Πληροφοριακή συμπεριφορά των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) και οι υποστηρικτικές τεχνολογίες σε περιβάλλον βιβλιοθηκών

Abstract

Throughout the decades of 1950?1970 the movements in favor of civil rights brought the concept and identity of disability in the spotlight, like those of national (e.g. immigrants) or racial identity (e.g. black people). People with disabilities have begun to draw attention as a serious social problem since 1960. Although people with disabilities constitute a minority group with the largest number of members and most needs, they are not given much attention by libraries. The history of library services for people with disabilities is only recent and relatively short. Additionally, the relationship between library and people with disabilities is problematic. As a result, people with disabilities are under?represented in the library domain and libraries, themselves, make up “terra incognita” and an inaccessible area to them due to architectural, physical, economic and any kind of obstacles. Even though the importance of information, as a social and economic benefit, has been obvious in the rapidly growing Information Society, libraries keep focusing on the able?bodied users. As a result, people with disabilities depend on themselves and charities for something so essential such as reading and information. The libraries’ attitude is affected by the way that society has dealt people with disabilities and its ignorance for their physical and emotional needs. Furthermore, this attitude is due to lack of resources for adapted furniture and producing material in alternative formats, insufficient education and cooperation between the involved agencies, the late introduction of information technologies in libraries and the already developed attitudes and behaviour in the library field. Even though the last decade there has been involvement, legislation of catalytic acts in the disability domain, diversity of users and rise in research activity with regard to libraries and people with disabilities, the field is closely linked to several shortages, weaknesses and hindrances without showing significant improvement in practical matters. A general confirmation, which the present research encountered, is that evident interest of bibliography, library services, research projects, etc, is focused more one people with visual impairments and less on other groups of people with disabilities. This happens because libraries focus on books and reading, which demand the visual sense and visual impairment poses the major accessibility challenge. The current dissertation focuses on the library services for people with disabilities and aims at establishing an innovative model library, which will constitute a complete and scientifically accurate guide, in the form of a model putting solutions into practice and shaping libraries which wish to serve sufficiently their users with disabilities. The prime motive for this research was the fact that it is a global issue of social concern and the main goal of an information professional is the provision of all people’s free access to information regardless of disability. The present research elaborates directly through the information professional’s eye and not that of the technician. It focuses on library services, without investigating copyright issues for people with disabilities or the procedures for converting print or electronic material in accessible formats. Furthermore, it does not intend to analyse the disabilities in detail or adaptive technologies in technical depth.

Στις δεκαετίες του 1950?1970 τα κινήματα υπέρ των αστικών δικαιωμάτων έφεραν την έννοια και την ταυτότητα της αναπηρίας στο προσκήνιο, ανάλογα με αυτή της εθνικής (π.χ. μετανάστες) ή φυλετικής ταυτότητας (π.χ. μαύροι). Τα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) άρχισαν να συγκεντρώνουν το διεπιστημονικό ενδιαφέρον τη δεκαετία του 1960 και έκτοτε αποτελούν ένα σοβαρό κοινωνικό θέμα. Παρόλο όμως που τα ΑμεΑ αποτελούν την μειονοτική εκείνη ομάδα με τον μεγαλύτερο αριθμό μελών και τις περισσότερες ανάγκες, έχουν διαφύγει της προσοχής των βιβλιοθηκών (Church et al., 2000). Η ιστορία των υπηρεσιών βιβλιοθηκών για τα ΑμεΑ είναι πρόσφατη και συγκριτικά σύντομη και επιπλέον, η σχέση της βιβλιοθήκης με τα ΑμεΑ προβληματική. Το αποτέλεσμα είναι τα ΑμεΑ να υπο?εκπροσωπούνται στο χώρο των βιβλιοθηκών και οι τελευταίες να αποτελούν “terra Incognita” και χώρο άβατο για αυτά λόγω αρχιτεκτονικών, φυσικών, οικονομικών και πάσης φύσεως εμποδίων. Παρόλο που στη σημερινή, ραγδαία αναπτυσσόμενη Κοινωνία της Πληροφορίας (ΚτΠ) η σημασία και η αναγκαιότητα της πληροφορίας, ως κοινωνικό και οικονομικό αγαθό, είναι διάχυτη, οι βιβλιοθήκες εξακολουθούν να εστιάζουν στους σωματικά ακέραιους χρήστες και η πλειονότητα των ΑμεΑ στηρίζεται στους εαυτούς τους και στη φιλανθρωπία για κάτι τόσο ουσιαστικό όσο το διάβασμα και γενικότερα η πληροφόρηση. Σίγουρα η στάση αυτή των βιβλιοθηκών οφείλεται και επηρεάζεται από τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία έχει αντιμετωπίσει ιστορικά τα ΑμεΑ και από την άγνοια για τις φυσικές και συναισθηματικές πτυχές των ποικίλων αναπηριών. Σημαντικοί επίσης λόγοι είναι η έλλειψη στοχευμένης χρηματοδότησης για την προσαρμογή των βιβλιοθηκών στις ανάγκες των ΑμεΑ, για ειδικό εξοπλισμό και για την παραγωγή υλικού στις κατάλληλες για τα ΑμεΑ διατάξεις, η ανεπαρκής επιμόρφωση των βιβλιοθηκονόμων καθώς και η ατελής συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Ένας άλλος λόγος είναι επίσης η σχετικά αργή εισαγωγή των σύγχρονων τεχνολογιών πληροφορικής στις βιβλιοθήκες και οι ήδη διαμορφωμένες συνειδήσεις και συμπεριφορές στους κόλπους της επαγγελματικής κοινότητας των βιβλιοθηκονόμων. Αν και την τελευταία δεκαετία έχει υπάρξει δραστηριοποίηση, θέσπιση καταλυτικών νομοθετημάτων στο χώρο της αναπηρίας, διεύρυνση (diversity) των χρηστών και έξαρση της ερευνητικής δραστηριότητας όσον αφορά τις βιβλιοθήκες και τα ΑμεΑ, ο χώρος παρουσιάζει ακόμη πολλές ελλείψεις, αδυναμίες και εμπόδια, χωρίς να έχει σημειώσει σημαντική βελτίωση σε ζητήματα κοινής πρακτικής. Μια γενική διαπίστωση με την οποία ήρθε αντιμέτωπη η παρούσα εργασία είναι η πασιφανής εστίαση του ενδιαφέροντος της βιβλιογραφίας, των βιβλιοθηκών, των υπηρεσιών τους, των ερευνητικών προγραμμάτων, κ.ά. στα άτομα με αναπηρία όρασης και λιγότερο σε άλλες ομάδες ΑμεΑ. Αυτό συμβαίνει επειδή οι βιβλιοθήκες δίνουν έμφαση στα βιβλία και την ανάγνωση, μια διαδικασία που απαιτεί την αίσθηση της όρασης και επειδή η αναπηρία όρασης παρουσιάζει τις μεγαλύτερες προκλήσεις προσβασιμότητας.