Η οπτική των θεραπευόμενων για τους σημαντικούς θεραπευτικούς παράγοντες σε συνθετική συστημική ομαδική θεραπεία: μια φαινομενολογική προσέγγιση

Abstract

This qualitative research refers to the patients’ perspectives on the therapeutic factors operating in long-term group therapy of an integrated systemic orientation (ISO). The research questions of the study are the following: How do patients perceive the kind of help they have received from the long-term group therapy of an ISO? How are the factors that patients identify as helpful transformed within different phases of therapy? How are they identified in the initial, advanced, and final phases of their therapy? How the therapeutic factors are gradually exposed to the participants within the experience’s detail and complexity? For this study, a qualitative research method was chosen by interviewing the patients using specifically the method of Interpretative Phenomenological Analysis (IPA). Members of the groups were interviewed in three phases, in order to explore the differences in the participants' perspectives in the initial, advanced and final phases of group psychotherapy. In the first phase, semi-structured interviews were taken from members of two groups of long-term ISO psychotherapy in the first year of their group psychotherapy. In the second and third phases, semi-structured interviews were taken from the same participants in the second and third year of their participation in the group, respectively. The research sample consisted of 13 participants of both genders. The results after using IPA largely confirm Yalom's classification of therapeutic factors for long-term ISO group therapy. However, besides the 11 expected therapeutic factors, an additional therapeutic factor emerged as a finding which was labelled as "development of pluralistic perspectives". This is a therapeutic factor that refers to processes similar to those described by contemporary developmental psychology research around "theory of mind". This new therapeutic factor appears as distinct from the second year of therapy onwards, while in the first phase of therapy it appears as a subcategory of the thematic category "development of socializing techniques". Furthermore, compared to the first phase of the study, differences emerge in the second and third year of group therapy in the way participants perceive "existential factors" and "interpersonal learning" as revealed by the additional subcategories in these therapeutic factors. Finally, the results of the study shed in-depth light on participants' experience of long-term ISO group psychotherapy and therefore highlight in more detail the particular way each therapeutic factor operates.

Η παρούσα διατριβή μελετά την οπτική των θεραπευόμενων για τους θεραπευτικούς παράγοντες που λειτουργούν σε ομαδική θεραπεία μακράς διάρκειας συνθετικού συστημικού προσανατολισμού (ΣΣΠ). Τα ερευνητικά ερωτήματα της μελέτης είναι: α) πώς προσδιορίζουν οι θεραπευόμενοι το είδος βοήθειας που πήραν από ομαδική θεραπεία μακράς διάρκειας ΣΣΠ, β) πώς προσδιορίζουν το είδος βοήθειας που έλαβαν στην αρχική, την προχωρημένη και την τελική φάση της θεραπείας, γ) πώς βιώνεται η λειτουργία των θεραπευτικών παραγόντων από τους θεραπευόμενους στη λεπτομέρεια, τον πλούτο και την πολυπλοκότητα της εμπειρίας τους. Για τη μελέτη επιλέχθηκε η μέθοδος της ποιοτικής έρευνας με συνεντεύξεις από τους θεραπευόμενους-μέλη των ομάδων, σε τρεις φάσεις, έτσι ώστε να διερευνηθούν οι διαφορές στην οπτική των συμμετεχόντων στην αρχική, την προχωρημένη και την τελική φάση της ομαδικής ψυχοθεραπείας. Στην πρώτη φάση ελήφθησαν ημι-δομημένες συνεντεύξεις από τα μέλη δύο ομάδων ψυχοθερα¬πείας μακράς διάρκειας ΣΣΠ τον πρώτο χρόνο της ομαδικής ψυχοθεραπείας τους. Στη δεύτερη και την τρίτη φάση ελήφθησαν ημιδομημένες συνεντεύξεις από τους ίδιους συμμετέχοντες τον δεύτερο και τρίτο χρόνο της συμμετοχής τους στην ομάδα, αντίστοιχα. Το δείγμα της έρευνας είναι 13 άτομα και των δύο φύλων. Η ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της Ερμηνευτικής Φαινομενολογικής Ανάλυσης. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν σε μεγάλο βαθμό την ταξινόμηση των θεραπευτικών παραγόντων του Yalom για την ομαδική θεραπεία μακράς διάρκειας ΣΣΠ. Ωστόσο, πέρα από τους 11 αναμενόμενους θεραπευτικούς παράγοντες, προέκυψε ως εύρημα ένας επιπλέον θεραπευτικός παράγοντας που είναι η «ανάπτυξη πλουραλιστικής οπτικής». Πρόκειται για έναν θεραπευτικό παράγοντα που αναφέρεται σε διαδικασίες ανάλογες με αυτές που περιγράφουν σύγχρονες έρευνες της αναπτυξιακής ψυχολογίας γύρω από τη «θεωρία του νου». Ο νέος αυτός θεραπευτικός παράγοντας εμφανίζεται ως διακριτός από τον δεύτερο χρόνο της θεραπείας και έπειτα, ενώ στην πρώτη φάση της θεραπείας εμφανίζεται ως υποκατηγορία της θεματικής κατηγορίας «ανάπτυξη τεχνικών κοινωνικοποίησης». Επιπλέον, συγκριτικά με την πρώτη φάση της έρευνας, προκύπτουν διαφορές το δεύτερο και τρίτο χρόνο της ομαδικής θεραπείας στον τρόπο που οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονται τους «υπαρξιακούς παράγοντες» και τη «διαπροσωπική μάθηση», όπως αποκαλύπτουν οι πρόσθετες υποκατηγορίες στους συγκεκριμένους θεραπευτικούς παράγοντες. Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας φωτίζουν σε βάθος την εμπειρία των συμμετεχόντων από την ομαδική ψυχοθεραπεία ΣΣΠ μακράς διάρκειας και, επομένως, αναδεικνύουν με περισσότερη λεπτομέρεια τον ιδιαίτερο τρόπο λειτουργίας κάθε θεραπευτικού παράγοντα.