A biopsychosocial approach of the expectant mother: the impact of parenting patterns and attachment styles on perinatal stress

Abstract

Throughout this study we aimed to examine current literature and research on “attachment theory” and its expression on the specific field of obstetrics, the perinatal period. The current PhD thesis aims to observe and describe the impact of the different subtypes of attachment (“secure” & “insecure” attachment) on the perceived and biological expressions of stress regarding a distinct group of participants, the expectant and the new mothers, given the turning point of childbirth, a rather important, yet stressful life event. In medical settings in general, and in the field of obstetrics in specific, which is the clinical domain of the perinatal period, obstetricians, psychiatrists and psychologists often come across antenatal and postnatal concerns, psychological issues as well as psychiatric symptomatology stemming from a closer observation of the women’s difficulties or reported by women themselves. Subtypes of attachment are examined regarding their imprint on the benefits, as well as the difficulties and risks they place on women during each perinatal stage. The research procedure of the current PhD project was based on the administration of four different psychometric tools (questionnaires) which were completed by a sample of pregnant women and new-mothers (N=105) from the 2nd Department of Obstetrics & Gynecology, Aretaieion Hospital, while simultaneously salivary cortisol and salivary alpha – amylase samples were collected and analyzed in the laboratory. A statistical analysis of all the aforementioned results then followed.The results obtained, aligned with the literature reviewed, indicated that “insecurity” in attachment and important relationships appears to render women more vulnerable in relation to stress symptoms and depressive symptomatology, postnatally. More specifically, results showed a significant relationship between maternal postnatal salivary cortisol levels on the one hand, and prematurity of birth, a history of previous labour(s) and maternal attachment style on the other hand. In addition, results obtained from the smaller group of participants (N=37) whose samples were collected and measured both ante- as well as postnatally, indicated that the subcategories of “dismissive” and “fearful” styles of attachment were linked to elevated maternal postnatal salivary cortisol levels, suggesting that individuals (mothers) belonging to these subcategories of insecure attachment experience greater distress during the perinatal period altogether. At the same time, “security” attachment-wise, tangibly observed in couples with strong intramarital support, appears to offer a protective barrier against adversities by enabling securely attached women to remain calmer and make better use of their emotional and social resources throughout the challenging perinatal phase. Consequently, mothers-to-be become more eligible to overcome perinatal difficulties by the use of patterns of behavior that promote their well-being.Through the in-depth review of the current literature on attachment theory available and the tools of knowledge it equips us with, we attempted to assemble the real challenges and needs deriving from the demands that pregnancy, labour and the postpartum place on new mothers, as well as the way close relationships become affected by or, correspondingly, can be positively used in order to protect and shield women and their families from acknowledged stressful perinatal phases.

Η παρούσα διατριβή έχει ως στόχο να παρατηρήσει και να περιγράψει την επίδραση των διαφορετικών υποτύπων της ψυχολογικής παραμέτρου της «θεωρίας δεσμού» (attachment theory – attachment styles) στις εκφάνσεις του αναφερόμενου αλλά και βιολογικά προσδιοριζόμενου στρες που αφορά τον πληθυσμό της ευαίσθητης ομάδας των νέων μητέρων και λεχωίδων, με σημείο αναφοράς το συμβάν του τοκετού, ένα φυσιολογικά σημαντικό και στρεσσογόνο γεγονός ζωής.Κατά την κλινική πράξη και στον τομέα της μαιευτικής-γυναικολογίας εν προκειμένω ως το βασικό πλαίσιο παρατήρησης των περιγεννητικών ζητημάτων, μαιευτήρες, ψυχίατροι και ψυχολόγοι συχνά έρχονται αντιμέτωποι με περιστατικά γυναικών που αναφέρουν δυσκολίες ψυχολογικής προσαρμογής, στρες ή την παρουσία ψυχιατρικής συμπτωματολογίας λόγω των αυξημένων απαιτήσεων που η εγκυμοσύνη και η λοχεία επιφέρουν στην καθημερινότητα των γυναικών.Η ερευνητική διαδικασία της παρούσας διατριβής βασίστηκε στη χορήγηση τεσσάρων ψυχομετρικών εργαλείων (ερωτηματολογίων) σε πληθυσμό εγκύων & λεχωίδων (N=105) της Β’ Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταιείου Νοσοκομείου και στην επεξεργασία των αποτελεσμάτων αυτών, καθώς παράλληλα διενεργήθηκε συλλογή και εργαστηριακή μέτρηση βιολογικών δεικτών του στρες (κορτιζόλη σιέλου και α – αμυλάση σιέλου). Κατόπιν ακολούθησε στατιστική ανάλυση όλων των συλλεχθέντων αποτελεσμάτων.Τόσο η εκτενής βιβλιογραφική ανασκόπηση, όσο και τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έδειξαν πως η παρουσία της γενικής κατηγορίας του «ανασφαλούς τύπου δεσμού» ενδέχεται να συμβάλλει στην ανάδυση βιολογικών ενδείξεων στρες και καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, αμέσως μετά τον τοκετό. Παράλληλα παρατηρήθηκε σημαντική στατιστική συσχέτιση μεταξύ της προωρότητας του νεογνού, του ιστορικού προηγούμενων τοκετών, της παρουσίας «ανασφαλούς δεσμού» και των αυξομειώσεων της κορτιζόλης σιέλου στη μητέρα, μεταγεννητικά. Παράλληλα ειδικότερα όσον αφορά την υπο-ομάδα των συμμετεχουσών (N=37) από τις οποίες ελήφθησαν δείγματα τόσο προγεννητικά όσο και μεταγεννητικά, φάνηκε ότι τα επίπεδα κορτιζόλης σιέλου μεταγεννητικά ήταν στατιστικά σημαντικά αυξημένα στην περίπτωση των γυναικών που ανήκουν στον «ανασφαλή τύπο» δεσμού.Η παρουσία «ασφαλούς τύπου δεσμού» που παρατηρείται σε ζευγάρια με δυνατό ποιοτικά δεσμό μεταξύ των δύο συντρόφων, φαίνεται να δρα προστατευτικά απέναντι σε ενδεχόμενες αντιξοότητες, βοηθώντας τις γυναίκες που ανήκουν στην κατηγορία του «ασφαλούς δεσμού» να αντλήσουν από το απόθεμα των συναισθηματικών τους πόρων και του ευρύτερου καλώς έχειν της ψυχικής τους κατάστασης. Συνεπώς είναι αρτιότερα εξοπλισμένες να προετοιμαστούν με αποτελεσματικότερο τρόπο απέναντι στις πιθανές δυσκολίες που η περιγεννητική περίοδος συχνά συνεπάγεται.Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η ενημέρωση των επαγγελματιών περιγεννητικής υγείας και του κοινού αναφορικά με τα αποτελέσματα που προέκυψαν, ώστε να επιτευχθεί η ενίσχυση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και να εμπλουτιστούν περαιτέρω οι ιατρικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις σε πληθυσμούς των εγκύων, των νέων μητέρων αλλά και των οικογενειών τους.