to the use of the Subjective Well-Being concept in economic theory and policy. The key argument of the thesis is that the Subjective Well-Being method could co-exist with the traditional utility theory, provided that the serious epistemological, ontological and ethical limitations of these two approaches are taken into account.The stance that the utility theory offers or ought to offer empirically testable and ethically neutral foundations for modelling economic phenomena and executing economic policy has prevailed today. However, the acknowledgement of the non-empirical roots of the utility theory and the fact that the traditional welfare economics represents a particular ethical stance allows us to adopt the subjective well-being approach, which reflects a different ethical stance, within a pluralistic epistemological framework.The use of findings from studies that utilise subjective well-being data raises significant ontological issues. The perception that utility is not measurable does not hold in the case of subjective well-being, while regarding the interpersonal comparability, the issue can be resolved if we adopt a pragmatist epistemological stance that would allow value judgments in our work as economists. While indeed terms such as utility, happiness, satisfaction, pleasure, pain and so on suffer from ambiguity, the concept of “valence” (the extent to which a person’s neurophysiological state is assessed as positive or negative) offers a solid ontological basis for a hedonistic ethical position.As the use of findings from the subjective well-being studies for the execution of policy is closely connected with Utilitarianism, ethical issues also emerge. Utilitarianism constitutes a multi-dimensional theoretical framework that contains a multitude of approaches with a low level of overall coherence. Hence, a utilitarian approach on the application of the subjective well-being findings can be developed that would be limited to informing the democratic process of decision-making, without any attempt to explain our intuition on what is morally or prudentially right. Well-known arguments that reveal Utilitarianism’s weaknesses have a limited applicability to such a utilitarian approach.

Ο σκοπός της διατριβής είναι να αξιολογήσει ζητήματα που σχετίζονται με τη χρήση της μεθόδου υποκειμενικής ευημερίας σε θέματα οικονομικής θεωρίας και πολιτικής. Το κύριο επιχείρημα της διατριβής είναι ότι η μέθοδος υποκειμενικής ευημερίας δύναται να συμβιώσει με την παραδοσιακή θεωρία ωφελιμότητας, αρκεί να οριοθετηθεί η χρήση αυτών των δυο προσεγγίσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα σοβαρά επιστημολογικά, οντολογικά και ηθικά ζητήματα που τους συνοδεύουν.Επικρατεί σήμερα η άποψη ότι η θεωρία χρησιμότητας προσφέρει ή πρέπει να προσφέρει εμπειρικά ελέγξιμη και κανονιστικά ουδέτερη βάση για την μοντελοποίηση οικονομικών φαινομένων και για την άσκηση οικονομικής πολιτικής. Όμως, η αναγνώριση τις αντι-εμπειρικές ρίζες της θεωρίας της χρησιμότητας και το γεγονός ότι η παραδοσιακή θεωρία ευημερίας αντιπροσωπεύει συγκεκριμένη ηθική θεώρηση επιτρέπει την υιοθέτηση της υποκειμενικής ευημερίας που βασίζεται σε διαφορετική ηθική θεώρηση στο πλαίσιο μιας πλουραλιστικής επιστημολογικής στάσης.Η χρήση των ευρημάτων των μελετών που αξιοποιούν στοιχεία υποκειμενικής ευημερίας εγείρει σημαντικά οντολογικά ζητήματα. Η αντίληψη περί μη μετρησιμότητας της χρησιμότητας δεν ισχύει στην περίπτωση της υποκειμενικής ευημερίας, ενώ όσον αφορά τη συγκρισιμότητα μεταξύ ατόμων, το ζήτημα μπορεί να διευθετηθεί εάν υιοθετήσουμε πραγματιστικές επιστημολογικές αντιλήψεις που επιπλέον επιτρέπουν τις αξιολογικές κρίσεις στη λειτουργία μας ως οικονομολόγοι. Ενώ πράγματι λέξεις όπως χρησιμότητα, ευτυχία, ικανοποίηση, ευχαρίστηση, πόνος και ούτως καθεξής πάσχουν από ασάφεια και αμφισημία, η έννοια του «valence» (έκταση θετικότητας ή αρνητικότητας της νευροφυσιολογικής κατάστασης των ατόμων) προσφέρει στερεά οντολογική βάση σε μια ηδονιστική ηθική θεώρηση. Προκύπτουν επίσης και ζητήματα ηθικής θεωρίας από την χρήση των ευρημάτων υποκειμενικής ευημερίας στη διεξαγωγή πολιτικής, καθώς η χρήση αυτή είναι στενά συνδεδεμένη με τον Ωφελιμισμό. Η ηθική θεωρία του Ωφελιμισμού αποτελεί ένα πολυδιάστατο θεωρητικό πλαίσιο που εμπεριέχει πληθώρα προσεγγίσεων με χαμηλό βαθμό συνοχής μεταξύ τους. Έτσι, μπορεί να αναπτυχθεί μια ωφελιμιστική προσέγγιση για την εφαρμογή της υποκειμενικής ευημερίας, η οποία περιορίζεται στο να ενημερώνει τη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων, χωρίς να προσπαθεί να εξηγήσει τη διαίσθησή μας για το τι αποτελεί ηθικά ορθό ή ατομικά συνετό. Γνωστά επιχειρήματα, τα οποία αναδεικνύουν τις αδυναμίες του ωφελιμισμού, έχουν περιορισμένη ισχύ όσον αφορά μια τέτοια ωφελιμιστική προσέγγιση.