Εθνική Ιδέα και εικόνα του Άλλου στα σχολικά εγχειρίδια των Νέων Ελληνικών κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου (1920-1940)

Abstract

The role of the schoolbook in the formation of national identity is detected in school textbooks, where literary and narrative texts with national content are anthologized, in which historical events are recorded. The aim is to co-read these texts with the historical "texts", i.e. historical events of the time when these literary texts are taught. The national idea shaped by the word of the texts, which together form the national orientation within the given historical circumstances, is explored. For the purposes of our research, we are studying 44 manuals of the course of Modern Greek Readings, during the years 1920-1940 which the vision of the Great Idea has been definitively aborted with the defeat of the Greek army in the Asia Minor Campaign and many social and political problems occur in the Greek nation state.

Η διατριβή θέμα έχει την εθνική ιδέα και την εικόνα του Άλλου στα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος των Νέων Ελληνικών που διδάχθηκε την εποχή του Μεσοπολέμου στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Το θέμα αυτό διερευνάται στα ανθολογημένα κείμενα των 44 σχολικών εγχειριδίων με τίτλο Νεοελληνικά Αναγνώσματα που έχουν περιεχόμενο ιστορικό προερχόμενο από τις τρεις ιστορικές εποχές, Αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, Νεότερη Ιστορία, σε σχέση με την ταραγμένη εθνικά και πολιτικά εποχή του Μεσοπολέμου. Στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου επιδιώκεται η ανασυγκρότηση του κράτους μετά τη διάψευση της Μεγάλης Ιδέας και την έλευση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η ανασυγκρότηση αυτή, μεταξύ άλλων, απαιτεί την ανανέωση της εθνικής ιδέας και τον επαναπροσδιορισμό των εθνικών επιδιώξεων μέσα στο μεσοπολεμικό περιβάλλον της κοινωνικής και πολιτικής αστάθειας. Οι εθνικές αυτές επιδιώξεις ερμηνεύονται ως συνέχεια της εθνογένεσης στα Βαλκάνια που αποτέλεσαν μετάβαση από την οικουμενική οθωμανική κοινότητα στα εθνικά κράτη, με την επιδίωξη να παγιώσουν την ανεξάρτητη πολιτική υπόστασή τους με ποικίλους ιδεολογικούς και εθνοποιητικούς μηχανισμούς. Η συλλογική εθνική ταυτότητα, ως απόρροια της μαζικής ιστορικής εγγραμματοσύνης και της ιστορικής αφύπνισης που επιτελείται στην Εκπαίδευση, συνιστά την νομιμοποιητική συνθήκη του έθνους μέσα στα όρια του εθνικού κράτους. Στοιχεία της ταυτότητας αυτής είναι η περηφάνεια για το ηρωικό παρελθόν, η αδιάκοπη δοξασμένη πορεία, η επιδίωξη της ελευθερίας και ο Άλλος ως εχθρός που συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη εθνική εικόνα. Ο Άλλος εχθρός συμβάλλει στην ανάδειξη του «εθνικού εαυτού» και στην τεκμηρίωση της μοναδικότητας του έθνους, μιας μοναδικότητας που αναδεικνύεται και επιβεβαιώνεται και από τον Άλλο φίλο. Η επαναπροσδιορισμένη εθνική ταυτότητα, όπως διαφαίνεται από τον λόγο των κειμένων, έχει περιεχόμενο που εκπορεύεται από το ένδοξο ηρωικό παρελθόν και στόχο την διασφάλιση της κοινωνικής ισορροπίας, με την αφομοίωση των προσφύγων και την υπέρβαση των πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων μέσα στα όρια του ελληνικού κράτους, απαλλαγμένου πλέον από την μεγαλοϊδεατική ρητορική.