Αντιλήψεις εκπαιδευτικών και πρακτικές αντιμετώπισης του ρατσισμού στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The rise of racism, in all aspects of social life, is reflected daily in many countries of the world, something which concerns the international community which is looking for solutions to the problem. Greek society, having evolved into a multicultural society after population movements, is also called upon daily to face inequalities of treatment, discrimination, prejudice, and racism. At school today, the forms of diversity vary. Children from a very early age come in contact with children of other colors, nationalities, religions, appearance, etc. They are aware of their similarities and differences, but there is a risk that they will adopt stereotypes and prejudices which are often pointed out to them by our own society. This conclusion requires, the teacher to adopt practices to prevent and combat racism by adopting a multicultural teaching approach. The present study examined the perspective of primary school teachers on the types of discrimination that may occur in the school environment and the practices they follow to deal with racist phenomena at school. It also examines whether they have been properly trained. The research was conducted using a questionnaire as its research tool administrated to primary school teachers (PE70) of the Region of Western Greece (n = 322). The statistical analysis showed that racist behaviors among students are indeed occurring in the school environment. The reasons for distinguishing students from their classmates are mainly due to appearance, color of the skin, origin, good and poor course performance in the courses and socioeconomic status. According to the teacher's opinion, the racist disposition of pupils is not accompanied by such an intention. Regarding the way racism is expressed, teachers in high percentages, argued that students express this mainly through the use verbal assault and isolation from groups. The analysis of the results showed that teachers have not been sufficiently trained on issues related to racism. The survey found that the teachers who were more further prepared to deal with racism, were able to use more strategies and practices to address and battle discrimination in school. The majority of the teachers, who responded prefer group activities, role - playing games, racism-related films as ways to deal with racism and rarely organize events on the subject of peaceful coexistence, diversity and discrimination. It also revealed that there is no specific method or plan of action in schools in case there is a complaint of a racist incident by a student. Finally, there appeared to be considerable differences depending on the educator’s gender, age and area of the school that serves.

Η άνοδος του ρατσισμού, σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής, αποτυπώνεται καθημερινά σε πολλές χώρες του κόσμου κάτι, το οποίο προβληματίζει τη διεθνή κοινότητα η οποία αναζητά λύσεις για το πρόβλημα. Η ελληνική κοινωνία, έχοντας εξελιχθεί σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία μετά τις μετακινήσεις πληθυσμών, καλείται και αυτή καθημερινά να αντιμετωπίσει σχέσεις άνισης μεταχείρισης διακρίσεων, προκαταλήψεων και ρατσισμού. Στο σχολίο σήμερα ποικίλουν οι μορφές διαφορετικότητας. Τα παιδιά από πολύ νωρίς έρχονται σε επαφή με παιδιά άλλου χρώματος, εθνικότητας, θρησκείας, εμφάνισης κ.ά. Γνωρίζουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους αλλά, υπάρχει ο κίνδυνος να υιοθετήσουν στερεότυπα και προκαταλήψεις που συχνά τους υποδεικνύει η ίδια η κοινωνία μας. Η διαπίστωση αυτή επιβάλλει, ο εκπαιδευτικός στο σχολείο να υιοθετήσει πρακτικές πρόληψης και αντιμετώπισης του ρατσισμού υιοθετώντας μια πολυπολιτισμική προσέγγιση διδασκαλίας. Η παρούσα έρευνα εξέτασε τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τις μορφές διακρίσεων που τυχόν εμφανίζονται στο σχολικό περιβάλλον καθώς και για τις πρακτικές που ακολουθούν για να αντιμετωπίσουν τα ρατσιστικά φαινόμενα στο σχολείο και αν έχουν επιμορφωθεί κατάλληλα γι’ αυτό. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με ερευνητικό εργαλείο ερωτηματολόγιο σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΠΕ70:δάσκαλοι) Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος (n=322). Η στατιστική επεξεργασία έδειξε ότι πράγματι στο χώρο του σχολείου εμφανίζονται ρατσιστικές συμπεριφορές ανάμεσα στους μαθητές. Οι λόγοι διάκρισης των μαθητών από τους συμμαθητές τους είναι κυρίως λόγω, εμφάνισης, χρώματος στο δέρμα, καταγωγής, καλής και κακής επίδοσης στα μαθήματα και κοινωνικοοικονομικής κατάστασης. Σύμφωνα με τη γνώμη των εκπαιδευτικών η ρατσιστική διάθεση των μαθητών δεν συνοδεύεται από την ανάλογη πρόθεση. Όσον αφορά τον τρόπο έκφρασης του ρατσισμού οι εκπαιδευτικοί υποστήριξαν σε υψηλά ποσοστά ότι οι μαθητές χρησιμοποιούν κυρίως τη λεκτική επίθεση και την απομόνωση από παρέες. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν επιμορφωθεί αρκετά σε θέματα που αφορούν τον ρατσισμό. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι όσοι εκπαιδευτικοί καταρτίστηκαν επιπλέον για τον ρατσισμό, τους βοήθησε να χρησιμοποιήσουν περισσότερες πρακτικές για να αντιμετωπίσουν τις διακρίσεις στο σχολικό χώρο. Φάνηκε ότι οι εκπαιδευτικοί στην πλειονότητα τους προτιμούν ομαδικές δραστηριότητες, παιχνίδια ρόλων, ταινίες με θέμα το ρατσισμό ως τρόπους προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον ρατσισμό ενώ σπάνια διοργανώνουν εκδηλώσεις με θέμα την ειρηνική συνύπαρξη, την ετερότητα και τις διακρίσεις. Επίσης αποκαλύφθηκε ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος στα σχολεία για το τι γίνεται όταν υπάρχει καταγγελία ρατσιστικού περιστατικού από μαθητή-τρια. Τέλος, φάνηκε ότι υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές ανάλογα με το φύλο του εκπαιδευτικού, την ηλικία και την περιοχή του σχολείου που υπηρετεί.