Διερεύνηση φαινομένων σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού, ψυχοκοινωνικής επάρκειας και στρατηγικών αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων μαθητών προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας με και χωρίς ΔΕΠ/Υ

Abstract

The purpose of the present study was to investigate the relationship between school and cyber victimization with coping strategies (approach, emotional, distancing) and psychosocial adjustment on students with and without Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). The sample group consisted of 682 primary and secondary school students (average age 12.74 years, S.D.= ±1.48, 46% boys), out of those 107 were diagnosed with ADHD. The students completed the following measures: 1. the Revised Olweus Bully/Victim Questionnaire, [OBVQ], (Olweus, 1996, 2006. Solberg & Olweus, 2003), 2. the Cyberbullying Questionnaire, (Smith, Mahdavi, Carvalho, & Tippett, 2006), 3. the Psychosocial Adjustment Test (Chatzichristou, Polychroni, Bezevegis, & Mylonas, 2008α), 4. the Self-Report Coping Scale, [SRCS], Causey & Dubow, 1992. Kochenderfer-Ladd & Skinner, 2002) and 5. a demographic questionnaire. More specifically, a Structural Equation Model was constructed for the students without the disorder (Control Group-CG) with psychological adjustment being the dependent variable, while school and cyber victimization being the independent variables. Moreover, it was examined the mediating effect of the individual coping strategies. An inspection of the fit indices of the structrural equation model revealed that the theoretical model fitted well to the data (χ2/df = 4,12 < 5, df = 56, CFI =0,96 ≥ 0,90, RMSEA=0,07 & SRMR =0,04 <0,08). The results showed that school and cyber victimization of the CG students negatively predicted psychosocial adjustment both directly and indirectly through strategies of approach and emotion. In addition, approach strategies constituted a positive predictor of psychosocial adjustment. These findings showcase the significant role that the choice or avoidance of specific coping strategies in stressful situations might play, on the psychosocial adjustment of students. Moreover, mediation analysis was conducted with a view to verify the above relationships on students with ADHD. The findings confirm the mediating effect of strategies, in particular the positive effect of approach strategies on psychosocial adjustment and the negative effect of emotional and distancing strategies to this variable. Furthermore, the sample groups were compared with regard to school and cyber bullying, coping strategies and psychosocial adjustment. The results of the research highlight the need to prevent school and cyber bullying by implementing suitable programs and to reinforce the psychosocial adjustment of all students in need of support, while at the same time emphasize the importance of teaching appropriate strategies for dealing with stressful situations. Special care should be given to students with ADHD, due to their high involvement in this phenomenon and their inefficient management of the stressor.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση της σχέσης της σχολικής και διαδικτυακής θυματοποίησης και των στρατηγικών αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων (προσέγγισης, συναισθήματος, αποστασιοποίησης) με την ψυχοκοινωνική επάρκεια σε μαθητές με και χωρίς Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ). Στην έρευνα συμμετείχαν 682 μαθητές Πρωτοβάθμιας (Ε΄ και Στ΄ Δημοτικού) και Δευτεροβάθμιας (Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου) Εκπαίδευσης (Μ.Ο. ηλικίας: 12,74 έτη, Τ.Α.=±1,48 , 46% αγόρια) εκ των οποίων οι 107 είχαν διάγνωση ΔΕΠ-Υ. Για τις ανάγκες της έρευνας χορηγήθηκαν: Το Ερωτηματολόγιο Εκφοβισμού/Θυματοποίησης (The Revised Olweus Bully/Victim Questionnaire, [OBVQ], (Olweus, 1996, 2006. Solberg & Olweus, 2003), το Ερωτηματολόγιο Διαδικτυακού Εκφοβισμού (Cyberbullying Questionnaire, Smith, Mahdavi, Carvalho, & Tippett, 2006), το Εργαλείο Ψυχοκοινωνικής Προσαρμογής παιδιών σχολικής ηλικίας ή Τεστ Ψυχοκοινωνικής Προσαρμογής (Χατζηχρήστου, Πολυχρόνη, Μπεζεβέγκης, & Μυλωνάς, 2008α), το Ερωτηματολόγιο Στρατηγικών Αντιμετώπισης Αγχογόνων Καταστάσεων (Self-Report Coping Scale, [SRCS], Causey & Dubow, 1992. Kochenderfer-Ladd & Skinner, 2002) και ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων. Πιο συγκεκριμένα, για τον έλεγχο των υποθέσεων της έρευνας, στην περίπτωση των μαθητών χωρίς τη διαταραχή (Ομάδα Ελέγχου-ΟΕ) δημιουργήθηκε ένα δομικό μοντέλο εξίσωσης με εξαρτημένη μεταβλητή την ψυχοκοινωνική επάρκεια και ανεξάρτητες μεταβλητές τη σχολική και διαδικτυακή θυματοποίηση. Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρήθηκε η εξέταση του διαμεσολαβητικού ρόλου των επιμέρους στρατηγικών αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων. Το μοντέλο είχε καλή προσαρμογή στα δεδομένα, καθώς με βάση τους δείκτες καλής προσαρμογής που μελετήθηκαν, παρατηρήθηκε ότι οι τιμές του μοντέλου ήταν ικανοποιητικές (χ2/df = 4,12 < 5, df = 56, CFI =0,96 ≥ 0,90, RMSEA =0,07 & SRMR =0,04 <0,08). Η έρευνα εντόπισε ότι η σχολική και διαδικτυακή θυματοποίηση για τους μαθητές της ΟΕ προέβλεπε αρνητικά την ψυχοκοινωνική επάρκεια τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, διαμέσου των στρατηγικών προσέγγισης και συναισθήματος. Παράλληλα, οι στρατηγικές προσέγγισης αποτέλεσαν θετικό προβλεπτικό παράγοντα της ψυχοκοινωνικής επάρκειας. Τα ευρήματα αυτά επισημαίνουν τον σημαντικό ρόλο που ενδέχεται να διαδραματίζει η επιλογή και η αποφυγή συγκεκριμένων στρατηγικών στην ψυχοκοινωνική επάρκεια των μαθητών. Παράλληλα, στην περίπτωση των παιδιών με ΔΕΠ-Υ, προκειμένου να ελεγχθούν οι παραπάνω σχέσεις, πραγματοποιήθηκε διαμεσολαβητική ανάλυση παλινδρόμησης. Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν και για τους μαθητές με ΔΕΠ-Υ τη διαμεσολαβητική επίδραση των στρατηγικών και ειδικότερα τη θετική επίδραση των στρατηγικών προσέγγισης στην ψυχοκοινωνική επάρκεια και τη δυσπροσαρμοστικότητα των στρατηγικών συναισθήματος και αποστασιοποίησης στην εν λόγω μεταβλητή. Επίσης, οι ομάδες του δείγματος συγκρίθηκαν ως προς τον σχολικό και διαδικτυακό εκφοβισμό, τις στρατηγικές και την ψυχοκοινωνική επάρκεια. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναδεικνύουν την ανάγκη πρόληψης και αντιμετώπισης φαινομένων σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού για την ψυχοκοινωνική επάρκεια όλων των μαθητών, ενώ παράλληλα υπογραμμίζουν τη σημασία της διδασκαλίας των κατάλληλων στρατηγικών αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί στους μαθητές με ΔΕΠ-Υ, λόγω της υψηλής εμπλοκής στο φαινόμενο και της αναποτελεσματικής διαχείρισης του αγχογόνου παραγοντα.