Η επίδραση του δευτερογενούς τραυματικού στρες (κόπωση συμπόνιας) στην εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και αγχωδών διαταραχών σε επαγγελματίες υγείας ΜΕΘ και βαρέων τμημάτων

Abstract

Introduction:Constant exposure of health professionals to the pain and suffering of patients can negatively affect their emotional well-being. Nurses often find satisfaction in helping people who have experienced extremely stressful events, but the stress associated with these efforts can affect them negatively.Τhe purposeThe main purpose of this research was to investigate the risk of secondary traumatic stress/compassion fatigue in health professionals working in units and departments with seriously ill patients in public hospitals in Crete, as well as its effect on the development of depression and anxiety disorders.Methodology:A descriptive cross-sectional survey with the use of the Professional Quality of Life Scale (ProQOL-CSF-R-IV) questionnaire.The study included all public hospitals in Crete and more specifically the University General Hospital of Heraklion, the General Hospital of Heraklion Venizelio-Pananeio, the General Hospital of Chania "Agios Georgios", the General Hospital of Rethymno, and the General Hospital of Rethymno.During the second phase of the study, questionnaires were collected only from the University General Hospital of Heraklion, since as a reference hospital in Crete it received the largest burden. The results of this phase were compared only to those collected in the first phase from University Hospital of Heraklion. The study was conducted between the period August 2017 to November 2021 for both phases.A questionnaire recording demographic, individual, occupational and general characteristics was used for data collection. The Professional Quality of Life Scale (ProQOL-CSF-R-IV), which consists of three subscales: the Compassion Satisfaction (CS) Assessment subscale, the burnout (BO) assessment subscale, and the Compassion Secondary Post-Traumatic/Fatigue Assessment (STS/CF) subscale. The CES-D scale was used to assess depression. The State-Trait Anxiety Inventory (STAI) questionnaire for stress assessment consists of two sub-scales assessing transient stress as a result of the current situation and assessing persistent stress as a personality trait. Finally, the General Health Questionnaire 28 was used, which consists of four subscales of somatization, anxiety/insomnia, social dysfunction and severe depression.The statistical processing and evaluation of the results were done with the statistical program SPSS 26.0.Results:During the first phase of the study, 598 health professionals completed the questionnaire (response rate 73.19%). Significantly increased levels of STS/CF were observed in non – ICU as compared to ICU staff (p=0.009), females compared to males (p<0.001), those who have previously experienced a traumatic event (p <0.004), nurses and support staff compared to doctors (p=0.007 and p=0.028 respectively), and people not working in a department by choice (p<0.001). CS was higher for older health professionals, personnel subjected to stress reduction techniques (p <0.019), and professionals working with children or a mixed population of adults and children (p=0.009). Rolling schedule and bad working conditions negatively affected the CS (p= 0.002, p =0.001). Increased BO levels were associated with younger age (p= 0.029) and showed a positive correlation with STS/CF (r =0.356, p<0.001).According to the General Health questionnaire, 50.3% of the participants had a mental problem, while according to the results of the CES-D scale it was recorded that 55.5% had some degree of depression. 