Περιβαλλοντικές συγκρούσεις και διακυβέρνηση στον περιαστικό χώρο της Αττικής: μακροσκοπική μελέτη δρώντων υπεράσπισης και πολιτικών για το περιβάλλον (2005-2014)

Abstract

The object of this doctoral research is the global and macroscopic study of the environ-mental conflicts – bigger or smaller – as well as the environmental defense movements within a geographical area and in a specific type of territory, the urban sprawl. We also deal with their role in the formulation and production of environmental policy as well as in the development of environmental consciousness and policy, at the local, regional and national level through the study of environmental defense actors. Through the recording, categorization and analysis of conflicts and environmental defense actors (citizen initiatives, organizations, etc.), as well as their argumentation and strategy, an attempt is made to analyze environmental governance as a product of a process shaped, not only by general historical or structural rules, but by specific local conditions, as well as by specific more complex mechanisms of emergence and development of environmental conflicts. The research is part of the general international research approach of recording, classifying, categorizing and analyzing conflicts at the regional level, taking into account the method developed by the group of researchers of the French-speaking geographical community, under the coordination of the INRA’s research laboratory AgroParisTech, emphasizing the relationship of land use conflicts, with the ecological and environmental movement and public environmental policies. More specifically, we investigate the spatial recording of conflicts related to the environment and land uses, in combination with the categorization and analysis of the actors of the defense of the environment, i.e. ecological organizations, associations and movements. The recording period covers the years from 2005 to 2014, a period in which, on the one hand, there is a simultaneous development of social demands that give particular importance to the defense of the environment and the quality of life, and on the other hand, new environmental defense actors are emerging as well as new environmental challenges. The research extends to the role of environmental protection in the formation of environmental policy, through the study of conflicts from many perspectives such as: (a) the macroscopic study of many diffuse and different cases at the regional level, the study of special emblematic cases, (c) the study of the system of actors shaping the policy and (d) investigating the effects on the environmental policy. Finally, a series of deviations and particularities of environmental governance and environmental protection emerge, in a system of actors that seems to have failed to evolve significantly at a structural level, in the first two decades of the 2000s.

Αντικείμενο της παρούσας διδακτορικής έρευνας είναι η μακροσκοπική μελέτη του συνόλου των – μεγαλύτερων ή μικρότερων- περιβαλλοντικών συγκρούσεων και των κινημάτων υπεράσπισης του περιβάλλοντος μέσα σε ένα γεωγραφικό χώρο και σε ένα συγκεκριμένο τύπο εδαφών, τον περιαστικό. Επίσης, ασχολούμαστε με το ρόλο τους στη διαμόρφωση και στην παραγωγή πολιτικής για το περιβάλλον, καθώς και στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης και πολιτικής σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, μέσω της μελέτης των δρώντων υπεράσπισης του περιβάλλοντος. Μέσα από την καταγραφή, την κατηγοριοποίηση και την ανάλυση των συγκρούσεων και των δρώντων υπεράσπισης του περιβάλλοντος (πρωτοβουλίες πολιτών, οργανώσεις κ.ο.κ.), κα-θώς και της επιχειρηματολογίας τους και της στρατηγικής τους, επιχειρείται να αναλυθεί η περιβαλλοντική διακυβέρνηση ως προϊόν μιας διαδικασίας που δεν διαμορφώνεται μόνο από γενικούς, ιστορικούς ή δομικούς κανόνες, αλλά και από ειδικές τοπικές συνθήκες, καθώς επίσης και από συγκεκριμένους πιο σύνθετους μηχανισμούς εμφάνισης και εξέλιξης των περιβαλλοντικών συγκρούσεων. Η έρευνα εντάσσεται στο γενικότερο διεθνή προβληματισμό καταγραφής, ταξινόμησης, κατηγοριοποίησης και ανάλυσης των συγκρούσεων σε περιφερειακό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τη μέθοδο που έχει αναπτυχθεί από την ομάδα ερευνητών της γαλλόφωνης γεωγραφικής κοινότητας, υπό τον συντονισμό του ερευνητικού εργαστηρίου AgroParis-Tech του INRA, και δίνοντας έμφαση στη σχέση των συγκρούσεων χρήσης γης, με το οικολογικό και περιβαλλοντικό κίνημα και τις δημόσιες πολιτικές για το περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, διερευνάται η χωρική καταγραφή των συγκρούσεων που σχετίζονται με το περιβάλλον και τις χρήσεις γης, σε συνδυασμό με την κατηγοριοποίηση και ανά-λυση των δρώντων της υπεράσπισης του περιβάλλοντος, δηλαδή των οικολογικών οργανώσεων, συλλόγων, κινήσεων και κινημάτων. Η χρονική περίοδος καταγραφής αφορά στην περίοδο από το 2005 έως το 2014, μια περίοδο κατά την οποία αφενός παρατηρείται ταυτόχρονη ανάπτυξη των κοινωνικών αιτημάτων που δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην υπεράσπιση του περιβάλλοντος και στην ποιότητα ζωής και αφετέρου αναδεικνύονται νέοι δρώντες υπεράσπισης περιβάλλοντος και νέες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Η έρευνα επεκτείνεται στο ρόλο της υπεράσπισης του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής, μέσα από τη μελέτη των συγκρούσεων από πολλές οπτικές γωνίες, όπως : (α) τη μακροσκοπική μελέτη πολλών διάχυτων και διαφορετικών περι-πτώσεων σε περιφερειακό επίπεδο, (β) τη μελέτη ειδικών εμβληματικών περιπτώσεων, (γ) τη μελέτη του συστήματος δρώντων διαμόρφωσης της πολιτικής και (δ) τη διερεύνηση των αποτελεσμάτων της περιβαλλοντικής πολιτικής. Τέλος, αναδεικνύονται μια σειρά παρεκκλίσεις και ιδιαιτερότητες της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και της υπεράσπισης του περιβάλλοντος, σε ένα σύστημα δρώντων που φαίνεται να μην έχει καταφέρει να εξελιχθεί σημαντικά σε δομικό επίπεδο κατά τις πρώτες δύο δεκαετίες του 2000.