Μελέτη της επίδρασης ενός ρητού και ενσωματωμένου προγράμματος εξοικείωσης με το λεξικό στις στρατηγικές χρήσης λεξικού μαθητών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Abstract

The main purpose of this research is to investigate the effectiveness of an intervention programme based on the application of direct and integrated teaching of dictionary use strategies to students of the 5th and 6th grade of primary school (upper elementary). It also investigates the influence of factors such as gender, school type, multilingualism and the use of the dictionary at home on the strategic profile of these students before and after the intervention. The forty-hour monthly programme was carried out in four primary schools (General and Intercultural) in Komotini and Ierapetra, Crete, and in particular in a sample of one hundred and fifty (150) students who were 10-12 years old. The study followed the quasi-experimental design with an experimental seventy-five (75) students and a control group of seventy-five (75) students before and after the intervention. The intervention program was designed and implemented only with the students in the experimental group, while in contrast, the students in the control group were taught the language lesson according to the curriculum guidelines without incorporating the direct strategic approach. The evaluation of the use of dictionary use strategies overall and in the individual genres before and after the intervention was carried out through the SIDU (Strategy Inventory for Dictionary Use) questionnaire (Gavriilidou, 2013), which is a weighted self-report tool and includes the following categories of strategies: strategies of familiarization with the circumstances of dictionary use, strategies of dictionary selection, strategies of lemmatization and strategies of search. The Repeated Measures Analysis of Variance (Repeated Measures Anova) method was used to process the survey data. The results showed that in the whole sample, on average, students use vocabulary strategies to a moderate degree and among the four categories of strategies, they use search strategies and lemmatization strategies the most. A significant effect of the intervention programme on the DUSs used by the experimental group was also identified. A statistically significant interaction was found between "group"(experimental versus control) and "measurement" (pre-measurement versus post-measurement). No statistically significant interaction was found between 'group', 'gender' and 'measurement', suggesting that both girls and boys in the experimental group increased their scores on the DUSs. In addition, no statistically significant interaction was found between'group', 'type of school' and 'measurement'. Given that a statistically significant interaction was found between 'group' and 'measurement', the above finding suggests that students in the experimental group who attended both mainstream and intercultural schools benefited equally from the intervention program. Similarly, both monolinguals and bilinguals benefited equally from the intervention programme. Finally, after the intervention, students who did not use a dictionary at home reached the same levels of DUSs as students who used a dictionary at home.The present study contributes to the discussion concerning both the ‘teachability’ of dictionary use strategies and skills and the effective forms of intervention programs raising dictionary use awareness and culture. The results support the claim that increased dictionary use can be the outcome of explicit strategy instruction. In addition, the effective application of the program suggests that a direct and clear presentation of DUS is likely to be more successful than an implicit presentation.

