Ελευθερία και ενοχή: με αφετηρία τη σκέψη των Nietzsche και Kierkegaard

Abstract

The meaning of freedom is one of the most significant issues of human existence. The central core of the philosophical thinking of both Nietzsche and Kierkegaard is the emancipation of human existence from the shackles of anguish, fear and guilt. The cognition of mortality, namely the fact that the actual time of death constitutes the personal relationship with life and death, illustrates the binary relation between the non- infinite and the infinite. It is essential that the confines and facts of existence, both material and spiritual, be taken into account. However, the fact that sets the issue of existence on a different basis is the potential, not the choice. The determinant of the facts is indefinitely the way man copes with mortality, and at the same time, the way man takes a stand on the issue of mortality. Therefore, freedom is defined as potential for existence in connection with life. The consciousness of freedom is the determinant of responsibility, will and fear, which are the products of freedom. As a consequence, freedom is the basic element leading the subjects to acting or non-acting throughout their lives, within the historical, social and personal framework. Guilt is inverted freedom. The more society moralizes, in order the relationships among the members to be tackled superficially and horizontally for the social piece to be made possible, the more the feelings of guilt, debt and duty maximize. As a result, the inner anguish of every member grows bigger and such oppression leads to inner and outer tangible disturbances.

Η έννοια της ελευθερίας είναι ένα από τα πιο σημαίνοντα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο κεντρικός πυρήνας της φιλοσοφικής σκέψης των Nietzsche και Kierkegaard είναι η απελευθέρωση της ανθρώπινης ύπαρξης από τα δεσμά της αγωνίας, του φόβου και της ενοχής. Το γεγονός της γνώσης της θνητότητας, ό,τι, δηλαδή, η οριακή στιγμή του θανάτου είναι η προσωπική σχέση με τη ζωή και το θάνατο, αποτελεί τη δυαδική σχέση του περατού με το άπειρο. Τα όρια και δεδομένα της ύπαρξης που υπάρχουν, τόσο υλικά όσο και ψυχικά, είναι ανάγκη να τα λαμβάνει κανείς υπόψη του. Παρόλα αυτά, όμως, οι δυνατότητες και όχι οι επιλογές είναι τα δεδομένα που θέτουν το ζήτημα της ύπαρξης σε άλλες βάσεις. Εκείνο, τελικά, που καθορίζει αποφασιστικά τα γεγονότα είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος τη θνητότητά του και ταυτόχρονα η στάση που υιοθετεί αναφορικά με τη θνητότητά του. Επομένως, ελευθερία σημαίνει η δυνατότητα της ύπαρξης σε σχέση με τη ζωή. Η αντιληπτική συνείδηση της ελευθερίας είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για τις έννοιες της ευθύνης, της θέλησης και του φόβου, οι οποίες αποτελούν τα παράγωγα της έννοιας της ελευθερίας. Κατά συνέπεια, η έννοια της ελευθερίας είναι ο βασικός πυλώνας της ενέργειας ή μη του υποκειμένου σε μια πορεία μέσα στο ιστορικό, στο κοινωνικό αλλά και στο προσωπικό γίγνεσθαι. Η ενοχή είναι αντεστραμμένη ελευθερία. Όσο μια κοινωνία ηθικοποιείται, προκειμένου να ρυθμίζονται οι σχέσεις των μελών της επιφανειακά και σε ένα οριζόντιο επίπεδο για να καταστεί δυνατή η κοινωνική ειρήνη, τόσο το συναίσθημα της ενοχής, του χρέους και του καθήκοντος μεγιστοποιείται στα μέλη της. Αυτό σημαίνει ότι η οδύνη στον εσωτερικό κόσμο του κάθε μέλους μεγαλώνει και η καταπιεστικότητα αυτή δημιουργεί εσωτερικές και εξωτερικές απτές αναταράξεις.