In a Greek light: Hellenic moral vision in the Philosophy and Fiction of Iris Murdoch

Abstract

Adopting a synthetic approach, while highlighting the uninterrupted continuum and flow of ideas between Iris Murdoch’s moral philosophy and fiction, this study explores the processes through which Greek visualism infiltrates Murdoch’s spiritual, mystical, and quasi-mythological conception of moral vision. This dissertation proposes an investigation of the visualist preoccupations of Murdoch’s philoso-fiction with the contention that it remains consistently and persistently heliocentric, ocularcentric, and Apollonian. Resorting to the tenets of Greek visualism, Murdoch counters what she perceives as the demoralization and demystification of vision and the uprooting of its ethical extensions in post/modernity, which overemphasizes its optical dimensions, addressing the vicissitudes and pathologies of ocular physiology while challenging the primacy of vision in classical metaphysics. The exploration of the indissoluble relationship of masculinity and liquidity as two of her constant authorial obsessions, which reaches culmination in/through the abundant male-related liquid ordeals that populate her fiction, affiliates the ethical extensions of mortality with the sharpening of (moral) vision that Murdoch seems to set forth in her visualist metaphysics. Rupturing the aesthetics of the structure that the sublime holds, Murdoch directs attention to the cadaver that lies at the heart of her fiction. The sublime experience of sea-change connects her philosophical novels with morality, depicting enlightenment as a movement towards goodness and ethical reorientation. This dissertation aspires to reinstate the tenacious visualism of the influential author/philosopher to the Hellenic context where I submit, it rightfully belongs in spite of its recurrent restrictive associations with either Plato or Aristotle. The ocular intensity of Murdoch’s heliotropic fiction, the largely unexamined quasi-literal presence of the sun-God in the Apollonian dénouement of the novels discussed, along with the striking sequence of enlightenments and the existence of a surplus of Hellenic visual insignia and metaphors, facilitate the designation of Murdoch as a visualist philosopher and novelist that “live[s] in a Greek light” (Metaphysics as a Guide to Morals 159). This is the literal and metaphorical light that illuminates Iris Murdoch’s moral vision.

Υιοθετώντας μία συνθετική προσέγγιση και δίνοντας παράλληλα έμφαση στην αδιάλειπτη ροή ιδεών μεταξύ της ηθικής φιλοσοφίας και της λογοτεχνίας της Iris Murdoch, η μελέτη αυτή διερευνά τις διαδικασίες μέσω των οποίων η ελληνική φιλοσοφική πρωτοκαθεδρία της θέασης διεισδύει στην πνευματική, μυστικιστική και οιονεί μυθολογική σύλληψη της ηθικής θέασης της Murdoch. Η συγκεκριμένη διατριβή προτείνει τη διερεύνηση της εμμονικής οπτικότητας στη φιλοσοφία και λογοτεχνία της Murdoch προβάλλοντας το γεγονός ότι παραμένει σταθερά και επίμονα ηλιοκεντρική, οφθαλμοκεντρική και Απολλώνια. Βασιζόμενη στη θεμελιώδη σημασία της θέασης στον ελληνικό φιλοσοφικό στοχασμό, η Murdoch έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτό που αντιλαμβάνεται ως απο-ηθικοποίηση και απομυθοποίηση της όρασης και τη συστηματική εκρίζωση των ηθικών της προεκτάσεων στη μετα/νεωτερικότητα, η οποία υπερτονίζει τη φυσιολογία της όρασης υπερθεματίζοντας τις διακυμάνσεις και την παθολογία της οφθαλμικής φυσιολογίας ενώ, παράλληλα, αμφισβητεί την υπεροχή της ηθικής θέασης στην κλασική μεταφυσική. Η εξερεύνηση της αδιαχώριστης σχέσης της αρρενωπότητας και της ρευστότητας του υγρού στοιχείου ως δύο από τις αδιάλειπτες συγγραφικές εμμονές της Murdoch, οι οποίες οδηγούν την πλοκή στην κλιμάκωσή της μέσω ανδροκεντρικών δοκιμασιών στο νερό που αφθονούν στην πλούσια μυθιστοριογραφία της, συνδέει τις ηθικές επεκτάσεις της θνητότητας με την όξυνση της (ηθικής) θέασης όπως αυτή εκτίθεται στην προσωπική της οφθαλμοκεντρική μεταφυσική. Διαρρηγνύοντας την αισθητική δομή της έννοιας του Υψηλού, η Murdoch στρέφει την προσοχή στο νεκρό σώμα που κείται στην καρδιά της μυθοπλασίας της. Η υψηλή εμπειρία του θαλάσσιου επαναπροσανατολισμού συνδέει τα φιλοσοφικά μυθιστορήματά της με την ηθική, απεικονίζοντας το διαφωτισμό ως κίνηση προς το αγαθό και την ηθική μεταστροφή. Η συγκεκριμένη διδακτορική διατριβή φιλοδοξεί να αποκαταστήσει την επίμονη οπτικότητα της επιδραστικής συγγραφέως/φιλοσόφου στο ελληνικό πλαίσιο όπου, δικαίως κατά την προσωπική μου άποψη, ανήκει, σε αντιδιαστολή με τον επαναλαμβανόμενο περιοριστικό της συσχετισμό είτε με τον Πλάτωνα είτε με τον Αριστοτέλη. Η οφθαλμική ένταση της ηλιοτροπικής μυθοπλασίας της Murdoch, η εν πολλοίς μη εξετασθείσα κυριολεκτική παρουσία του Θεού Ήλιου, τα θεοφάνεια του Απόλλωνα στην κλιμάκωση της πλοκής των μυθιστορημάτων υπό έρευνα, σε συνδυασμό με την εντυπωσιακή ακολουθία διαφωτισμών και την ύπαρξη πληθώρας συμβόλων και σημαινόντων της ελληνικής θεωρητικής εμμονής με τη θέαση στην κλασική μεταφυσική, οδηγούν στον σαφή προσδιορισμό της Murdoch ως μία εκ των φιλοσόφων και μυθιστοριογράφων οι οποίοι ζούν «ζουν στο ελληνικό φως» («Η Μεταφυσική ως οδηγός στην Ηθική» 159). Πρόκειται για το κυριολεκτικό και μεταφορικό φως το οποίο φωτίζει το ηθικό όραμα της Iris Murdoch καθαυτό.