"Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια": όψεις της υλικής αρχαιότητας στην ποίηση της γενιάς του 1930: Σεφέρης-Ελύτης-Ρίτσος-Κάλας-Εμπειρίκος-Εγγονόπουλος

Abstract

The demand for Greece to find its rightful place in relation to its ancient tradition, to maintain a stance towards its grave past, is imperative in the circles of artists – writers and visual artists – of the generation of the ’30s. In a period such as that of the interwar period, when there is an upsurge in research on antiquities (with the successive excavations, the organization of museums, the convergence of archaeological conferences, the publication of scientific books) Greek artists turn to the sources with the intention of entering into a dialogue with antiquity and rediscover it, aesthetically and intuitively, beyond the idealized standards handed down to them by the Renaissance, being convinced that the redefinition of their relationship with the Great Past was the answer to their own search for identity. This doctoral thesis investigates the uses of material antiquity in the work of six of the most important poets of the generation of the ’30s, George Seferis, Odysseus Elytis, Yannis Ritsos, Nicolas Calas, Andreas Embirikos and Nikos Engonopoulos. The whole of their poetic production is examined, in a time range starting from the 1930s and reaching in some cases up to the 1990s, while alongside the literary texts their extra-literary texts (essays, reviews, diaries, correspondence) are also used, as well as unpublished material from their Archive, in order to illuminate all aspects of their complex relationship with antiquity.

Το αίτημα να βρει η Ελλάδα τη σωστή της θέση απέναντι στην αρχαία παράδοσή της, να κρατήσει μια στάση μπρος στο βαρύτατο παρελθόν της, προβάλλει επιτακτικό στους κύκλους των καλλιτεχνών – λογοτεχνών και εικαστικών – της γενιάς του ’30. Σε μια περίοδο όπως αυτή του μεσοπολέμου που παρατηρείται έξαρση της έρευνας γύρω από τις αρχαιότητες (με τις αλλεπάλληλες ανασκαφές, την οργάνωση των μουσείων, τη σύγκλιση αρχαιολογικών συνεδρίων, την έκδοση επιστημονικών συγγραμμάτων) οι Έλληνες καλλιτέχνες στρέφονται στις πηγές με την πρόθεση να έρθουν σε διάλογο με την αρχαιότητα και να την ανακαλύψουν εκ νέου, αισθητικά και διαισθητικά, πέρα από τα εξιδανικευμένα πρότυπα που τους παρέδωσε η Αναγέννηση, όντας πεπεισμένοι ότι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης τους με το Μεγάλο Παρελθόν ήταν η απάντηση στην δική τους αναζήτηση ταυτότητας. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή διερευνώνται οι χρήσεις της υλικής αρχαιότητας στο έργο έξι εκ των σπουδαιότερων ποιητών της γενιάς του ’30, του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιάννη Ρίτσου, του Νικολάου Κάλας, του Ανδρέα Εμπειρίκου και του Νίκου Εγγονόπουλου. Εξετάζεται το σύνολο της ποιητικής τους παραγωγής, σε ένα χρονικό φάσμα που ξεκινά από τη δεκαετία του 1930 και φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις ως και τη δεκαετία του 1990, ενώ παράλληλα με τα λογοτεχνικά αξιοποιούνται και τα γραμματειακά κείμενά τους (δοκίμια, κριτικές, ημερολόγια, αλληλογραφίες), καθώς και αδημοσίευτο υλικό από το Αρχείο τους, ώστε να φωτιστούν όλες οι πτυχές της σύνθετης σχέσης τους με την αρχαιότητα.