The development of metabolic syndrome in relation to the cognitive-behavioral model: the role of lifestyle factors and psychological disorders

Abstract

Background/Aim: Cardio-metabolic conditions (i.e., metabolic syndrome (MetS) and cardiovascular diseases (CVDs) are the primary cause of death around the world even though they are often preventable. This thesis proposes that psychological theories, derived from the Cognitive-Behavioural Therapy and the Rational-Emotive Behavioural Therapy (CBT/REBT) models can explain the onset of MetS and CVD, taking into consideration the primary role of their core construct, namely irrational beliefs, directly through neurochemical and biochemical dysregulation, and/or through dysfunctional emotions and behaviours. Therefore, given that cardio-metabolic disorders are extremely complex, the purpose of this thesis is to better explain their development taking irrational beliefs into consideration and specifically, to examine whether MetS could play a mediating role in the potential relationship between irrational beliefs and CVDs. Another goal is to fill current gaps in knowledge and inform future directions for public health, which could eventually include bio-psychosocial interventions for individuals at high risk for cardio-metabolic diseases in first-choice interventions. Material and Methods: 853 participants without a history of CVD [453 men (aged 45±13 years) and 400 women (aged 44±18 years)] from the ATTICA study (2002-2012) underwent psychological evaluations. Detailed biochemical, clinical, and lifestyle evaluations were performed, while participants’ irrational beliefs, anxiety, depression and hostility were assessed using the Irrational Beliefs Inventory (IBI, range 0-88), the Spielberger State-Trait Anxiety Inventory (STAI, score 20-80), the Zung Self-Rating Depression Scale (ZDRS, score 20-80) and the Hostility and Direction of Hostility Questionnaire (HDHQ, score 0-55), respectively. Incidence of CVD was defined according to the International Coding Diseases (ICD)-10 criteria. Univariable and multivariable logistic regression was applied to estimate the risk of developing MetS and CVDs and to control for confounders, as well as stratified logistic regression to detect moderator effects. Results: Mean IBI score was 53±2 in men and 53±3 in women (p=0.88). High IBI was associated with 1.5-times higher odds of developing MetS than low IBI. Additionally, participants with high IBI and high STAI were 96% more likely to develop MetS, compared with those with low IBI and low or high STAI (OR 1.96; 95% CI 1.01, 3.80). IBI score was also positively associated with 10-year CVD risk (HR 1.07, 95%CI 1.04, 1.13), in both men and women. Also, participants with high irrational beliefs and anxiety symptoms had a 138% greater risk of developing CVD during the 10-year follow-up (2.38; 95%CI 1.75, 3.23) as compared to those without anxiety. Preliminary findings from the recent 20-year follow-up revealed that participants with high levels of IBI were at higher risk of developing CVD during a 20-year follow-up period, compared to participants with low endorsement (HR 1.10, 95%CI 1.05 1.14). Lastly, lower education status, MetS, anxiety and depression moderated the relationship between irrational beliefs and CVD risk, whereas dietary habits away from the Mediterranean diet, smoking, hypertension, hypercholesterolemia, T2DM, MetS, C-reactive protein (CRP), interleukin-6 (IL-6) and total antioxidant capacity (TAC) were mediators in the tested relationships. Conclusions: Findings from this thesis advance psychological research in the area of primary and secondary prevention of mental health and cardio-metabolic conditions since they underline the important role of irrational beliefs for the first time in the literature and the need to build new, holistic approaches in order to better understand the inter-relationships between psychological, lifestyle, and biological determinants in CVD risk.