Βασικός σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας ενός προγράμματος παρέμβασης που στηρίζεται στην εφαρμογή της ρητής και ενσωματωμένης διδασκαλίας στρατηγικών χρήσης λεξικού σε μαθητές της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου. Επίσης διερευνάται η επίδραση που ασκούν παράγοντες όπως το φύλο, ο τύπος σχολείου, η πολυγλωσσία και η χρήση λεξικού στο σπίτι στο στρατηγικό προφίλ των συγκεκριμένων μαθητών πριν και μετά την παρέμβαση. Το μηνιαίο πρόγραμμα διάρκειας σαράντα ωρών πραγματοποιήθηκε σε 4 Δημοτικά Σχολεία (Γενικά και Διαπολιτισμικά) της Κομοτηνής και της Ιεράπετρας Κρήτης και ειδικότερα σε δείγμα εκατόν πενήντα (150) μαθητών ηλικίας 10-12 ετών. Η έρευνα ακολούθησε τον σχεδιασμό του οιονεί πειραματικού σχεδίου με μία πειραματική ομάδα εβδομήντα πέντε (75) μαθητών και μία ομάδα ελέγχου εβδομήντα πέντε (75) μαθητών πριν και μετά την παρέμβαση. Το παρεμβατικό πρόγραμμα εφαρμόστηκε μόνο στους μαθητές της πειραματικής ομάδας, ενώ αντίθετα οι μαθητές της ομάδας ελέγχου διδάχθηκαν το μάθημα της γλώσσας σύμφωνα με τις οδηγίες του αναλυτικού προγράμματος σπουδών χωρίς την ενσωμάτωση της άμεσης στρατηγικής προσέγγισης. Η αξιολόγηση της χρήσης των στρατηγικών χρήσης λεξικού συνολικά και στα επιμέρους είδη πριν και μετά την παρέμβαση έγινε μέσω του ερωτηματολόγιου SIDU(Strategy Inventory for Dictionary Use) (Γαβριηλίδου, 2013) που είναι ένα σταθμισμένο εργαλείο αυτοαναφοράς και περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες στρατηγικών: στρατηγικές εξοικείωσης με τις περιστάσεις χρήσης λεξικού, στρατηγικές επιλογής λεξικού, στρατηγικές λημματοποίησης και στρατηγικές αναζήτησης. Για την επεξεργασία των δεδομένων της έρευνας χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της Ανάλυσης Διακύμανσης με Επαναλαμβανόμενες Μετρήσεις (Repeated Measures Anova).Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στο σύνολο του δείγματος, οι μαθητές χρησιμοποιούν, κατά μέσο όρο, τις στρατηγικές χρήσης λεξικού σε μέτριο βαθμό και ανάμεσα στις τέσσερις κατηγορίες στρατηγικών, χρησιμοποιούν περισσότερο τις στρατηγικές αναζήτησης και τις στρατηγικές λημματοποίησης. Εντοπίστηκε επίσης σημαντική επίδραση του προγράμματος παρέμβασης στις Στρατηγικές Χρήσης Λεξικού (ΣΧΛ) που χρησιμοποίησε η πειραματική ομάδα. Διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ της «ομάδας» (πειραματική έναντι ελέγχου) και της «μέτρησης» (προ-μέτρηση έναντι μετα-μέτρησης). Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ της «ομάδας», του «φύλου» και της «μέτρησης», γεγονός που υποδηλώνει ότι τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια της πειραματικής ομάδας αύξησαν τις βαθμολογίες τους στις ΣΧΛ. Παράλληλα, δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ της «ομάδας», του «τύπου σχολείου» και της «μέτρησης». Δεδομένου ότι βρέθηκε στατιστικά σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ «ομάδας» και «μέτρησης», το παραπάνω εύρημα υποδηλώνει ότι οι μαθητές της πειραματικής ομάδας που φοιτούσαν τόσο σε γενικά όσο και σε διαπολιτισμικά σχολεία επωφελήθηκαν εξίσου από το πρόγραμμα παρέμβασης. Ομοίως, τόσο οι μονόγλωσσοι όσο και οι δίγλωσσοι, επωφελήθηκαν εξίσου από το πρόγραμμα παρέμβασης. Τέλος, μετά την παρέμβαση, οι μαθητές που δεν χρησιμοποιούσαν λεξικό στο σπίτι έφτασαν στα ίδια επίπεδα ΣΧΛ με αυτά των μαθητών που χρησιμοποιούσαν λεξικό στο σπίτι. Η παρούσα μελέτη συμβάλλει στη συζήτηση που αφορά τόσο το κατά πόσο είναι δυνατόν να αποτελέσουν αντικείμενο διδασκαλίας οι στρατηγικές και δεξιότητες χρήσης λεξικών όσο και τις αποτελεσματικές μορφές προγραμμάτων παρέμβασης που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση και την κουλτούρα χρήσης λεξικών. Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η αυξημένη χρήση λεξικών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ρητής διδασκαλίας στρατηγικών. Επιπλέον, η αποτελεσματική εφαρμογή του προγράμματος υποδηλώνει ότι μια άμεση και σαφής παρουσίαση των ΣΧΛ είναι πιθανό να είναι πιο επιτυχής από μια έμμεση παρουσίαση.