Διερεύνηση στρατηγικών χρήσης λεξικού μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου

Abstract

According to Korais ‘The first book of every nation is the dictionary’ and thus he portrays it through the eyes of a lexicographer. This image gives the dictionary a multi-level dimension, both social and educational. But what is the relationship between the actual and the expected use of the dictionary? When and how is it used and what happens when learners resort to it? What are the characteristics of an effective dictionary search? These are only a few questions which have come up over the years of study, a number of which still remain unanswered.Dictionary use is closely related to the Language Learning Strategy theory since it is labelled as a cognitive strategy allowing students to manage and self-regulate the knowledge they receive during the learning process. Several studies have actually shown that dictionaries are closely related to successful language learning enhancing vocabulary and contributing to the effective comprehension and production of the written language. The aim of the particular study is to identify the general dictionary use profile of Greek-speaking pupils and illustrate dictionary use in the Greek school. More specifically, it investigates the most and the least used dictionary strategies the above mentioned learners prefer. The research sample consisted of 745 pupils attending the last three years of elementary and the first three years of high school. Dictionary use was evaluated with the use of the self-report questionnaire S.I.D.U. (Strategy Inventory for Dictionary Use).The results showed that Greek pupils usually use the dictionary. The most used strategies are the look up strategies, followed by the dictionary selection ones and the acquaintance with dictionary convention strategies. The least used ones are the dictionary awareness and the lemmatization strategies.Gender and age/class are the factors that were investigated during the strategic dictionary use adaptation. The results reveal that both factors influence dictionary use strategies. It has been observed that dictionary use follows a downward course, inversely proportional to the age/class mainly on boys. More specifically, the influence of both factors is obvious in the 3rd grade of high school, where boys use less dictionary strategies than girls.This study can contribute to further research focusing on the use of the dictionary with specific learning tasks and attempting to integrate it both into the teaching and learning process.

«Τὸ πρῶτο βιβλίον ἑκάστου ἔθνους εἶναι τῆς γλώσσης του τὸ Λεξικόν, ἤγουν ἡ συνάθροισις καὶ ἔρευνα τῶν συμβόλων μὲ τὰ ὁποία ἐκφράζει τὰς ἰδέας του». Με αυτά τα λόγια, ο Κοραής αποδίδει την εικόνα του λεξικού μέσα από τα μάτια ενός λεξικογράφου. Μιας εικόνας που προσδίδει στο λεξικό μια πολυεπίπεδη διάσταση, κοινωνικής και εκπαιδευτικής προσέγγισης. Ποια είναι όμως η σχέση μεταξύ της προσδοκώμενης χρήσης του λεξικού και της πραγματικής χρήσης του; Τι συμβαίνει όταν ο χρήστης επιλέγει να χρησιμοποιήσει το λεξικό; Πότε και πώς το χρησιμοποιεί; Είναι αποτελεσματικός κατά την αναζήτηση στο λεξικό; Μια σειρά ερωτημάτων που έχουν προκύψει ανά τα χρόνια μελέτης, που όμως ένα μεγάλο μέρος τους μένει αναπάντητο. Η χρήση του λεξικού εξετάζεται μέσα από το πρίσμα των Στρατηγικών Εκμάθησης της γλώσσας, μιας προσέγγισης που αποσκοπεί στην αυτενέργεια του μαθητή κατά τη διαδικασία της μάθησης, θέτοντας τον ίδιο τον μαθητή ως τον βασικό διαχειριστή της μάθησής του. Η χρήση του λεξικού θεωρείται ως μία στρατηγική εκμάθησης της γλώσσας και συμβάλλει στην κατανόηση και παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και στην εκμάθηση του λεξιλογίου. Ταυτόχρονα, η αποτελεσματική αναζήτηση λέξεων στο λεξικό εξαρτάται από τις στρατηγικές χρήσης λεξικού που επιλέγει να χρησιμοποιήσει σε οποιαδήποτε πορεία μάθησης ο χρήστης. Οι στρατηγικές χρήσης λεξικού είναι το επίκεντρο της παρούσας μελέτης, η οποία επιχειρεί να διερευνήσει ποιες στρατηγικές προτιμούν οι μαθητές φυσικοί ομιλητές των τριών τελευταίων τάξεων του Δημοτικού σχολείου και των τριών τάξεων του Γυμνασίου κατά την αναζήτηση λέξεων στο λεξικό. Το εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή των δεδομένων είναι το S.I.D.U., ένα ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς, που συμπληρώθηκε από 745 μαθητές. Στόχος της έρευνας είναι να προσδιορίσει το γενικό προφίλ των μαθητών και να αποτυπώσει το γενικό πλαίσιο της χρήσης του λεξικού στο ελληνικό σχολείο. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι μαθητές χρησιμοποιούν το λεξικό περιορισμένα. Οι στρατηγικές χρήσης του λεξικού που χρησιμοποιούν περισσότερο είναι οι στρατηγικές αναζήτησης, ακολουθούν οι στρατηγικές επιλογής, ενώ χρησιμοποιούν λιγότερο τις στρατηγικές εξοικείωσης με τις περιστάσεις χρήσης του λεξικού και τις στρατηγικές λημματοποίησης. Οι παράμετροι που μελετήθηκαν κατά την υιοθέτηση των στρατηγικών χρήσης του λεξικού είναι το φύλο και η ηλικία/τάξη, οι οποίες φαίνεται να επιδρούν στη χρήση των στρατηγικών. Παρατηρήθηκε ότι η χρήση του λεξικού ακολουθεί μια καθοδική πορεία, αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία/τάξη που εστιάζεται κυρίως στα αγόρια. Συγκεκριμένα, η επίδραση και των δυο αυτών παραμέτρων είναι ξεκάθαρη στη Γ΄ Γυμνασίου, όπου τα αγόρια χρησιμοποιούν τις στρατηγικές χρήσης λεξικού αισθητά λιγότερο σε σύγκριση με τα κορίτσια.Η συγκεκριμένη μελέτη μπορεί να συμβάλει στην πραγματοποίηση περαιτέρω ερευνών σχετικά με τη χρήση του λεξικού σε συγκεκριμένες πορείες μάθησης και την ένταξή του στην εκπαιδευτική διαδικασία.