90.1% recorded a score of 40-59, ie they had moderate anxiety symptoms for transient anxiety and 69.2% had moderate anxiety symptoms for permanent anxiety.The 2nd phase of the study involved 238 health professionals from the 1st phase and 190 recruited during the covid -19 pandemic. The results of General Health questionnaire, showed a significant increase between the two phases of the study (7.18 +- 5.97 vs 6.61 +- 6.2 before the pandemic, p=0.012). The levels of compassion satisfaction, burnout and secondary traumatic stress/compassion fatigue did not change significantly during the pandemic. Multivariate analysis revealed that younger professionals (r=0.130, p=0.045) and doctors (r=-0.122, p=0.012) and personnel working with adults reported increased burnout levels. Similarly to the findings of the first phase of the study, female gender was associated with increased levels of secondary traumatic stress/compassion fatigue (r=0.145, p=0.003). The results of Center for Epidemiologic Studies Depression Scale CES-D) deteriorated during the pandemic but the differences did not reach statistical significance. Significantly increased levels of depression were reported by married professionals (r =-0.097, p=0.046), people with children (r=-0.109, p=0.025), women (r=0.120, p=0.013), personnel with little experience (r=-0.097, p=0.045) and those who had experienced a traumatic event (r=-0.105, p=0.029) or the loss of a beloved one the last year (r=-0.133, p=0.006). The results of State-Trait Anxiety Inventory (STAI) did not show significant differences between the two phases. Multivariate analysis revealed significantly higher levels of anxiety for people working in Intensive Care Units (r=-0.166, p=0.001) and it also showed positive correlation with the number of patients treated (r=-0.106, p=0.034).Conclusions:Our results indicate moderate or high levels of compassion fatigue and burnout in health professionals, regardless of the health crisis caused by the COVID-19 pandemic, which represents a significant aggravating factor in ProQoL subscales. It is, therefore, necessary to implement interventions that help prevent these problems among professionals in the long run.Keywords: Secondary traumatic stress, depression, anxiety, health professionals

Εισαγωγή:Η συνεχής έκθεση των επαγγελματιών υγείας στον πόνο και την ταλαιπωρία των ασθενών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συναισθηματική τους ευεξία. Οι νοσηλευτές συχνά νιώθουν ικανοποίηση από την παροχή βοήθειας σε ανθρώπους που έχουν βιώσει εξαιρετικά στρεσογόνα γεγονότα, το στρες όμως που συσχετίζεται με αυτές τις προσπάθειες μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στους ίδιους.Σκοπός:Κύριος σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας ήταν η διερεύνηση του κινδύνου εμφάνισης δευτερογενούς τραυματικού στρες/κόπωσης συμπόνιας στους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε Μονάδες και τμήματα βαρέων πασχόντων στα δημόσια νοσοκομεία της Κρήτης, καθώς και επίδραση του στην εμφάνιση καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και αγχωδών διαταραχών σε αυτούς.Μεθοδολογία:Η μελέτη που χρησιμοποιήθηκε για την συλλογή των στοιχείων είναι «η Περιγραφική Επιδημιολογική Προοπτική Μελέτη» ή «Διατμηματική-Συγχρονική Μελέτη Κοορτής». Στην μελέτη συμπεριλήφθηκαν όλα τα δημόσια νοσοκομεία της Κρήτης και πιο συγκεκριμένα το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, το Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Βενιζέλειο-Πανάνειο, το Γενικό Νοσοκομείο Χανίων «ο Άγιος Γεώργιος», το Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου και το Γενικό Νοσοκομείο Αγίου Νικολάου. Κατά την περίοδο της δεύτερης φάσης της μελέτης ερωτηματολόγια συλλέχτηκαν μόνο από το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου, αφού ως νοσοκομείο αναφοράς στην Κρήτη δέχθηκε και τη μεγαλύτερη επιβάρυνση. Τα αποτελέσματα αυτής της φάσης συγκρίθηκαν μόνο με τους επαγγελματίες υγείας που συμμετείχαν στην πρώτη φάση από ΠαΓΝΗ. Η μελέτη διεξήχθη μεταξύ του χρονικού διαστήματος Αύγουστος 2017 έως Νοέμβριο 2021και για τις δυο φάσεις.Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν ένα Ερωτηματολόγιο καταγραφής των δημογραφικών, ατομικών και επαγγελματικών και γενικών χαρακτηριστικών, η Κλίμακα Επαγγελματικής Ποιότητας Ζωής(ProQOL-CSF-R-IV), που αποτελείται από τρεις υποκλίμακες την υποκλίμακα αξιολόγησης ικανοποίησης συμπόνιας (CS), την υποκλίμακα αξιολόγησης επαγγελματικής εξουθένωσης (BO) και την υποκλίμακα για την εκτίμηση του δευτερογενούς τραυματικού στρες/κόπωσης συμπόνιας (STS/CF). Η κλίμακα CES-D χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της κατάθλιψης, το ερωτηματολόγιο The State-Trait Anxiety Inventory (STAI) για την εκτίμηση του άγχους που αποτελείται από δυο υποκλίμακες την εκτίμηση του παροδικού άγχους ως αποτέλεσμα της παρούσας κατάστασης και την εκτίμηση του μόνιμου άγχους ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας. Τέλος χρησιμοποιήθηκε και το ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας 28 που αποτελείται από τέσσερις υποκλίμακες τη σωματοποίηση, το άγχος/ αϋπνία, την κοινωνική δυσλειτουργία και την σοβαρού βαθμού κατάθλιψη.