Αυτοστιγματισμός και έτερο-στιγματισμός μεταξύ ατόμων με ψυχική νόσο και η σχέση τους με την αυτοφροντίδα

Abstract

Introduction: The definition of stigma highlights how stereotypes, prejudices and labeling, due to a specific characteristic, lead certain categories of people to the margins. Despite the progress of science and the evolution of society, stigma, marginalization and social exclusion still exist as phenomena to this day. Mental illness is intertwined with concepts such as disability, aggression and dangerousness. In this way, arbitrary assessments are created which cultivate prejudices and stereotypes and ultimately stigmatize individuals. The stigma of mental illness falls into two categories. The first refers to the public and social stigma, from society 's point of view towards people with mental illness. The second concerns self-stigma the stereotypes, prejudices and discrimination experienced and internalized by people with a mental illness. High levels of self-stigma are associated with low levels of self-esteem, functioning, and overall quality of life. They also make adherence to treatment, rehabilitation, independent living and socialization difficult. Lack of knowledge and inability to understand mental illness are some of the characteristics that contribute to the perpetuation of stigma and its consequences. Objectives: The main purpose of the present study was to investigate the association of self-stigma levels of functioning and self-care with attitudes, perceptions and the desire or not for social distance towards other people with mental illness. The individual objectives were: 1. Exploring the views and attitudes of mentally ill patients in relation to other patients with the same or similar mental health problem through social distance. 2. Correlation of participants' demographic characteristics, level of functioning with internalized stigma, stigmatization toward other mentally ill patients, and social distance. 3. The investigation of self-stigma, functionality and psychiatric diagnosis with the self-care actions of the mentally ill. Methods: The target population of the study was people with mental illness, absence of active psychopathology and an average age of 48.2 years, in three Psychiatric public hospitals of Attica and their psychosocial rehabilitation units. In Aeginetio N= 66, Dafni N=49 and Dromokaitio N=49. For data collection, the demographic information questionnaire, the Self-Care Assessment Scale-Revised (ASAS-R), the self-stigma assessment scale (ISMI), the social distance scale (SDS), the questionnaire of attitudes towards severe mental illness were used (ASMI) and the WHODAS 2.0 disability rating scale. Results: A higher score on the Total Disability Scale found to be associated with lack of self-care ability. Fewer stereotypes, greater optimism, and better coping with mental illness were associated with greater self-care power. Greater desire for social distance, fewer temporary and permanent relationships or trusting relationships with other people with mental illness, was associated with less self-care power and effort. Work profile, self-stigma has a significant effect on motor ability. Also, those who lived alone had worse coping with mental illness, compared to those who lived with family, friends or in institutions. Greater discrimination was associated with understanding more negative perceptions about mental illness. Increased stereotyping is associated with a greater desire for distance from trusting relationships with people with mental illness. Conclusions: Stigma and self-stigma are indisputable factors of reduced functioning and self-care for people who experience mental difficulties. However, as shown by the present study, the impact of the disease and stigma leads individuals to reproduce negative attitudes and perceptions of other individuals with the same or different psychiatric diagnostic category, perpetuating the vicious cycle of reproduction of social exclusion. Negative attitudes and perceptions towards mental illness, as well as the desire for social distance, from people with a psychiatric diagnosis themselves were observed in cases where there was low functioning and increased internalized stigma. Even for the people whose diagnosis was schizophrenia, seem to reproduce the image of an incompetent, unworthy and untrustworthy person, who has no possibility of recovery or person particularly dangerous to others. These deficits come because of not being involved by the social context and the insufficient psychoeducation of these individuals regarding the disease and its treatment.

Εισαγωγή: Ο ορισμός του στιγματισμού, χρησιμοποιείται για να αναδείξει πως τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και η ετικετοποίηση, εξαιτίας ενός συγκεκριμένου χαρακτηριστικού, οδηγούν ορισμένες κατηγορίες ατόμων, στο περιθώριο. Παρόλη την πρόοδο της επιστήμης και την εξέλιξη της κοινωνίας, το στίγμα, η περιθωριοποίηση και ο κοινωνικός αποκλεισμός εξακολουθούν να υφίστανται σαν φαινόμενα μέχρι τις μέρες μας. Οι ψυχικές νόσοι είναι συνυφασμένες με έννοιες όπως η αναπηρία, η επιθετικότητα και η επικινδυνότητα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται αυθαίρετες εκτιμήσεις οι οποίες καλλιεργούν προκαταλήψεις και στερεότυπα και εν τέλει στιγματίζουν τα άτομα. Το στίγμα της ψυχικής νόσου διακρίνεται σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη, αναφέρεται στο δημόσιο και κοινωνικό στίγμα, από πλευράς του κοινωνικού συνόλου απέναντι στα άτομα με ψυχική ασθένεια. Η δεύτερη, αφορά στο αυτοστίγμα, δηλαδή στα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις που βιώνουν και εσωτερικεύουν τα ίδια τα άτομα με κάποια ψυχική νόσο. Υψηλά επίπεδα αυτοστιγματισμού σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, λειτουργικότητας και ποιότητας ζωής συνολικά. Επίσης, δυσχεραίνουν την συμμόρφωση στη θεραπεία, την επαγγελματική αποκατάσταση, την αυτόνομη διαβίωση και την κοινωνικοποίηση. Η έλλειψη γνώσεων και η αδυναμία κατανόησης της ψυχική νόσου είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που συμβάλλουν στη διαιώνιση του στιγματισμού και των συνεπειών του. Σκοπός: Ο κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της συσχέτισης του αυτοστιγματισμού των επιπέδων λειτουργικότητας και αυτοφροντίδας με τις στάσεις, τις αντιλήψεις και την επιθυμία ή όχι για κοινωνική απόσταση απέναντι σε άλλα άτομα με ψυχικές νόσους. Οι επιμέρους στόχοι ήταν: 1. Διερεύνηση των απόψεων και των στάσεων των ψυχικά ασθενών σε σχέση με άλλους ασθενείς με ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα ψυχικής υγείας μέσω της κοινωνικής απόστασης. 2. Συσχέτιση των δημογραφικών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων, με το επίπεδο λειτουργικότητας με το εσωτερικευμένο στίγμα, τον στιγματισμό απέναντι σε άλλους ψυχικά ασθενείς και την κοινωνική απόσταση. 3. Τη διερεύνηση του αυτοστιγματισμού, της λειτουργικότητας και της ψυχιατρικής διάγνωσης με τις ενέργειες αυτοφροντίδας των ψυχικά ασθενών. Μέθοδος: Ο πληθυσμός στόχος της μελέτης ήταν άτομα με ψυχική νόσο, απουσία ενεργού ψυχοπαθολογίας και μέσο όρο ηλικίας 48.2 έτη, σε τρία Ψυχιατρικά δημόσια νοσοκομεία της Αττικής και στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης τους. Στο Αιγινήτειο N=66, Δαφνί Ν=49 και Δρομοκαΐτειο Ν=49. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν το ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων, η Κλίμακα αξιολόγησης της Αυτοφροντίδας – Αναθεωρημένη (ASAS-R), η κλίμακα εκτίμησης του αυτοστιγματισμού (ISMI), η κλίμακα της κοινωνικής απόστασης (SDS), τo ερωτηματολόγιο στάσεων απέναντι στη σοβαρή ψυχική νόσο (ASMI) και την κλίμακα αξιολόγησης της αναπηρίας WHODAS 2.0. Αποτελέσματα: Μεγαλύτερο σκορ στη συνολική κλίμακα αναπηρίας, βρέθηκε να σχετίζεται με περισσότερη έλλειψη ικανότητας αυτοφροντίδας. Λιγότερες στερεοτυπικές αντιλήψεις, μεγαλύτερη αισιοδοξία και καλύτερη αντιμετώπιση των ψυχικών νόσων συνεπάγονταν μεγαλύτερη δύναμη αυτοφροντίδας. Μεγαλύτερη επιθυμία για κοινωνική απόσταση, δηλαδή λιγότερες προσωρινές και μόνιμες σχέσεις ή σχέσεις εμπιστοσύνης με άλλα άτομα με ψυχική νόσο συνεπάγονταν και μικρότερη δύναμη και προσπάθεια αυτοφροντίδας. Το εργασιακό προφίλ, ο αυτοστιγματισμός έχει σημαντική επίδραση στην κινητική ικανότητα. Επίσης, όσοι ζούσαν μόνοι τους είχαν χειρότερη αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου, συγκριτικά με όσους ζούσαν με οικογένεια, φίλους ή σε δομές. Οι μεγαλύτερες διακρίσεις σχετίζονταν με κατανόηση περισσότερων αρνητικών αντιλήψεων σχετικά με την ψυχική νόσο. Οι αυξημένες στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετίζονται με μεγαλύτερη επιθυμία για απόσταση από σχέσεις εμπιστοσύνης με άτομα με ψυχική νόσο. Συμπεράσματα: Ο στιγματισμός και ο αυτοστιγματισμός αποτελούν αδιαμφισβήτητους παράγοντες μειωμένης λειτουργικότητας και αυτοφροντίδας για τα άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες. Όπως φάνηκε όμως και από την παρούσα μελέτη, ο αντίκτυπος της νόσου και του στιγματισμού, οδηγεί τα άτομα στο να αναπαράγουν αρνητικές στάσεις και αντιλήψεις για άλλα άτομα με την ίδια ή διαφορετική ψυχιατρική διαγνωστική κατηγορία, διαιωνίζοντας το φαύλο κύκλου της αναπαραγωγής του κοινωνικού αποκλεισμού. Οι αρνητικές στάσεις και αντιλήψεις απέναντι στην ψυχική νόσο, όπως και η επιθυμία για κοινωνική απόσταση, από τα ίδια τα άτομα με ψυχιατρική διάγνωση παρατηρήθηκε σε περιπτώσεις που υπήρξε χαμηλή λειτουργικότητα και αυξημένο εσωτερικευμένο στίγμα. Ακόμη και για τα ίδια τα άτομα που με τη διάγνωση της σχιζοφρένειας, φαίνεται να αναπαράγουν την εικόνα ενός ανίκανου, ανάξιου και μη έμπιστου ατόμου, το οποίο δεν έχει δυνατότητες ανάκαμψης και σε πολλές περιπτώσεις ενός ατόμου ιδιαίτερα επικίνδυνου για τους υπόλοιπους. Τα ελλείμματα αυτά έρχονται ως απότοκο της μη εμπερίεξης από το κοινωνικό πλαίσιο και της ελλιπούς ψυχοεκπαίδευσης των ατόμων αυτών σχετικά με την ασθένεια και την αντιμετώπισής της.