Αγχώδεις διαταραχές παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες: εκπαιδευτικές πολιτικές και ο ρόλος της σχολικής διοίκησης στην αντιμετώπισή τους

Abstract

ABSTRACT INTRODUCTION: Stress and anxiety disorders are very common in children and adolescents with learning difficulties, affecting their educational experiences and their broader well-being. Managing the stress of these children/adolescents is a challenge for teachers and the role of school administrators in handling students' mental health issues is critical. OBJECTIVE: To explore the challenges faced by school teachers in relation to learning disabilities (LD) of secondary school students, to determine the role of school administration in managing anxiety disorders in this population, and to present and evaluate the effectiveness of psychological support programs for adolescents, in the school setting. MATERIAL-METHOD: It is a mixed methodology study (quantitative, qualitative approach and review). The systematic literature review included a thorough search of 4 databases (ERIC, PsycINFO, Pubmed and PsycARTICLES) from the January 1990 to February 2024, using keywords such as: secondary education, teacher readiness, learning difficulties, anxiety, school counseling, educational program. The primary research included the administration of electronic questionnaires to 900 secondary school teachers in the prefecture of Serres, while the qualitative research included semi-structured interviews with 9 teachers who teach in 9 schools in the prefecture, where student inclusion classes are held. Descriptive and inferential statistical tests were used for the statistical analysis using IBM SPSS 25.0, while for the qualitative research the method of thematic analysis was applied. RESULTS: The systematic literature review identified 28 relevant studies, which indicated that programs targeted to the needs of secondary school children with MD and anxiety disorders are more effective in reducing children's negative symptomatology and furthermore, organized and integrated in-school intervention programs for these children seemed to be an important tool for improving their quality of life. The quantitative study showed various correlations of qualifications, experience and gender on teachers' activity and development perspectives, and highlighted the importance of specialized knowledge and experience in managing the needs of students with MD and anxiety disorders. The majority argued that these students in secondary education have learning gaps, mainly due to their untimely diagnosis. More years of experience in special education was found to be associated with an increase in the learning disability awareness score and with the adaptation of the curriculum to the educational needs of the students. The number of years of experience in general education was also associated with an increase in the score for the implementation of EU legislation on equal opportunities in the education of students with MD by the Greek education system. In the qualitative study, it was revealed that the majority of the participating teachers acknowledged the emotional challenges faced by students with DM, such as anxiety, irritability, restlessness, concentration disorders during lessons, and refusal to participate in common school activities in order to avoid comparison with other students, which seems to lead to social withdrawal. The challenges faced by teachers who administer classes with children with MD are linked both to the parents of these children, but especially to their colleagues in the general school and those who teach in the Inclusion Departments. The role of the headteacher appeared to be pivotal and is perceived as a driving force, guiding teachers towards coherent efforts and personal/professional development beyond the classroom boundaries. CONCLUSIONS: The present study illuminated the complicated relationship between anxiety disorders and learning difficulties in adolescents, and identified the critical role of school administration, especially the school principal, in creating a supportive environment for both children and school teachers through motivation and training. The findings provided rich insights for implementing effective strategies, collaborative approaches and professional development initiatives for teachers, which become essential for the holistic well-being of students. Index Words: Anxiety disorders, learning difficulties, child anxiety, special education, school administration