Η στατιστική επεξεργασία και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 26.0.Αποτελέσματα:Στην πρώτη φάση της μελέτης, τα ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν 598 επαγγελματίες υγείας (ποσοστό ανταπόκρισης 73.19%). Στο ερωτηματολόγιο ProQOL-CSF-R-IV παρατηρήθηκαν σημαντικά αυξημένα επίπεδα δευτερογενούς τραυματικού στρες/ κόπωσης συμπόνιας (STS/CF) σε επαγγελματίες υγείας που δεν εργάζονταν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) σε σύγκριση με το προσωπικό της ΜΕΘ (p=0.009), στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες (p<0.001), εκείνους που είχαν προηγουμένως βιώσει ένα τραυματικό συμβάν (p <0.004), τους νοσηλευτές και το βοηθητικό προσωπικό σε σύγκριση με γιατρούς (p=0.007 και p=0.028 αντίστοιχα), και άτομα που δεν εργάζονται σε τμήμα από επιλογή (p<0.001). Η ικανοποίηση συμπόνιας ήταν υψηλότερη στους μεγαλύτερους σε ηλικία επαγγελματίες υγείας, το προσωπικό που υποβλήθηκε σε τεχνικές μείωσης του στρες (p <0.019) και τους επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά ή μεικτό πληθυσμό ενηλίκων και παιδιών (p=0.009). Το κυλιόμενο πρόγραμμα και οι κακές συνθήκες εργασίας είχαν στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση με το STS/CF (p=0.002, p =0.001). Τα αυξημένα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης συσχετίστηκαν με τη νεότερη ηλικία (p= 0.029) και έδειξαν θετική συσχέτιση με STS/CF (r =0.356, p<0.001).Από το ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας 50.3% των συμμετεχόντων εμφάνιζε κάποιου βαθμού ψυχολογική επιβάρυνση, ενώ από την κλίμακα CES-D καταγράφηκε ότι 55.5% είχαν κάποιου βαθμού κατάθλιψη. Ποσοστό 90.1% κατέγραψαν σκορ 40-59, δηλαδή είχαν συμπτωματολογία μέτριου άγχους για το παροδικό άγχος και 69.2% εμφάνιζαν συμπτωματολογία μέτριου άγχους για το μόνιμο άγχος.Στην 2η φάση της μελέτης συγκρίθηκαν τα αποτελέσματα 238 επαγγελματιών υγείας από την 1η φάση και 190 από την φάση της πανδημίας. Από το ερωτηματολόγιο ΓΥ παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στην συνολική βαθμολογία την περίοδο της πανδημίας covid (7.18 +- 5.97 έναντι 6.61 +- 6.2 προ της πανδημίας, p=0.012). Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στο επίπεδο της CS, επαγγελματικής εξουθένωσης και δευτερογενούς τραυματικού στρες/κόπωσης συμπόνιας στις δύο φάσεις της μελέτης. Η πολυπαραγοντική ανάλυση έδειξε ότι αυξημένα επίπεδα BO στη φάση της πανδημίας είχαν οι ιατροί (r=-0.122, p=0.012), όσοι εργάζονταν σε τμήματα ενηλίκων (r=-0.095, p=0.048), καθώς και οι εργαζόμενοι νεαρότερης ηλικίας (r=0.130, p=0.045),ενώ σημαντικά αυξημένα επίπεδα STS/CF εμφάνιζαν οι γυναίκες (r=0.145, p=0.003). Τα αποτελέσματα στην κλίμακα κατάθλιψης CEDS εμφάνισαν επιδείνωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά οι διαφορές δεν ήταν στατιστικά σημαντικές. Αυξημένα επίπεδα κατάθλιψης στη φάση της πανδημίας εμφάνισαν οι έγγαμοι (r =-0.097, p=0.046), όσοι είχαν παιδιά (r=-0.109, p=0.025), οι γυναίκες (r=0.120, p=0.013), οι εργαζόμενοι με μικρή προϋπηρεσία (r=-0.097, p=0.045) και όσοι είχαν βιώσει κάποιο τραυματικό γεγονός (r=-0.105, p=0.029) ή το θάνατο αγαπημένου προσώπου (r=-0.133, p=0.006). Στην κλίμακα STAIεκτίμησης του άγχους δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις δύο φάσεις της μελέτης, ενώ αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υψηλότερων επιπέδου άγχους κατά την περίοδο της πανδημίας είχαν οι εργαζόμενοι σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (r=-0.166, p=0.001 και όσοι νοσήλευαν μεγάλο αριθμό ασθενών (r=-0.106, p=0.034).Συμπεράσματα:Τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν μέτρια ή υψηλά επίπεδα κόπωσης συμπόνιας και επαγγελματικής εξουθένωσης σε επαγγελματίες υγείας, ανεξάρτητα από την κρίση υγείας που προκαλείται από την πανδημία του COVID-19, η οποία αντιπροσωπεύει έναν σημαντικό παράγοντα επιδείνωσης στις υποκλίμακες του ProQoL. Είναι επομένως απαραίτητο να εφαρμοστούν παρεμβάσεις που βοηθούν στην πρόληψη αυτών των προβλημάτων μεταξύ των επαγγελματιών μακροπρόθεσμα. Λέξεις κλειδιά: Δευτερογενές τραυματικό στρες, κατάθλιψη, άγχος, επαγγελματίες υγείας