Θειολογικές, ηθικές και παιδαγωγικές προεκτάσεις του αρχαίου δράματος

Abstract

This dissertation are recorded, commented and evaluated the most important, in ouropinion, passages of ancient dramatic poetry which are theiologized by pedagogy andhumanized by moralizing, in the light of pedagogical science and philosophy.Specifically, through the analysis of the tragedies of Aeschylus Agamemnon,Choephoroi, and Eumenides, the pedagogical theiology and the moral anthropology ofthe poet are highlighted and documented, as well as its contribution to a Heraclitianworld of contradictions and conflicts, which ultimately overcomes the good. Then inthe tragedies of Ajax and Philoctetes of Sophocles the strong pedagogical character andthe philosophical-theological dimension of the poet's ideas are pointed out, whose maingoal was to shape the citizen who would be able to shoulder the issue of its prosperityand development. The approach of the tragedies of Euripides Hecuba, Troades andAndromache highlights the radical pedagogical theiology of the poet as well as themetaethical dimensions of his ideas on the basis of the newer philosophical currents,through the approach of the of its pedagogical dimension. According to Euripides, evilis not so much identified with the ideas but with the emotions it produced. Theimmorality of the persons and their involvement in the realm of evil occupied him moreas a source of negative emotions than as a cause and result of the overthrow of the moralorder. The poet's treatment of evil refers to Spinoza's view of evil, in which evil is notdetermined by the ideas that constitute its content, but by the emotions it evokes in thepeople it affects. Finally, in Aristophanes Acharnians points out the poet's teachingintentions and goals, who teaches that democracy, peace and cities in general areendangered not only by demagogues and warlords, but also by their late defenders, thelate defenders of the struggle. They diligently put on the uniform of the city's defender,and as soon as they gain power, they disguise themselves as masks and devour theirprey, as is the case with the declining cities, the fevered sates (φλεγμαίνουσες), and thecities of pigs (ὑῶν) in Plato.The emergence of the theiological, moral and pedagogical aspect of ancient tragedyand comedy contributes greatly to the approach of the value system that determined thebehavior of the Athenian citizen of classical times, the good and the good, the livingcell of the Athenian democrat, he subordinated his individual pursuits to the welfare ofsociety as a whole and avoided behaviors and acts of lawlessness and insult, as a piousand just man. Now that states are investing more in education and less in education, theimmersion in the multidimensional dramatic discourse and philosophical reflection ofAeschylus, Sophocles, Euripides and Aristophanes and the production of works thathighlight the theological, moral and pedagogical character of these works can haltingthe global political, economic and cultural collapse and at the same time the rebirth ofthe universal ideals of classical Hellenism.

Στην ανά χείρας διδακτορική διατριβή καταγράφονται, σχολιάζονται και αξιολογούνται τα σημαντικότερα, κατά τη γνώμη μας, χωρία της αρχαίας δραματικής ποίησης τα οποία θειολογούν παιδαγωγώντας και εξανθρωπίζουν ηθικολογώντας, υπό την έποψη της παιδαγωγικής επιστήμης και της φιλοσοφίας. Συγκεκριμένα μέσω της ανάλυσης των τραγωδιών του Αισχύλου Ἀγαμέμνων, Χοηφόροι, και Εὐμενίδες αναδεικνύεται και τεκμηριώνεται η παιδαγωγική θειολογία και η ηθική ανθρωπολογία του ποιητή καθώς και η συμβολή της σ΄έναν ηρακλείτειο κόσμο αντιθέσεων και συγκρούσεων, που τελικώς επικρατεί το καλό. Ακολούθως στις τραγωδίες Αἴας και Φιλοκτήτης του Σοφοκλή επισημαίνεται ο έντονος παιδαγωγικός χαρακτήρας και η φιλοσοφικό-θεολογική διάσταση των ιδεών του ποιητή, που ως κύριο στόχο είχαν τη διάπλαση του πολίτη που θα ήταν σε θέση σηκώσει στους ώμους του την υπόθεση της ευημερίας και της ανάπτυξης της πόλης του. Στην προσέγγιση των τραγωδιών του Ευριπίδη Ἑκάβη, Τρωάδες και Ἀνδρομάχη αναδεικνύεται η ριζοσπαστική παιδαγωγική θειολογία του ποιητή καθώς και οι μεταηθικές διαστάσεις των ιδεών του, επί τη βάσει των νεώτερων φιλοσοφικών ρευμάτων, μέσα από την προσέγγιση της οντολογίας του κακού καθώς και της ηθικής και παιδαγωγικής διάστασής του. Το κακό κατά τον Ευριπίδη δεν ταυτίζεται τόσο με τις ιδέες, αλλά με τα συναισθήματα που παρήγαγε. Η ανηθικότητα των προσώπων και η εμπλοκή τους στην επικράτεια του κακού τον απασχολούσε περισσότερο ως πηγή αρνητικών συναισθημάτων, παρά ως αιτία και αποτέλεσμα της ανατροπής της ηθικής τάξης. Η αντιμετώπιση του κακού από τον ποιητή παραπέμπει στη θεώρηση του κακού από τον Σπινόζα, που το κακό δεν προσδιορίζεται από τις ιδέες που συνιστούν το περιεχόμενό του, αλλά από τα συναισθήματα που αυτό προκαλεί στους ανθρώπους που πλήττει. Τέλος στους Ἀχαρνεῖ(ῆς)ς του Αριστοφάνη επισημαίνονται οι διδακτικές προθέσεις και στοχεύσεις του ποιητή, ο οποίος διδάσκει ότι η δημοκρατία, η ειρήνη και γενικότερα οι πόλεις κινδυνεύουν όχι μόνο από τους δημαγωγούς και τους πολεμοκάπηλους, αλλά και από τους όψιμους προασπιστές τους, που στην αρχή του αγώνα τους ενδύονται μετ΄ επιμελείας την στολή του προασπιστού της πόλης και μόλις αποκτήσουν δύναμη απεκδύονται το μασκάρεμά τους και επιδίδονται στην κατασπάραξη της λείας τους, όπως συμβαίνει στις πόλεις που παρακμάζουν, τις φλεγμαίνουσες και τις πόλεις ὑῶν κατά Πλάτωνα.Η ανάδειξη της θειολογικής, ηθικής και παιδαγωγικής διάστασης της αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας συνδράμει τα μέγιστα στην προσέγγιση του αξιακού σύστηματος που καθόριζε τη συμπεριφορά του Αθηναίου πολίτη των κλασικών χρόνων, του καλοῦ κἀγαθοῦ, του ζωντανού κυττάρου της αθηναϊκής δημοκρατίας, του πολίτη που τηρούσε τους νόμους, υπέτασσε τις ατομικές του επιδιώξεις στην ευημερία του κοινωνικού συνόλου και απέφευγε συμπεριφορές και πράξεις ανομίας και ύβρεως, ως ευσεβής και δίκαιος άνθρωπος. Σήμερα που τα κράτη επενδύουν περισσότερο στην εκπαίδευση και λιγότερο στην παιδεία, η εντρύφηση στον πολυδιάστατο δραματικό λόγο και φιλοσοφικό στοχασμό του Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και Αριστοφάνη και η παραγωγή εργασιών που αναδεικνύουν τον θειολογικό, ηθικό και παιδαγωγικό χαρακτήρα των έργων τους, δύνανται να συμβάλλουν στην ανάσχεση της παγκόσμιας πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής κατάρρευσης και παράλληλα στην αναγέννηση των πανανθρώπινων ιδανικών του κλασικού ελληνισμού.