Η δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1936-1944 και ο ρόλος του "συνδικαλιστικού κινήματος" των δημοσίων υπαλλήλων στην εθνική αντίσταση: η περίπτωση του Εθνικού Τυπογραφείου

Abstract

The present doctoral thesis focuses on the 1936-1944 period, a period which concentrates three different forms of "state of emergency": dictatorship-war-occupation. It focuses on studying the mode of operation and organization of public administration, as well as the working status of public servants, analyzing specifically the examples of public Nursing Institutions, Public Education, Public Banks and the Telephone, Post and Telegraph Service (T.T.T.).It investigates the role of the public servants’ trade union movement in the national resistance, the circumstances under what it evolved and presents the most important stations of their resistance action with reference to the specific cases of teachers, bank workers, professors and university workers, hospital workers, museum archaeologists, fire brigade and police officers. Finally, it examines the example of the National Printing Office. The method used in this doctoral thesis followed is bibliographic research and primary material research. Its main conclusions regarding public administration are that, during the period 1936-1944, it was characterized by over-concentration, centralization of responsibilities and powers, authoritarianism and absolute central control of all processes, lack of legalization, abolition of the separation of powers, emphasis on the sector of public safety. The state apparatus adapted, in general, very quickly, to the new emergency situations, and the public administration proved unable to commit to its role. As far as civil servants are concerned, there was no uniform civil service code, uniform salary list, nor qualification list. That is to say, there was no codified system of operational provisions of the public administration, neither in terms of its structures, nor in terms of the human resources that staffed it. Regarding their resistance action, during the period of the dictatorship and during the first period of the first occupying government, the majority of them adapted to the new state of emergency and performed their official duty within the boundaries of submission. However, with the outbreak of the food problem and the great strike of employees in April 1942, the civil servants entered into resistance action. Finally, the study of the case of the National Printing Office confirms all the above conclusions.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή ερευνά την περίοδο 1936-1944, μια περίοδος που συμπυκνώνει τρεις διαφορετικές μορφές «εκτάκτου καταστάσεως»: δικτατορία- πόλεμο- κατοχή. Εστιάζει στη μελέτη του τρόπου λειτουργίας και οργάνωσης της δημόσιας διοίκησης, καθώς και του εργασιακού καθεστώτος των δημοσίων υπαλλήλων, με ανάλυση των συγκεκριμένων παραδειγμάτων των δημόσιων Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων, της δημόσιας εκπαίδευσης, των δημόσιων Τραπεζών και της Υπηρεσίας Τηλεφωνίας, Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων (Τ.Τ.Τ.). Ερευνά το ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος των δημοσίων υπαλλήλων στην εθνική αντίσταση, το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε και παραθέτει τους σημαντικότερους σταθμούς της αντιστασιακής τους δράσης με αναφορά στις συγκεκριμένες περιπτώσεις των εκπαιδευτικών, των εργαζομένων στις Τράπεζες, των καθηγητών και των εργαζομένων στα Πανεπιστήμια, των εργαζομένων στα Νοσοκομεία, των Αρχαιολόγων των Μουσείων, της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας. Τέλος, εξετάζει το παράδειγμα του Εθνικού Τυπογραφείου. Η μέθοδος που ακολουθεί ήταν αυτή της βιβλιογραφικής έρευνας και της έρευνας σε πρωτογενές υλικό.Τα βασικά συμπεράσματά της όσον αφορά στη δημόσια διοίκηση, είναι ότι, κατά την περίοδο 1936-1944, χαρακτηριζόταν από υπερσυγκέντρωση, συγκεντρωτισμό αρμοδιοτήτων και εξουσιών, αυταρχισμό και απόλυτο κεντρικό έλεγχο όλων των διαδικασιών, έλλειψη νομιμοποίησης, κατάργηση της διάκρισης των εξουσιών, έμφαση στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας. Ο κρατικός μηχανισμός προσαρμόστηκε, σε γενικές γραμμές, στις νέες έκτακτες καταστάσεις και μάλιστα πολύ γρήγορα και η δημόσια διοίκηση αποδείχθηκε κενή περιεχομένου. Όσον αφορά στους δημοσίους υπαλλήλους δεν υπήρχε ενιαίος δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας, ενιαίο μισθολόγιο, ούτε προσοντολόγιο. Δεν υπήρχε, δηλαδή, ένα κωδικοποιημένο σύστημα διατάξεων λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, ούτε ως προς τις δομές της, ούτε ως προς το ανθρώπινο δυναμικό που την στελέχωνε. Όσον αφορά στην αντιστασιακή τους δράση, κατά την περίοδο της δικτατορίας και κατά το πρώτο διάστημα της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης, στην πλειοψηφία τους προσαρμόστηκαν στη νέα έκτακτη κατάσταση και επιτελούσαν το υπηρεσιακό τους καθήκον στα όρια της υποταγής. Με το ξέσπασμα, όμως, του επισιτιστικού προβλήματος και τη μεγάλη απεργία των τριτατικών υπαλλήλων τον Απρίλιο του 1942, οι δημόσιοι υπάλληλοι μπήκαν στην αντιστασιακή δράση και έδωσαν πολύ σοβαρούς αγώνες. Τέλος η μελέτη της περίπτωσης του Εθνικού Τυπογραφείου επιβεβαιώνει όλα τα παραπάνω συμπεράσματα.