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Το στρες και οι αγχώδεις διαταραχές απαντώνται πολύ συχνά σε παιδιά και εφήβους με μαθησιακές δυσκολίες, επηρεάζοντας τις εκπαιδευτικές τους εμπειρίες και τη γενικότερη ευημερία τους. Η διαχείριση του άγχους αυτών των παιδιών/εφήβων αποτελεί πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς και ο ρόλος της σχολικής διοίκησης στη διαχείριση των θεμάτων ψυχικής υγείας των μαθητών είναι κρίσιμος. ΣΚΟΠΟΣ: Να διερευνηθούν οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο σε σχέση με τις μαθησιακές δυσκολίες (ΜΔ) των μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, να προσδιοριστεί ο ρόλος της σχολικής διοίκησης στη διαχείριση των αγχωδών διαταραχών στο συγκεκριμένο πληθυσμό, καθώς και να παρουσιαστεί και αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα προγραμμάτων ψυχολογικής στήριξης των εφήβων, στο χώρο του σχολείου. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Πρόκειται για μια μελέτη μικτής μεθοδολογίας (ποσοτική, ποιοτική προσέγγιση και ανασκόπηση). Η συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση περιελάμβανε ενδελεχή αναζήτηση σε 4 βάσεις δεδομένων (ERIC, PsycINFO, Pubmed και PsycARTICLES) από το Ιανουάριο 1990 έως το Φεβρουάριο 2024, χρησιμοποιώντας λέξεις-κλειδιά όπως: δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ετοιμότητα εκπαιδευτικών, μαθησιακές δυσκολίες, άγχος, σχολική συμβουλευτική, εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η πρωτογενής έρευνα περιελάμβανε τη χορήγηση ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων σε 900 εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Νομού Σερρών, ενώ η ποιοτική έρευνα περιελάμβανε ημιδομημένες συνεντεύξεις 9 εκπαιδευτικών που διδάσκουν στα 9 σχολεία του Νομού, στα οποία λειτουργούν τμήματα ένταξης μαθητών. Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν περιγραφικές και επαγωγικές στατιστικές δοκιμασίες με τη χρήση του IBM SPSS 25.0, ενώ για την ποιοτική έρευνα αξιοποιήθηκε η μέθοδος της θεματικής ανάλυσης. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Από τη συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπηση εντοπίστηκαν 28 σχετικές μελέτες, οι οποίες έδειξαν ότι τα στοχευμένα προγράμματα στις ανάγκες των παιδιών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με ΜΔ και αγχώδεις διαταραχές, είναι πιο αποτελεσματικά στη μείωση της αρνητικής συμπτωματολογίας των παιδιών και επιπλέον, τα οργανωμένα και ολοκληρωμένα προγράμματα παρέμβασης εντός του σχολείου για αυτά τα παιδιά φάνηκαν να μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Η ποσοτική μελέτη έδειξε διάφορες συσχετίσεις των προσόντων, της εμπειρίας και του φύλου στις προοπτικές δραστηριοτήτων και εξέλιξης των εκπαιδευτικών, ενώ ανέδειξαν τη σημασία της εξειδικευμένης γνώσης και εμπειρίας στη διαχείριση των αναγκών των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες και αγχώδεις διαταραχές. Η πλειοψηφία υποστήριξε ότι αυτοί οι µαθητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν μαθησιακά κενά, που οφείλονται κυρίως στη μη έγκαιρη διάγνωσή τους. Η αύξηση των ετών προϋπηρεσίας στην ειδική εκπαίδευση βρέθηκε να σχετίζεται με την αύξηση της βαθμολογίας ενημέρωσης για τις μαθησιακές δυσκολίες και με την προσαρµογή του αναλυτικού προγράμματος στις εκπαιδευτικές ανάγκες των µαθητών. Η αύξηση των ετών προϋπηρεσίας στη γενική εκπαίδευση σχετίζονταν επίσης, με αύξηση της βαθμολογίας εφαρμογής της νομοθεσίας της Ε.Ε. για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση µαθητών µε ΕΜ∆ από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στην ποιοτική έρευνα, διαπιστώθηκε ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών, αναγνώρισε τις συναισθηματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με ΜΔ, όπως άγχος ευερεθιστότητα, ανησυχία, διαταραχές στη συγκέντρωση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, καθώς και άρνηση συμμετοχής σε κοινές σχολικές δραστηριότητες, ώστε να αποφύγουν τη σύγκριση με τους άλλους μαθητές, γεγονός που φαίνεται να τους οδηγεί σε κοινωνική απόσυρση. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί που διαχειρίζονται τάξεις με παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες συνδέονται, τόσο με τους γονείς αυτών των παιδιών, αλλά κυρίως με τους συναδέλφους του γενικού σχολείου, αλλά και αυτών που διδάσκουν στα Τμήματα Ένταξης. Ο ρόλος του διευθυντή φάνηκε να είναι κομβικός και γίνεται αντιληπτός ως μία κινητήρια δύναμη, που καθοδηγεί τους εκπαιδευτικούς προς συνεκτικές προσπάθειες και προσωπική/επαγγελματική ανάπτυξη, πέρα από τα όρια της σχολικής τάξης. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η παρούσα μελέτη διαφώτισε τη σύνθετη σχέση μεταξύ των αγχωδών διαταραχών και των μαθησιακών δυσκολιών στους εφήβους, ενώ προσδιόρισε τον κρίσιμο ρόλο της σχολικής διοίκησης, ιδίως του διευθυντή του σχολείου, στη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, μέσω της παρακίνησης και της επιμόρφωσης. Τα ευρήματα προσέφεραν πλούσιες πληροφορίες για την εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών, προσεγγίσεων συνεργασίας και πρωτοβουλιών επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, που καθίστανται απαραίτητες για την ολιστική ευημερία των μαθητών.