Αρχική παιδαγωγική κατάρτιση εκπαιδευτικών με έμφαση στη στοχαστική παρατήρηση

Abstract

The purpose of this case study was to investigate the development and implementation of a classroom observation program for the initial teacher training of prospective educators in Greece. The study was conducted at Athens University, School of Philosophy, Department of Pedagogy, during two consecutive academic years (2006-07 & 2007-08), within a four-week practicum each time. The participants were trained in reflective observation and peer coaching techniques using a pre-observation , observation, and post-observation conference format. Additionally, they were paired to observe and give feedback to each other. Participants were also instructed in journal writing during a weekly reflective seminar. At the final part of the program, each student- preservice educator was observed for a didactic hour by the supervisor, the cooperative teacher and his/her colleagues. During the post-observation conference , the preservice teacher received verbal and written feedback based on Entypo Paratirisis Didaskalias, an observation instrument developed by the researcher for that purpose. The purpose of the first part of the study was a preliminary implementation of the program and the assessment of the reliability and validity of Entypo Paratirisis Didaskalias, a 43 item Likert-type rating scale, assessing seven different aspects of teaching. The purpose of the second part of the study was the full development of the program with emphasis on the reflective and peer coaching process. Data collection included observation forms of the Entypo Paratirisis Didaskalias, weekly reflective journal entries, a reflective essay, and questionnaires evaluating the whole program. Qualitative and quantitative techniques were used for data analysis. Results from the factor analysis of the 181 field-tested Entypa Paratirisis Didaskalias indicated that the instrument has sufficient construct validity, ranging from 0,45 to 0,86 and adequate degree of internal reliability, varying from 0,60 to 0,87 . The content analysis of the preservice teachers' reflective journals and essays yielded 23 themes, which were grouped in three categories: general pedagogical knowledge, pedagogical content knowledge and professional development issues. It, also, indicated participants' ability to reflect at all three levels of vanManen's model of levels of reflectivity (51,46% were at the technical, 30,16 % at the interpretive-practical level and 18,36% at the critical level). Data analysis from the questionnaires and reflective entries indicated that preservice teachers valued the whole program which helped them incorporate theory into practice. Participants also reported the psychological benefits of feedback from peers. On the other hand, they mentioned that time was not enough for such a process. They also asked for more seminars on reflective skills and coaching practices.

Σκοπός της διδακτορικής διατριβής υπήρξε η εκπόνηση και εφαρμογή ενός προγράμματος στοχαστικής παρατήρησης για την αρχική παιδαγωγική κατάρτιση εκπαιδευτικών και η διερεύνηση της ανταπόκρισης σε αυτό. Η έρευνα, μία μελέτη περίπτωσης, διεξήχθη σε τελειόφοιτους φοιτητές του τμήματος ΦΠΨ του ΕΚΠΑ σε δύο φάσεις, κατά τη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου 2006 η πρώτη και του εαρινού εξαμήνου 2008 η δεύτερη. Στην πρώτη φάση της έρευνας συμμετείχαν 43 τελειόφοιτοι φοιτητές, 35 συνεργαζόμενοι εκπαιδευτικοί σε έξι σχολεία υποδοχής και 1 επόπτρια, ενώ στη δεύτερη φάση 21 φοιτητές, 12 συνεργαζόμενοι εκπαιδευτικοί σε τέσσερα σχολεία υποδοχής και 2 επόπτριες. Οι φοιτητές-προπτυχιακοί εκπαιδευτικοί, κατά τη φάση της προετοιμασίας τους για διδασκαλία, εκπαιδεύθηκαν στην ετεροπαρατήρηση διδασκαλιών έμπειρων εκπαιδευτικών, στην αλληλοπαρατήρηση διδασκαλιών των συναδέλφων τους προπτυχιακών εκπαιδευτικών και στην αυτοπαρατήρηση των ιδίων, μέσω των στρατηγικών της στοχαστικής παρατήρησης και της συναδελφικής συνεργασίας. Στη συνέχεια, δίδαξαν οι ίδιοι και αξιολογήθηκαν από τις επόπτριες, τους συνεργαζόμενους στα σχολεία υποδοχής εκπαιδευτικούς και τους συμφοιτητές τους. Προκειμένου να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα, έγινε τριγωνοποίηση στη συγκέντρωση και ανάλυση των δεδομένων. Ως ερευνητικά εργαλεία επιλέχθηκαν τα ερωτηματολόγια, οι κλίμακες σημασιολογικής διαφοροποίησης (έντυπα παρατήρησης) και αυτοαναφορικά κείμενα (στοχαστικές καταγραφές & δοκίμιο αυτοαξιολόγησης). Στη συνέχεια συνδυάστηκε η στατιστική ανάλυση των ποσοτικών με την ερμηνευτική προσέγγιση των ποιοτικών δεδομένων. Η ανάλυση των δεδομένων πιστοποίησε ότι οι προπτυχιακοί εκπαιδευτικοί ανταποκρίθηκαν θετικά στο πρόγραμμα της στοχαστικής παρατήρησης. Εφάρμοσαν με επιτυχία τις γνώσεις που έλαβαν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους, συνεργάστηκαν με τους συναδέλφους τους προπτυχιακούς εκπαιδευτικούς και τους στήριξαν ηθικά κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για διδασκαλία. Τέλος, τεκμηρίωσαν την πρόοδό τους μέσα από τις στοχαστικές τους καταγραφές. Παράλληλα, αναδείχθηκαν οι περιορισμοί και τα προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι προπτυχιακοί εκπαιδευτικοί δεν είναι εξοικειωμένοι με τον εκπαιδευτικό στοχασμό και τη συναδελφική συνεργασία και για αυτό το λόγο το πρόγραμμα σπουδών τους χρειάζεται να εμπλουτιστεί με σεμιναριακού τύπου μαθήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Επιπλέον, η πραγματοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος με ταυτόχρονη παρακολούθηση πανεπιστημιακών μαθημάτων περιορίζει καθοριστικά το διαθέσιμο χρόνο προετοιμασίας στα σχολεία υποδοχής. Η συνολική θετική στάση των φοιτητών στο πρόγραμμα της στοχαστικής παρατήρησης επιβεβαιώνει την ανάγκη εφαρμογής αντίστοιχων προγραμμάτων, την τροποποίηση του προγράμματος σπουδών και τον εμπλουτισμό του προς την κατεύθυνση της σύζευξης θεωρίας και πράξης.