Το αναπηρικό κίνημα και ο αγώνας για αναγνώριση: συνθήκη για μετασχηματίζουσα μάθηση ατόμων με αναπηρία

Abstract

This thesis constitutes a qualitative research based on the investigation of the experience of people with disabilities participating in disability organizations. It aims at scrutinizing the learning, retraining and unlearning processes of activists with disabilities, in order to empirically highlight the complex relationship between biography, learning and configuration. The biographical-narrative approach was used, a method that was considered the most appropriate in order to understand the biographical reflection, to which the research subjects are subjected in their attempt to redefine themselves and their position within a socio-historical field, which finds the issue of disability having reached a crucial turning point. The main findings of the research, which unfolded through the analytical abstractions of the interviews, highlight the fact that a form of transformative potential (or biographicity) is produced, which is linked to the renegotiation of disability identity and the “stigma” of disability. Such processes, which lead to changes in biographical identity, would be difficult to find beyond the influence area of “pedagogical” interventions. The disability movement offered them the means to “enter” a process of “biographical work” and to reflect on how they relate with themselves and the world. It is a form of biographical and contextualized learning, with an emphasis on interaction. Using the process of abduction, we result in the enrichment of the theoretical schema of “transformative learning”, with the “disorienting dilemma” that activates learning as not being disability per se but the “struggle for recognition”. The condition of disability, through the stereotypical image that prevails for people with disabilities, assigns them a position or an identity of “who they are” and “what they will become”; yet within them the will to deny the future for which they are destined is born. In this way, inner conflict and individual pursuit of recognition become a form of social action.

Η παρούσα διατριβή συνιστά μία ποιοτική έρευνα βασισμένη στη διερεύνηση της εμπειρίας ατόμων με αναπηρίες που συμμετέχουν ενεργά σε αναπηρικές οργανώσεις. Ως σκοπός τίθεται η μικροσκοπική εξέταση των διαδικασιών μάθησης, επανεκπαίδευσης και απομάθησης ακτιβιστ(ρι)ών με αναπηρίες, ώστε να αναδειχθεί εμπειρικά η σύνθετη σχέση μεταξύ βιογραφίας, μάθησης και (δια)μόρφωσης. Ως μέθοδος επιλέχθηκε η βιογραφική-αφηγηματική προσέγγιση, μέθοδος η οποία θεωρήθηκε ως η πλέον κατάλληλη προκειμένου να κατανοηθεί ο βιογραφικός αναστοχασμός, στον οποίο υπόκεινται τα υποκείμενα της έρευνας στην προσπάθειά τους να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό και τη θέση τους εντός ενός κοινωνικο-ιστορικού χώρου, που βρίσκει το ζήτημα της αναπηρίας σε κρίσιμη καμπή. Τα βασικά ευρήματα της έρευνας, που αναδείχθηκαν μέσα από τις αναλυτικές αφαιρέσεις των συνεντεύξεων, αναδεικνύουν ότι παράγεται μια μορφή μετασχηματιστικού δυναμικού (ή αλλιώς βιογραφικότητα), η οποία συνδέεται με την επαναδιαπραγμάτευση της αναπηρικής ταυτότητας και του «στίγματος» της αναπηρίας. Τέτοιες διαδικασίες, που οδηγούν σε αλλαγές στη βιογραφική ταυτότητα, θα ήταν δύσκολο να βρίσκονται έξω από την επενέργεια «παιδαγωγικών» παρεμβάσεων. Το αναπηρικό κίνημα τους προσέφερε τα μέσα για να «εισέλθουν» σε μία διαδικασία «βιογραφικής εργασίας» και να αναλογιστούν τη σχέση με τον εαυτό τους και τον κόσμο. Πρόκειται για μία μορφή βιογραφικής και πλαισιοθετημένης μάθησης, με έμφαση στην αλληλεπίδραση. Χρησιμοποιώντας τη διαδικασία της απαγωγής, καταλήγουμε στον εμπλουτισμό του θεωρητικού σχήματος της «μετασχηματίζουσας μάθησης», με το «αποπροσανατολιστικό δίλημμα» που ενεργοποιεί τη μάθηση να μην είναι η αναπηρία καθ’αυτήν αλλά ο «αγώνας για αναγνώριση». Η κατάσταση της αναπηρίας, μέσα από τη στερεοτυπική εικόνα που κυριαρχεί για τα άτομα με αναπηρίες, τους αναθέτει μία θέση ή μία ταυτότητα σχετικά με το «ποιοι/ποιες είναι» και με το «τι θα γίνουν». ωστόσο μέσα τους γεννιέται η βούληση να διαψεύσουν το μέλλον για το οποίο προορίζονται. Με αυτόν τον τρόπο, η εσωτερική σύγκρουση και η ατομική επιδίωξη για αναγνώριση γίνεται μια μορφή κοινωνικής πράξης.