Ψυχοθεραπευτικές διαδικασίες στις ψυχώσεις: η γένεση των παραληρηματικών ιδεών στη σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και στη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

Abstract

Psychotherapy process research is a new area in the scientific field and focuses mainly on the insession phenomena in individuals with neurotic symptoms. In contrast, similar psychotherapy processes in individuals with schizophrenic symptoms remain unexplored and the corresponding mechanisms of the insession phenomena are still unknown. The aim of the present dissertation was to study the psychotherapeutic processes in psychoses and, specifically, to investigate delusion formation in individuals suffering from paranoid type schizophrenia or schizoaffective disorder. All patients were treated by the same therapist with weekly 50 minutes individual sessions. The Integrative Model was employed. According to this model, anxiety has a central etiological role in the formation of delusions. The researchers tested five hypotheses, which are related to the individualís extremely high levels of anxiety to account for the formation of delusions. According to them the delusion serves as: 1) a misinterpretation of somatic and psychological disturbances caused by high levels of anxiety, 2) a misinterpretation of the external environment caused by high levels of anxiety, 3) an evolutionary helpful reaction, 4) a ´defenseª against high levels of anxiety, and 5) a consequence of self-fulfilling prophecies in individuals with very negative experiences in their real life. The study population consisted of 117 individuals suffering from delusions, who received the DSM-IV diagnoses of schizophrenia paranoid type or schizoaffective disorder. The individuals were weekly evaluated, with systematic evaluations of the patientsí psychopathology and the patientís and the therapistís satisfaction of the session and their therapeutic relationship. Moreover, the insession events for the formation of delusions were studied, through the transcriptsof 6 sessions of an individual, three with a good outcome and three with a poor outcome. Five raters located and evaluated the insession events. The hypotheses tested were the following: 1) The post-session ratings of anxiety and psychotic symptoms are significantly lower than the pre-session ratings. 2) The level of postsession psychotic symptoms is correlated to the reduction in the individualís anxiety levels. 3) The change in anxiety levels and psychotic symptoms is significantly related to the session quality and the individualís post-session mood. These factors were evaluated by the Greek version of the Session Evaluation Questionnaire (SEQ). 4) The mood change (anxiety reduction) is related to the patientís and the therapistís positive evaluations of the psychotherapeutic session, and, as a result, their satisfaction of the session quality. 5) The therapeutic relationship is affected by anxiety and psychotic symptoms. Symptom reduction contributes to the strengthening of a more positive therapeutic relationship. 6) The change in psychotic symptoms correlate to certain psychotherapeutic processes focusing on the investigation of the etiology of psychotic symptoms and, especially, delusions. 7) That more insession events focusing on the investigation of delusion formation will be counted in psychotherapeutic sessions with good outcome than in the sessions with poor outcome. 8) These insession events support the central role of anxiety as an etiological mechanism in the formation of delusions. Overall, the findings of the present dissertation support the basic hypothesis that levels of anxiety have a strategic etiological role in the formation and development of delusions in paranoid type schizophrenia and schizoaffective disorder. Our findings and further research of the aforementioned relationship may contribute to the prevention and therapeutic intervention in individuals suffering from delusions.