Εισαγωγή/Σκοπός: Τα καρδιο-μεταβολικά νοσήματα (δηλαδή, το μεταβολικό σύνδρομο (ΜετΣ) και τα καρδιαγγειακά νοσήματα (ΚΑΝ) είναι η κύρια αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο, παρόλο που συχνά μπορούν να προληφθούν. Η παρούσα διατριβή προτείνει ότι οι ψυχολογικές θεωρίες που προέρχονται από τα μοντέλα της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας και της Λογικό-θυμικής Συμπεριφορικής Θεραπείας μπορούν να εξηγήσουν την εμφάνιση του ΜετΣ και των ΚΑΝ, λαμβάνοντας υπόψη τον πρωταρχικό ρόλο της βασικής τους δομής, δηλαδή των παράλογων πεποιθήσεων, είτε απευθείας μέσω νευροχημικής και βιοχημικής δυσλειτουργίας είτε μέσω δυσλειτουργικών συναισθημάτων και συμπεριφορών. Δεδομένου ότι οι παραπάνω καρδιο-μεταβολικές καταστάσεις είναι εξαιρετικά περίπλοκες, σκοπός αυτής της διατριβής είναι να διερευνήσει την ανάπτυξή τους, λαμβάνοντας υπόψη τις παράλογες πεποιθήσεις, και συγκεκριμένα, να εξετάσει εάν το ΜΣ θα μπορούσε να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο στην πιθανή σχέση μεταξύ παράλογων πεποιθήσεων και ΚΑΝ. Ένας άλλος στόχος είναι να καλυφθούν τα τρέχοντα κενά στη γνώση και να γνωστοποιηθούν μελλοντικές κατευθύνσεις για τη δημόσια υγεία, οι οποίες θα μπορούσαν τελικά να περιλαμβάνουν βιο-ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις για άτομα υψηλού κινδύνου για καρδιο-μεταβολικά νοσήματα σε παρεμβάσεις εκλογής. Υλικό και Μέθοδοι: 853 συμμετέχοντες χωρίς ιστορικό ΚΑΝ [453 άνδρες (ηλικίας 45±13ετών) και 400 γυναίκες (ηλικίας 44±18 ετών)] που συμμετείχαν στη μελέτη ΑΤΤΙΚΗ, υποβλήθηκαν σε ψυχολογικές αξιολογήσεις και παρακολουθήθηκαν για 10έτη (2002-2012), αποτελούν το δείγμα της παρούσας μελέτης. Πραγματοποιήθηκαν βιοχημικές, κλινικές αξιολογήσεις και καταγραφή του τρόπου ζωής, ενώ οι παράλογες πεποιθήσεις, το άγχος, η κατάθλιψη και η εχθρότητα αξιολογήθηκαν χρησιμοποιώντας το ερωτηματολόγιο αυτό-αναφοράς για τις παράλογες πεποιθήσεις (IBI, εύρος βαθμολογίας 0-88), το ερωτηματολόγιο άγχους του Spielberger (STAI, εύρος βαθμολογίας 20-80), την κλίμακα αυτό-αξιολόγησης της κατάθλιψης τους Zung (ZDRS, εύρος βαθμολογίας 20-80) και το ερωτηματολόγιο εχθρότητας και κατεύθυνσης της εχθρότητας (HDHQ, εύρος βαθμολογίας 0-55), αντίστοιχα. Η επίπτωση των ΚΑΝ ορίστηκε σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Στατιστικής Ταξινόμησης Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας ICD-10. Εφαρμόστηκε μονομεταβλητή και πολυμεταβλητή λογιστική παλινδρόμηση για την εκτίμηση του κινδύνου ανάπτυξης ΜΣ και ΚΑΝ, και για τον έλεγχο συγχυτικών παραγόντων, καθώς και στρωματοποιημένη λογιστική παλινδρόμηση για την ανίχνευση πιθανών τροποποιητών. Αποτελέσματα: Η μέση τιμή IBI ήταν 53±2 για τους άνδρες και 53±3 για τις γυναίκες (p=0,88). Τα υψηλά επίπεδα IBI συσχετίστηκαν με 1,5 φορές περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης ΜΣ, συγκριτικά με τα χαμηλά επίπεδα IBI. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες με υψηλό IBI και υψηλό STAI είχαν 96% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ΜΣ, σε σύγκριση με εκείνους με χαμηλό IBI και χαμηλό ή υψηλό STAI [Σχετικός Λόγος (ΣΛ)= 1,96;95%Διάστημα Εμπιστοσύνης (ΔΕ):(1,01,3,80)]. Η υψηλή βαθμολογία IBI συσχετίστηκε, επίσης, θετικά με το 10-ετή κίνδυνο ΚΑΝ [Σχετικός Κίνδυνος (ΣΚ)=1,07,95%ΔΕ 1,04,1,13)], τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Επίσης, οι συμμετέχοντες με υψηλές παράλογες πεποιθήσεις και συμπτώματα άγχους είχαν 138% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ΚΑΝ κατά τη διάρκεια της 10-ετούς παρακολούθησης (ΣΚ 2,38, 95%ΔΕ 1,75,3,23) σε σύγκριση με εκείνους χωρίς άγχος. Επιπρόσθετα, προκαταρκτικά ευρήματα από την πρόσφατη 20-ετή παρακολούθηση αποκάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες με υψηλά επίπεδα IBI διέτρεχαν επίσης υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ΚΑΝ κατά τη διάρκεια περιόδου παρακολούθησης 20ετών (2002-2022), σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες με χαμηλά επίπεδα (ΣΚ 1,10, 95%ΔΕ 1,05 1.14). Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, το άγχος και η κατάθλιψη, και το ΜετΣ, έχουν τροποποιητική επίδραση στη σχέση μεταξύ των παράλογων πεποιθήσεων και ΚΑΝ, ενώ οι διατροφικές συνήθειες μακριά από τη μεσογειακή διατροφή, το κάπνισμα, η υπέρταση, οι τροχιές άγχους και κατάθλιψης, η υπερχοληστερολαιμία, το ΜΣ, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ, η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP),η ιντερλευκίνη- 6 (IL-6) και η ολική αντιοξειδωτική ικανότητα (TAC) ήταν μεσολαβητές στις υπό μελέτη συσχετίσεις. Συμπεράσματα: Τα ευρήματα αυτής της διατριβής προάγουν την ψυχολογική έρευνα στον τομέα της πρωτογενούς πρόληψης της ψυχικής υγείας και των καρδιο- μεταβολικών παθήσεων, καθώς υπογραμμίζουν τον σημαντικό ρόλο των παράλογων πεποιθήσεων, για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία, και την ανάγκη οικοδόμησης νέων, ολιστικών προσεγγίσεων για την καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ψυχολογικών, συμπεριφορικών και βιολογικών καθοριστικών παραγόντων στον κίνδυνο ΚΑΝ, αλλά και την εφαρμογή αντίστοιχων παρεμβάσεων.