Νέοι αγρότες: μία ανθρωπολογική προσέγγιση

Abstract

This thesis highlights the role of informal education institutions in rurality and how these institutions implement hyper-local, European, rural policies in an effort to shape rurality. At the same time, the active negotiation role of these educational practices at the local level is emphasized. The main research took place in Kerasia (alias), a semi-mountainous village in northern Pieria and lasted from February to December 2017. Kerasia is a short distance away from Thessaloniki and Katerini. Its population is approximately 2,500 inhabitants and most of them are locals. The main occupation of the inhabitants is agriculture, specifically, they produce cherries and tobacco. The method used was fieldwork with systematic participant observation. Although it began as an ethnography of young people engaging with the primary production sector to withstand and overcome the crisis, the fieldwork highlighted other equally important issues, which resulted in the original question being revised and reformulated several times. Did the country's youth really believe that agriculture could provide a way out of the crisis? Could the repurposing of the countryside be the result of a protracted process that we are only now perceiving? How do the European Support and Training Programs for Young Farmers shape the perception of rurality? In particular, the starting point of the thesis is the assumption that rurality is a process that does not only entail agricultural work but the entire life of an individual. The thesis studies firstly how the active subjects are involved with agriculture throughout their life and secondly, how modern farmers, even in the case of crises or structural changes, develop strategies not only of the "weapons of the weak" type, but also ones that allow them to determine structures. These strategies are visible in the overall revision of their way of life, but also through small daily actions that may seem insignificant, but once they are integrated into the cultural and social context, they acquire political dimensions. Also of particular interest are the cracks in the dominant image of rural areas created by the narratives and actions of the informants. Finally, another element that emerged from the field research was that agricultural policies, as implemented mainly through the "Young Farmers" program, transform existing social structures by creating new networks between the beneficiaries and the agencies involved in the implementation of these programs.

Η παρούσα διατριβή αναδεικνύει τον ρόλο των θεσμών άτυπης εκπαίδευσης στην αγροτικότητα και πώς αυτοί οι θεσμοί υλοποιούν υπερτοπικές, ευρωπαϊκές, αγροτικές πολιτικές σε μια προσπάθεια διαμόρφωσης της αγροτικότητας. Ταυτόχρονα, τονίζεται ο ενεργητικός ρόλος διαπραγμάτευσης στο τοπικό επίπεδο αυτών των εκπαιδευτικών πρακτικών. Η βασική έρευνα πραγματοποιήθηκε στον Κερασιά (ψευδώνυμο), Πιερίας και διήρκησε από τον Φεβρουάριο έως τον Δεκέμβριο του 2017. Η Κερασιά είναι ένα ημιορεινό χωριό στη βόρεια Πιερία. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Θεσσαλονίκη και την Κατερίνη. Ο πληθυσμός του είναι περίπου 2.500 κάτοικοι. Οι περισσότεροι ντόπιοι. Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία και συγκεκριμένα τα κεράσια και τα καπνά. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν η επιτόπια έρευνα με συστηματική και σε βάθος αυτοπρόσωπη, συμμετοχική παρατήρηση. Η παρούσα διατριβή αν και ξεκίνησε ως μια εθνογραφία για την ενασχόληση των νέων με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής ως διέξοδο στην κρίση, η έρευνα πεδίου ανέδειξε κι άλλα ζητήματα εξίσου σημαντικά με αποτέλεσμα το αρχικό ερώτημα να αναθεωρηθεί και να αναδιατυπωθεί πολλές φορές. Ο νεανικός πληθυσμός της χώρας είδε στον αγροτικό χώρο μια διέξοδο από την κρίση; Μήπως η επανεργοποίηση της υπαίθρου μπορεί να ήταν το αποτέλεσμα μιας μακρόσυρτης διαδικασίας που εμείς τώρα αντιληφθήκαμε; Πώς τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Στήριξης και Κατάρτισης Νέων Αγροτών διαμορφώνουν την αντίληψη περί αγροτικόητας; Ειδικότερα, η διατριβή εκκινώντας από την παραδοχή ότι η αγροτικότητα είναι μια διαδικασία που δεν αφορά μόνο της γεωργικές εργασίας, αλλά όλο το βίο του ατόμου, μελετά πρώτον, πώς τα δρώντα υποκείμενα εμπλέκονται σ’ αυτήν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και δεύτερον, πώς οι σύγχρονοι αγρότες και αγρότισσες ακόμη και σε περιπτώσεις κρίσεων ή διαρθρωτικών αλλαγών, συγκροτούν στρατηγικές όχι μόνο «όπλων των αδυνάτων», αλλά καθορισμού των δομών. Οι στρατηγικές αυτές είναι ορατές στη συνολική αναθεώρηση του τρόπου ζωής τους, αλλά και μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις που αν και φαίνονται ασήμαντες όταν τις εντάξει κανείς στο πολιτισμικό και κοινωνικό συγκείμενο αποκτούν πολιτικές διαστάσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, οι ρωγμές στην κυρίαρχη εικόνα για τον αγροτικό χώρο που δημιούργησαν οι αφηγήσεις και η δράση των πληροφορητών. Τέλος, ένα ακόμη στοιχείο που αναδείχθηκε μέσα από την επιτόπια έρευνα ήταν ότι οι αγροτικές πολιτικές με τον τρόπο που εφαρμόζονται, κυρίως μέσα από το πρόγραμμα των «Νέων Αγροτών», μετασχηματίζουν τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές δημιουργώντας νέα δίκτυα μεταξύ των ωφελούμενων και των φορέων που εμπλέκονται στην υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων.