Από το δάσκαλο στον επιθεωρητή: η περίπτωση του Β. Παπαγεωργίου (1914-1949)

Abstract

Στην παρούσα διατριβή το ερευνητικό αντικείμενο εντοπίζεται στην ανάλυση και κατανόηση των σχέσεων που συνδέουν τη διαμόρφωση, χάραξη με την έκταση και το βαθμό εφαρμογής της κρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής σε μια ορισμένη χρονική περίοδο στην Ελλάδα (1914-1949). Τοποθετείται, ερευνητικά, στο αντίποδα των έως τώρα σχετικών δημοσιευμάτων, μια και στοχεύει να δείξει ιστορικά και με βάση ανέκδοτο αρχειακό υλικό, τις συγκεκριμένες σχέσεις ανάμεσα στη διαμόρφωση και την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όπως αυτές οι σχέσεις διαμεσολαβήθηκαν με τις πρακτικές ενός επιθεωρητή (Β. Παπαγεωργίου), τη χρονική περίοδο (1914-1949). Η μέθοδος έρευνας είναι ιστορική, γιατί εξετάζει τη συμβολή της επιθεώρησης στην εφαρμογή μιας ορισμένης εκπαιδευτικής πολιτικής, μια συγκρεκριμένη ιστορική περίοδο. Η επεξεργασία του αρχειακού υλικού έγινε με την τεχνική της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη. Το «πρώτο μέρος» περιλαμβάνει την «εισαγωγή», η οποία εξειδικεύεται στην αναλυτική παρουσίαση της προβληματικής και στη διατύπωση των ερευνητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων. Το «δεύτερο μέρος» περιλαμβάνει, ως παρουσίαση και ανάλυση των ερευνητικών δεδομένων τρία κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η διδασκαλική και παράλληλη δράση του Β. Παπαγεωργίου. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η πολιτική και εκπαιδευτική συγκυρία του 1914, για να εξηγηθεί το κίνητρο της συμμετοχής του Β. Παπαγεωργίου στο διαγωνισμό για την επιλογή επιθεωρητών καθώς επίσης και τα κοινά χαρακτηριστικά των υποψήφιων δασκάλων που συμμετείχαν. Το τρίτο κεφάλαιο – αποτελούμενο από (4) τέσσερα διακριτά υποκεφάλαια, με βάση μια ορισμένη περιοδολόγηση – παρουσιάζει την επιθεωρητική δράση του Β. Παπαγεωργίου. Το «τρίτο μέρος» περιλαμβάνει την «την ερμηνεία των δεδομένων», στο οποίο παρέχεται μια συγκριτική ανάγνωση του συνόλου των δεδομένων, με βάση την οποία επαληθεύονται οι ερευνητικές υποθέσεις. Η επιβεβαίωση των υποθέσεων οδήγησε στην εξαγωγή μερικών γενικών συμπερασμάτων, τα οποία συνοπτικά ήταν τα εξής: 1. Το θεσμικό πλαίσιο για την επιθεώρηση αποτελεί, συν τοις άλλοις, κρατική επιλογή, σύμφωνη με τις πολιτικές και κοινωνικές προτεραιότητες για την διοικητική λειτουργία του σχολείου. 2. Η άσκηση επιθεώρησης κινείται εντός των ορίων της κρατικής εκπαιδευτικής πολιτικής. 3. Τα περιθώρια σχετικής αυτονομίας των επιθεωρητών συνδέονται με μεταβολές στην συγκυρία, και 4. Ο επιθεωρητικός έλεγχος συμβάλει στη διάδοση και νομιμοποίηση της κυρίαρχης εκπαιδευτικής ιδεολογίας.