Συγκριτική διερεύνηση της πραγματολογικής ικανότητας μαθητών δημοτικού σχολείου με τυπική ανάπτυξη, υψηλής λειτουργικότητας αυτισμό και ειδικές μαθησιακές δυσκολίες

Abstract

The aim of the present thesis is to investigate the pragmatic ability in the area of figurative language (Idioms & Proverbs), and its association with linguistic (Receptive Vocabulary, Morphology-Syntax) and non-linguistic variables (Chronological Age, Non Verbal Ability), as well as with Reading Comprehension in typical (TD) and atypical [High-Functioning Autism (HFA) & Specific Learning Difficulties (SLD)] developing children. The sample consists of 372 participants attending 4th, 5th and 6th grade of primary school (286 TD, 37 with HFA and 49 with SLD). Measures ofPragmatic and Morphosyntactic Ability, Vocabulary (Peabody Picture Vocabulary Test-4) (Dunn & Dunn, 2007), Reading ability (Reading Test-A) (Padeliadou & Antoniou, 2008), and non-verbal reasoning ability (Raven΄ s Colored Progressive Matrices) (Sideridis, Antoniou, Mouzaki, & Simos, 2015) were administered. The study was divided in two phases: (a) the pilot study, with the aim of constructing measures of pragmatic and morphosyntactic ability and (b) the main study, which wasdivided into 3 studies. According to the results of the 1st study, as far as TD participants are concerned: (a) Pragmatic ability was hierarchically predicted by MorphologySyntax, Reading Comprehension and Receptive Vocabulary for the 286 TD participants, in addition to non-linguistic variables; (b) there has been a gradual improvement in figurative competence as age increases, as well as a correlation between pragmatic ability and different factors, depending on the school grade; (c) Reading Comprehension was predicted by pragmatic ability at grade 4 and byMorphology-Syntax at grades 5 & 6. In the 2nd study, 35 HFA & 45 SLD children were matched for gender, chronological age and non-verbal reasoning ability with participants in the control group (TD). Both HFA and SLD groups performed poorly, showing slower rate of development in figurative language compared with the TD group. For both experimental groups pragmatic ability was predicted by MorphologySyntax. In the 3rd study, the profile of 19 HFA & 19 SLD participants in the examined variables was outlined, after both groups were matched with the control group (TD) for gender, chronological age, non-verbal reasoning ability and receptive vocabulary. The results revealed that the TD group performed significantly better than both experimental groups in pragmatic ability measure. There was no statistically significant difference between HFA and SLD participants in pragmatic ability, nor in the other examined variables. Data from scatter plots show more qualitative rather than quantitative differences between the two experimental groups, compared to the TD sample. Findings of the present thesis highlight the importance of language ability for the development of pragmatic skills of students with typical and atypical developmentat the late stages of primary school. Implications for research and educational purposes are discussed.

Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της πραγματολογικής ικανότητας στην περιοχή του μεταφορικού λόγου (Ιδιωματισμοί & Παροιμίες) σε πληθυσμό τυπικής (ΤΑ) και μη τυπικής ανάπτυξης [με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος Υψηλής Λειτουργικότητας (ΔΑΦΥΛ) & Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (ΕΜΔ)] και η σύνδεσή της με γλωσσικούς (Προσληπτικό Λεξιλόγιο,Μορφολογία-Σύνταξη) και μη γλωσσικούς παράγοντες (Χρονολογική Ηλικία, Μη Λεκτική Ικανότητα), καθώς και με την Αναγνωστική Κατανόηση. Στην έρευνα συμμετείχαν 372 μαθητές των τριών τελευταίων τάξεων του Δημοτικού (286 ΤΑ, 37 με ΔΑΦΥΛ και 49 με ΕΜΔ). Στο συνολικό δείγμα χορηγήθηκαν δοκιμασίες μέτρησης: της Ικανότητας στον Μεταφορικό Λόγο και της Μορφοσυντακτικής Ικανότητας, του Λεξιλογίου (Peabody Picture Vocabulary Test-4) (Dunn & Dunn, 2007), της Αναγνωστικής ικανότητας (Τεστ Ανάγνωσης-Α) (Παντελιάδου & Αντωνίου, 2008) καιτης Μη Λεκτικής Ικανότητας (Raven΄ s Colored Progressive Matrices) (Σιδερίδης, Αντωνίου, Μουζάκη, & Σίμος, 2015). Η ερευνητική διαδικασία χωρίστηκε σε δύο φάσεις: την πιλοτική έρευνα, με σκοπό την αρχική διαμόρφωση των εργαλείων μέτρησης της πραγματολογικής και μορφοσυντακτικής ικανότητας και την κυρίως έρευνα, που χωρίστηκε σε τρείς μελέτες. Στην 1η μελέτη, που αφορούσε στην ΤΑ, βάσει των δεδομένων: (α) ως παράγοντες πρόβλεψης της πραγματολογικής ικανότητας, εκτός από τις μη γλωσσικές μεταβλητές, αναδείχθηκαν ιεραρχικά ηΜορφολογία-Σύνταξη, η Αναγνωστική Κατανόηση και το Προσληπτικό Λεξιλόγιο για τους 286 συμμετέχοντες ΤΑ· (β) διαπιστώθηκε σταδιακή βελτίωση της μεταφορικής ικανότητας παράλληλα με την αύξηση της ηλικίας, καθώς και σύνδεση της πραγματολογικής ικανότητας με διαφορετικούς παράγοντες, ανάλογα με την τάξη φοίτησης· και (γ) ως παράγοντες πρόβλεψης της Αναγνωστικής Κατανόησης, αναδείχθηκαν η πραγματολογική ικανότητα για την 4η Δημοτικού και η Μορφολογία Σύνταξη για την 5η και 6η Δημοτικού. Στη 2 η μελέτη, εξισώθηκαν κατά ζεύγη 35 συμμετέχοντες με ΔΑΦΥΛ και 45 συμμετέχοντες με ΕΜΔ με αντίστοιχες ομάδες ελέγχου ΤΑ ως προς το Φύλο, τη Χρονολογική Ηλικία και τη Μη Λεκτική Ικανότητα. Και οι δύο πειραματικές ομάδες είχαν χαμηλότερες επιδόσεις και πιο αργούς ρυθμούς ανάπτυξης στον μεταφορικό λόγο, συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου ΤΑ. Ως παράγοντας πρόβλεψης της πραγματολογικής ικανότητας για την ομάδα με ΔΑΦΥΛκαι ΕΜΔ αναδείχθηκε η Μορφολογία-Σύνταξη. Στην 3η μελέτη, σκιαγραφήθηκε το προφίλ 19 συμμετεχόντων με ΔΑΦΥΛ και 19 με ΕΜΔ στις υπό εξέταση μεταβλητές, αφού εξισώθηκαν με ομάδα ελέγχου ΤΑ ως προς το Φύλο, τη Χρονολογική Ηλικία, τη Μη Λεκτική Ικανότητα και το Προσληπτικό Λεξιλόγιο. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι το δείγμα ΤΑ είχε καλύτερες επιδόσεις στην πραγματολογική ικανότητα, συγκριτικά με τις δύο πειραματικές ομάδες. Οι ομάδες με ΔΑΦΥΛ και ΕΜΔ δεν διαφοροποιούνταν στατιστικώς σημαντικά στην πραγματολογική ικανότητα, αλλά και στις υπόλοιπεςεξεταζόμενες μεταβλητές. Τα δεδομένα των διαγραμμάτων διασποράς φανέρωσαν περισσότερο ποιοτικές, παρά ποσοτικές διαφορές ανάμεσα στις δύο πειραματικές ομάδες, συγκριτικά με το δείγμα ΤΑ. Τα ευρήματα της παρούσας διδακτορικής διατριβής αναδεικνύουν τη σπουδαιότητα των γλωσσικών ικανοτήτων για την ανάπτυξη πραγματολογικών δεξιοτήτων μαθητών τυπικής και μη τυπικής ανάπτυξης στο τέλος του Δημοτικού, στοιχείο που δύναται να αξιοποιηθεί για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.