Η μελέτη των ψυχοθεραπευτικών διαδικασιών αποτελεί ένα σύγχρονο πεδίο επιστημονικής διερεύνησης και εστιάζεται στον εντοπισμό των ενδοσυνεδριακών φαινομένων σε άτομα που αντιμετωπίζουν κυρίως νευρωσικά συμπτώματα. Αντίθετα, ανάλογες διαδικασίες που εμφανίζονται σε άτομα με ψυχωσικά συμπτώματα παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητες και οι αντίστοιχοι μηχανισμοί των ενδοσυνεδριακών φαινομένων παραμένουν άγνωστοι. Στόχος της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη των ψυχοθεραπευτικών διαδικασιών στις ψυχώσεις και συγκεκριμένα η διερεύνηση της γένεσης των παραληρηματικών ιδεών στη σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και στη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή σε άτομα που αντιμετωπίζονται ψυχοθεραπευτικά, από τον ίδιο θεραπευτή, με το Συνθετικό Μοντέλο Ψυχοθεραπείας σε εβδομαδιαίες ατομικές συνεδρίες των 50 λεπτών. Το συγκεκριμένο ψυχοθεραπευτικό μοντέλο αποδίδει στο άγχος έναν κεντρικό αιτιολογικό ρόλο στη δημιουργία των παραληρηματικών ιδεών. Οι ερευνητές ανέπτυξαν 5 θεωρητικές υποθέσεις για τη γένεση των παραληρηματικών ιδεών, οι οποίες σχετίζονται με τα υπερβολικά υψηλά επίπεδα άγχους του ατόμου. Σύμφωνα με αυτές, η παραληρηματική ιδέα δημιουργείται και εμφανίζεται: 1) ως αποτέλεσμα της παρερμηνείας από το άτομο του εξωτερικού περιβάλλοντος, λόγω υπερβολικού άγχους, 2) ως αποτέλεσμα της παρερμηνείας των σωματικών και ψυχολογικών διαταραχών που προκαλεί το υπερβολικό άγχος στο άτομο, 3) ως ένα είδος «άμυνας» κατά του υπερβολικού άγχους, 4) ως μια εξελικτικά χρήσιμη αντίδραση, 5) ως μια «φυσική» συνέπεια αρνητικών αυτοεκπληρούμενων προφητειών σε άτομα με πολύ αρνητικές εμπειρίες στην πραγματική τους ζωή. Μελετήθηκαν στοιχεία από δείγμα 117 ατόμων που έπασχαν από σχιζοφρενικά συμπτώματα, τα οποία υποβάλλονταν σε συστηματικές εβδομαδιαίες αξιολογήσεις που αφορούσαν στην ψυχοπαθολογία των ασθενών και στην ικανοποίηση από τη συνεδρία και τη θεραπευτική σχέση των εμπλεκομένων στην ψυχοθεραπεία. Παράλληλα, μελετήθηκαν τα ενδοσυνεδριακά γεγονότα (insession events) που αφορούν στη γένεση των παραληρηματικών ιδεών με τη χρήση των απομαγνητοφωνημένων κειμένων 6 ψυχοθεραπευτικών συνεδριών ενός ατόμου, τριών συνεδριών με θετική και τριών με φτωχή αποτελεσματικότητα. Τα ενδοσυνεδριακά γεγονότα εντοπίστηκαν και αξιολογήθηκαν από 5 εξωτερικούς κριτές. Οι υποθέσεις της έρευνας είναι οι ακόλουθες: 1) Tο άγχος και τα ψυχωσικά συμπτώματα είναι σαφώς μειωμένα αμέσως μετά από κάθε ψυχοθεραπευτική συνάντηση σε σύγκριση με τα επίπεδα άγχους και τα ψυχωσικά συμπτώματα που προϋπήρχαν της συνεδρίας. 2) H μείωση των ψυχωσικών συμπτωμάτων αμέσως μετά τη συνεδρία σε σχέση με αυτά που υπήρχαν πριν από τη συνεδρία, επηρεάζεται από τη μείωση των επιπέδων άγχους του θεραπευόμενου. 3) H αλλαγή στα επίπεδα άγχους και ψυχωσικών συμπτωμάτων σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας και τη συναισθηματική διάθεση του ατόμου αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της. Οι παράγοντες αυτοί στη συγκεκριμένη μελέτη αξιολογούνται με την ελληνική έκδοση της Κλίμακας Αξιολόγησης της Ψυχοθεραπευτικής Συνεδρίας (SEQ), και σχετίζονται με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η ψυχοθεραπεία. 4) Η αλλαγή της συναισθηματικής διάθεσης (μείωση του άγχους) επηρεάζει τη θετική αξιολόγηση της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας τόσο από τον θεραπευόμενο όσο και από τον θεραπευτή και, συνεπώς, την ικανοποίησή τους από αυτή. 5) Η ψυχοθεραπευτική σχέση επηρεάζεται από την ύπαρξη άγχους και ψυχωσικών συμπτωμάτων. Η μείωση των συμπτωμάτων συμβάλλει στην εδραίωση μιας περισσότερο θετικής σχέσης. 6) Η αλλαγή στα ψυχωσικά συμπτώματα σχετίζεται με τις ψυχοθεραπευτικές διαδικασίες που πραγματοποιούνται μέσα στην συνεδρία και σχετίζονται με την διερεύνηση της αιτιολογίας των ψυχωσικών συμπτωμάτων και ιδιαίτερα των παραληρηματικών ιδεών. 7) Στις ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες που παρουσιάζουν θετικό αποτέλεσμα βάσει των αξιολογήσεων του θεραπευόμενου- θα υπάρχουν περισσότερα ενδο-συνεδριακά γεγονότα διερεύνησης της δημιουργίας των παραληρηματικών ιδεών. 8) Τα ενδο-συνεδριακά αυτά γεγονότα, που αφορούν στη δημιουργία των παραληρηματικών ιδεών, υποστηρίζουν τον κεντρικό ρόλο του άγχους ως αιτιολογικού μηχανισμού στη γένεση αυτών. Συνολικά, τα ευρήματα αποδίδουν στο υπερβολικό άγχος έναν στρατηγικό αιτιολογικό ρόλο, όσον αφορά στη γένεση και ανάπτυξη των παραληρηματικών ιδεών στη σχιζοφρένεια παρανοϊκού τύπου και στη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Η περαιτέρω μελέτη της σχέσης αυτής μπορεί να συμβάλλει στην προληπτική και θεραπευτική παρέμβαση σε άτομα που αντιμετωπίζουν παραληρηματικές ιδέες.